۷۰ درصد «کودکان کار» غیر ایرانی هستند

حبیب الله مسعودی فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به قوانینی که سازمان بهزیستی را مکلف به ساماندهی کودکان کار و خیابانی می‌کند، گفت: بر اساس آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان مصوب هیأت دولت در سال ۸۴ و  بند (ح) ماده ۸۰ قانون برنامه ششم  توسعه سازمان بهزیستی موظف است تا با هماهنگی سایر دستگاه‌های ذیربط در خصوص ساماندهی کودکان کارو خیابانی، طرح و برنامه ریزی کند که بر همین اساس طرح‌های مختلفی توسط سازمان بهزیستی ارائه و اجرا شده است، اما درتمامی آسیب‌های اجتماعی توجه به برخی نکات ضروری است.

وی افزود: آسیب‌های اجتماعی به مرور زمان و در گذر عوامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... تغییر ماهیت می‌دهند؛ چنانچه قبلا کودکان کار ایرانی بودند و به مرور زمان در کل کشور ۵۵ درصد و در استان تهران بیش از ۸۰ درصد کودکان کار و خیابان جذب شده توسط بهزیستی و یا سمن‌ها  غیرایرانی هستند. همچنین برای شکستن چرخه تولید کودک کار وخیابانی لازم است که فراید ساماندهی و توانمند سازی را تا انتها انجام دهیم تا شاهد حضور مجدد این کودکان در خیابان ها نباشیم.

مسعودی فرید گفت: نکته دیگر اینکه نباید برای همه کودکان کار و خیابان یک نسخه واحد بنویسیم زیرا هر یک از این کودکان شرایط متفاوتی دارند و باید مدیریت مورد در خصو ص آنها به کار گرفته شود.

جای کودک در خیابان نیست

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر این نکته که کار کودک زیر ۱۵ سال به هر شکل و نوعی از نظر بهزیستی غیر قانونی است، گفت: به طور کلی با هرگونه کار کودک زیر سن ۱۵ سال مخالف هستیم؛ به ویژه کار در خیابان و زباله گردی که بدترین شکل حضور کودک در خیابان است؛ زیرا  علاوه بر عوارض و آسیب‌های مختلفی که در خیابان در کمین کودک هستند،  از  رشد همه جانبه کودک جلوگیری می‌شود و جسم و روان کودک وارد عرصه بزرگسالان و کسب درآمد می‌شود.

وی افزود: با توجه به اینکه قوانین بین‌المللی کار کودک ۱۵ تا ۱۸ ساله را مجاز می‌داند اما بر عدم آسیب رساندن این کار به جسم و روان کودک تاکید دارد و این در حالی است که همه کارهای خیابانی عزت نفس کودک را خدشه دار می‌کند و آسیب‌های جدی وارد می‌کند.

مسعودی فرید با اشاره به مهمترین چالش‌های مقابله با پدیده کودکان کار و خیابانی، گفت: یکی از مهمترین چالش‌های ما افزایش مداوم و روز به روز  کودکان در خیابان است و به خصوص  کودکانی که به شکل غیر مجاز وارد کشور می‌شوند موجب می‌شوند که خدمات ما بی اثر باشد و هر چقدر خدمات در داخل شهر و خیابان از طریق سمن‌ها بدهیم اگر جلوی بخش ورودی را نگیریم باز هم زیاد می‌شود؛ بنابر این لازم است نهادهای مربوط همکاری لازم را در این خصوص داشته باشند.

وی افزود: مورد دیگر نامشخص بودن هویت کودکان کار و خیابان است که اسناد هویتی درستی ندارند و با نام‌های مستعار خودشان را معرفی می‌کنند و این موضوع باعث می شود پروسه شناسایی و تقسیم بندی در غربالگری اولیه بارها تکرار شود و منجر به اتلاف و وقت انرژی شود و به همین دلیل استفاده  از ابزارهای مختلف احراز هویت همچون اسکن عنبیه و... در دستور کار قرار دارد.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور یکی دیگر از چالش‌های این حوزه را کودکان غیر ایرانی دانست و افزود: بیش از ۷۰ درصد کودکانی که در خیابان کار می‌کنند، غیر ایرانیانی  هستند که اسناد هویتی ندارند و یا اینکه اسناد آنها از اعتبار لازم برخوردار نیست و حضور آنها در کشور غیر مجاز است و به همین دلیل با «اداره اتباع خارجی» وزارت کشور جلساتی داشته‌ایم و آنها نیز قول همکاری‌های لازم را به ما داده اند تا از حضور افراد غیر مجاز در کشور جلوگیری شود.

مراحل جذب و ساماندهی کودکان کار و خیابانی

وی در خصوص مراحل جذب کودکان کار و خیابان در بهزیستی، گفت: در مرحله اول همه کودکان به مراکز غربالگری وارد می‌شوند و برای همه کودکان اعم از ایرانی و غیر ایرانی خدمات اولیه موقت شامل غربالگری و ساماندهی اولیه و در صورت بیمار بودن رجاع به پزشک و بستری در بیمارستان صورت می‌گیرد و پس از آن بعد در صورتی که این کودکان جزو اتباع بیگانه گانه و بدون مجوز اقامت باشند، به مراکز موقت ساماندهی منتقل خواهند شد که این مراکز برای پسران زیر ۱۲ سال، پسران بالای ۱۲ سال و دختران به شکل جداگانه، آماده سازی شده است و سعی کرده‌ایم که این مراکز، مراکز دوست دار کودک باشند.

 معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور افزود: این کودکان می‌توانند  تا سه هفته در این مراکز بمانند و در این فاصله پیگیری‌های لازم توسط اداره اتباع برای شناسایی خانواده ها و تعیین تکلیف مجوز حضور این کودکان در کشور انجام می‌شود.

مسعودی فرید در خصوص کودکان ایرانی خاطر نشان کرد: برای کودکان ایرانی نیز با خانواده‌های آنها تماس گرفته می‌شود و در قبال دریافت تعهد کتبی مبنی بر عدم حضور دوباره کودک در خیابان، به خانواده باز گردانده می‌شوند.

وی افزود:در مرحله بعد توانمند سازی این کودکان و خانواده‌های آنان مد نظر قرار می‌گیرد و پس از تهیه گزارش مددکاری دقیق و در صورت عدم اشتغال سرپرست خانواده و فرستادن کودک به خیابان به دلیل مشکلات مالی، برای سرپرست خانواده او اشتغال ایجاد شود و اگر هیچ فرد دیگری توان کار کردن نداشته باشد، برای خود کودک (در صورتی که سن او بیشتر از ۱۵ سال باشد) اشتغال ایجاد شود که در این خصوص نیز توافق‌هایی با سازمان فنی و حرفه ای داشته‌ایم.

فرید با اشاره به عدم توانمندسازی پایدار برای این کودکان به دلیل کمبود منابع مالی، گفت:اخیرا و به دنبال رایزنی‌های مکرر اعتبار خوبی از سوی سازمان برنامه و بودجه برای توانمند سازی پایدار این کودکان تخصیص داده شده است. همچنین وزارت کشور نیز در کنار برنامه‌های کنترل کاهش آسیب‌های اجتماعی، سازمان بهزیستی را برای انجام فعالیت‌های بهتر همراهی می‌کند و تلاش‌های زیادی برای برداشتن موانع و ارتقای کیفیت کار، انجام شده است.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به این موضوع که همکاری مردم نیز همچون سایر نهادها در مقابله با پدیده کودکان کار و خیابانی موثر است، گفت:بخش دیگری از کار، مردم عزیزمان هستند که حس ترحم آنها برای کمک مالی به این کودکان به شدت تحریک می‌شود و با پرداخت پول، انگیزه و اشتیاق کودکان به حضور در خیابان را تشدید می‌کنند.

وی افزود: مردم باید بدانند که کودکان از پولی که به آنان پرداخت می‌شود بهره ای نمی‌برند و حتی در زباله گردی که کودک بر اساس دریافت مزد به کار می‌پردازد نیز تنها ۳ درصد سود ناشی از زباله گردی به کودکان می‌رسد و بقیه را واسطه‌ها و اربابان استفاده می‌کنند و در حقیقت کار کودک به نوعی «برده داری نوین» است.

مسعودی فرید به مردم توصیه کرد: با این کودکان مهربان باشند و توهین و تحقیر را در حق این کودکان روا ندانند؛ زیرا آنها کاملا بیگناه و قربانی عوامل متعدد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... شده‌اند و همچنین اگر می‌خواهند کمک مالی به این کودکان بکنند، پول را در اختیار NGO های تصمیم گیرنده و نهادهای حمایتی قرار دهند تا مسیر بهتری برای کودک فراهم کنند.   

پذیرش ۱۲ هزار کودک کار و خیابان در مراکز ساماندهی در سال ۹۸

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به محدودیت‌های پذیرش کودکان در مراکز به دلیل شرایط شیوع کرونا گفت: به دلیل محدودیت‌های کرونایی امسال، خدمات غیر حضوری و یا در محل خانواده به کودکان کار ارائه شده است اما در سال گذشته، ۵۵۰۰ کودک در ۳۱ مرکز شبانه روزی و ۶۵۰۰ کودک در ۶۱ مرکز روزانه ساماندهی کودکان در سراسر کشور خدمات دریافت کرده‌اند.

وی با اشاره به مطالعات انجام شده بر روی اثربخشی مداخلات در آسیب‌های اجتماعی، گفت: در خصوص حمایت از کودکان کار وخیابانی، در تمامی دنیا دو نوع نگرش وجود دارد که یکی از آنها رویکرد خیریه محور و تماما مبتنی بر کاهش آسیب است و اساس آن بر این است که کودک باید خود را با شرایط فقر و مشکلات تابعه آن سازگار کند و به او کمک شود تا در همین حوزه آسیب بیشتری نبیند و مهارت‌هایی برای حفظ خود در این حوزه  یاد بگیرد؛ نقدی که بر این رویکرد است، این است که فرد شانس برون رفت از این شرایط و تله را ندارد و همچنان بزرگ می‌شود،بدون اینکه توانمند شده باشد و بعد به راحتی در مسیرهای غلط قرار می‌گیرد.

مسعودی فرید گفت: نگاه دیگری نیز وجود داردکه مبتنی بر پیشرفت و «توسعه محور» است و معتقد است که باید کاری کنیم تا کودک از چرخه کار خیابان خارج شود و برای عملی شدن این موضوع باید توانمند سازی کودک محور توجه قرار گیرد که سازمان بهزیستی نیز بر این نگاه ت اکید ویژه دارد و به منابعی اعم از اعتبار،دانش و مهارت نیاز داریم که توسط مردم،سازمان‌های مردم نهاد،دستگاه‌های اجرایی و ... قابل تأمین است تا «محو کامل کار کودک» اجرایی شود. 

وی  یادآوری کرد: آیین نامه جدید حمایتی کودکان کاربازنگری شده است و در حقیقت در کمیسیون اجتماعی دولت مطرح شده است و این کمیسیون آیین نامه را به سازمان امور اجتماعی وزارت کشور ارجاع داده است و پیش نویس آن آماده شده است و در صورت تصویب و اجرایی شدن آن، نگاه تازه‌ای که با استفاده از تجارب تمامی شرکای کاری و همکاران ما در حوزه کودکان کار و خیابان در این آیین نامه لحاظ شده است، مسیر هموارتری را برای کمک به این کودکان فراهم می‌کند.