واگذاری کیش به چین؛ یک شایعه و دیگر هیچ
«حتی یک وجب از خاک ایران را به چین نخواهیم داد» این جمله را وزیر امور خارجه ایران در واکنش به ادعای برخی افراد در مورد واگذاری جزیره کیش به چین گفت.
محمد جواد ظریف با نشان دادن واکنش به ادعای واگذاری جزیره کیش به چین بر اساس قرارداد ۲۵ ساله همکاری‌های مشترک بین دو کشور که کار تدوین آن ادامه دارد، تاکید کرد که «این ادعاها درست نیست، حتی یک ذره هم واقعیت در موضوعات مطرح شده وجود ندارد. ما نه یک متر زمین و نه حتی حق بهره برداری انحصاری از یک وجب خاک ایران را به چین و هیچ کشور دیگری نداده و نخواهیم داد».
پاسخ ظریف در واقع، به ادعاهایی بود که از سوی مخالفان به تصویب سند برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین مطرح شده بود که در راس همه آنها واگذاری ۵ ساله جزیره کیش به چینی‌ها قرار داشت.
اما این شایعات از کجا آمد؟
شایعه واگذاری کیش به چینی‌ها سابقه‌ای طولانی‌تر دارد. آن‌طور که مدیرعامل منطقه آزhد کیش هم می‌گوید حداقل از دو سال پیش این شایعه از سوی یکی از سایت‌های سلطنت‌طلب منتشر شده است. به نظر می‌رسد اشاره مظفری به پست فیسبوکی یکی از فعالان سیاسی خارج از کشور است که در اردیبهشت ۹۷ منتشر شده و به ماجرای واگذاری کیش به چین بدون هیچ سند و منبعی اشاره کرده است. چند ماه بعدتر این شایعه این بار از داخل کشور و توسط نمایندگان مجلس مطرح شد. در خردادماه ۹۷ نماینده مهریز و بافق با اشاره به واگذاری زمین‌ها در جزیره کیش خواستار ارائه تذکرات لازم در این خصوص شد. البته او تنها نماینده‌ای نبود که در این خصوص اظهارنظر کرده بود. نماینده رباط کریم در اسفند همان سال رئیس‌جمهور را در این خصوص مورد خطاب قرار داده بود.
حالا بعد از دو سال مجددا این شایعه به محافل خبری راه پیدا کرده است. ابتدای تیر ماه بود که تصویب پیش نویس نهایی سند «برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین» در هیات دولت خبرساز شد.
از نکات بحث برانگیز درباره سند، شایعه واگذاری ۵ ساله جزیره کیش به چین بود. در حالی که در پیش نویس این سند، هیچ اشاره‌ای به کیش نشده و تنها در یک بند آمده که «سرمایه‌گذاری و توسعه جزایر منتخب در حوزه گردشگری، صنایع پتروشیمی، شیلات و... توسط چین» که البته این جزایر نیز از سوی ایران و با توجه به مصالح و نیازهای ما انتخاب و معرفی خواهند شد.
اما یک رونامه انگلیسی با تکیه بر همین بند، شایعه واگذاری را بر سر زبان ها انداخت و این در حالی بود که گزارش رسانه انگلیسی زبان به جز عدد ۲۵ ساله بودن این سند، در هیچ مورد دیگری استناد درستی ندارد و اعداد ارائه شده در آن قابل اعتنا نیست.
بعد از آن اما در داخل کشور نیز پس از این گزارش از رئیس جمهوری سابق گرفته تا نماینده مجلس فعلی زبان به گلایه گشودند و نسبت به تصویب پیش نویس این سند انتقاد کردند.
این انتقادات در حالی مطرح می‌شد که رهبر معظم انقلاب در دیدار با رئیس‌جمهور چین که بلافاصله بعد از اجرایی شدن برجام به ایران سفر کرده بود، با اشاره «تمایل و نگاه به شرق در ایران» در مقابل غرب، فرمودند: «روابط استراتژیک ۲۵ ساله با چین کاملاً درست و حکمت آمیز است.»
با این حال، «محمود احمدی بیغش» نماینده شازند در مجلس، پا را از انتقاد فراتر نهاد و با اطمینان گفت که واگذاری جزیره‌های کشور به چین واقعیت دارد ولی با فشار مردم و مجلس جلوی آن گرفته خواهد شد. البته این نماینده ساعتی بعد از این اظهار نظر صحبت‌های خود را تکذیب کرد. وی تاکید کرد که این استنباط شخصی او بوده و سندی در این رابطه ندارد.
دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در واکنش به انتشار شایعاتی مبنی بر «واگذاری بخش‌هایی از سواحل جنوبی کشور و جزیره کیش به چینی‌ها» تاکید کرد که سوابق این کذبیات به صفحاتی متعلق به افراد وابسته به بیگانگان در فضای مجازی بوده که به دفعات تکذیب شده است. در قرارداد ٢٥ ساله با چین هیچ مساله محرمانه‌ای وجود ندارد و تاکنون هیچ قراردادی برای واگذاری زمین، بندر و ... نداشته‌ایم.»
نکته مهمی که منتقدان برای اتهام اجاره کشور و به ویژه جزیه کیش به چینی‌ها بر آن تاکید دارند، محرمانه بودن این قرار داد است. این در شرایطی است که در عرف بین‌الملل تا زمانی که قراردادی از سوی دو طرف نهایی نشود، امکان انتشار آن بدون موافقت هر یک از طرفین وجود ندارد.
در این مورد خاص موضوع اهمیت بیشتری نیز دارد؛ ایران تحت شدیدترین تحریم‌های آمریکا است و چین نیز در جنگی تجاری با آمریکا قرار دارد. بنابراین دور از ذهن نیست که آمریکا بخواهد در مسیر دستیابی به توافقی برد-برد بین دو کشور و در ادامه احیای جاده ابریشم در قالب طرح «یک کمربند-یک جاده» سنگ‌اندازی کند.