وقتی مغز کوچک می‌شود

آتروفی یا کوچک شدن مغز به از بین رفتن سلول های مغز یا تعدادی از اتصالات بین سلول های مغز گفته می شود. افرادی که آتروفی مغز را تجربه می کنند با عملکرد شناختی ضعیف‌تر در نتیجه این نوع از آسیب مغزی مواجه می شوند.

دو نوع اصلی آتروفی مغز شامل آتروفی کانونی و آتروفی فراگیر می شوند که مورد اول در بخش های خاصی از مغز و دیگری در سراسر مغز رخ می دهد.

آتروفی مغز می تواند در نتیجه روند طبیعی افزایش سن و پیری رخ دهد. از دیگر دلایل آن می توان به آسیب دیدگی، عفونت ها، و برخی بیماری های زمینه ای اشاره کرد.

علائم

آتروفی مغز می تواند یک یا چند بخش از مغز را تحت تاثیر قرار دهد.

علائم این شرایط با توجه به مکان و شدت آن متفاوت خواهند بود.

به گفته موسسه ملی بیماری های عصبی و سکته مغزی آمریکا، آتروفی مغز می تواند موجب علائم و شرایط زیر شود:

تشنج

تشنج یک افزایش ناگهانی و غیرعادی در فعالیت الکتریکی مغز است. دو نوع اصلی از تشنج وجود دارند که یکی تشنج جزئی نام دارد و تنها یک قسمت از مغز را تحت تاثیر قرار می دهد و دیگری تشنج فراگیر است که هر دو سمت مغز را تحت تاثیر قرار می دهد.

علائم تشنج به بخش تحت تاثیر قرار گرفته مغز بستگی دارد. برخی افراد ممکن است هیچ علائم مشهودی را تجربه نکنند، در شرایطی که دیگران ممکن است یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر را تجربه کنند:

- تغییرات رفتاری

- حرکات سریع چشم

- مزه تلخ یا فلزی در دهان

- آبریزش یا کف کردن دهان

- قفل شدن دندان ها

- ناله و خرخر کردن

- اسپاسم های عضلانی

- تکان های بدن

- از دست دادن هوشیاری

زبان‌پریشی

اصطلاح زبان‌پریشی یا آفازی به گروهی از علائم ارجاع می شود که بر توانایی برقراری ارتباط فرد تاثیر می گذارند. برخی انواع زبان‌پریشی می توانند بر توانایی تولید یا درک گفتار فرد و برخی دیگر می توانند بر توانایی خواندن یا نوشتن وی تاثیرگذار باشند.

به گفته انجمن ملی زبان‌پریشی آمریکا، هشت نوع مختلف از زبان‌پریشی وجود دارند. نوع زبان پریشی که فرد تجربه می کند به بخش یا بخش هایی از مغز که آسیب دیده اند، بستگی دارد.

برخی موارد زبان‌پریشی نسبتا خفیف هستند، در شرایطی که دیگران ممکن است توانایی فرد برای برقراری ارتباط را به شدت مختل کنند.

زوال عقل

زوال عقل اصطلاحی است که برای گروهی از علائم مرتبط با افت مداوم عملکرد مغز استفاده می شود. از جمله این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- از دست دادن حافظه

- کندی تفکر

- مشکلات زبانی

- مشکلات مربوط به حرکت و هماهنگی

- قضاوت ضعیف

- اختلالات خلقی

- از دست دادن همدلی

- توهمات

- دشواری در انجام فعالیت های روزانه

انواع مختلفی از زوال عقل وجود دارند. بیماری آلزایمر شایع‌ترین نمونه در این زمینه محسوب می شود.

خطر ابتلا به زوال عقل یک فرد با افزایش سن بیشتر می شود و بیشتر موارد در افراد 65 ساله یا پیرتر رخ می دهند. با این وجود، کارشناسان زوال عقل را به عنوان بخشی طبیعی از روند پیری در نظر نمی گیرند.

دلایل

آتروفی مغز می تواند در نتیجه آسیب دیدگی چه ناشی از یک آسیب مغزی تروماتیک یا یک سکته مغزی شکل بگیرد. همچنین، آتروفی مغز ممکن است در نتیجه یکی از موارد زیر رخ دهد:

- انسفالیت

- نوروسیفیلیس یا سیفلیس عصبی

- اچ‌آی‌وی

در برخی موارد، آتروفی مغز ممکن است در نتیجه یک اختلال یا بیماری مزمن مانند موارد زیر رخ دهد:

- فلج مغزی

- مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام‌اس

- بیماری هانتیگتون

- زوال عقل پیشانی‌گیجگاهی

- بیماری آلزایمر

- بیماری پیک

- انسفالومیوپاتی میتوکندریایی که گروهی از اختلالات است که بر سیستم عصبی تاثیر می گذارد

- لوکودیستروفی که گروهی از بیماری های ژنتیکی نادر است که بر سیستم عصبی تاثیر می گذارد

تشخیص

در زمان تشخیص آتروفی مغز، پزشک ممکن است ابتدا سابقه پزشکی کامل فرد را دریافت کرده و پرسش هایی درباره علائم وی مطرح کند. این می تواند شامل زمان آغاز علائم و این که رویدادی محرک آنها بوده است یا خیر باشد.

پزشک ممکن است آزمایش های زبانی یا حافظه یا آزمایش های ویژه دیگر برای بررسی عملکرد مغزی را انجام دهد.

اگر پزشک به آتروفی مغز مشکوک باشد، باید مکان آسیب مغزی را مشخص کرده و شدت آن را ارزیابی کند. این کار از طریق سی‌تی اکسن یا ام‌آر‌آی انجام می شود.

درمان

گزینه های درمان برای آتروفی مغز با توجه به مکان، شدت، و دلیل آن متفاوت خواهند بود.

آسیب دیدگی ها

آتروفی مغز می تواند به عنوان پیامد بلند مدت یک آسیب دیدگی شکل بگیرد. در این موارد، درمان به طور معمول بر کمک به بهبود مشکل مربوط به مغز با گذشت زمان متمرکز است.

آسیب دیدگی های مغزی به طور معمول نیازمند یک دوره توانبخشی هستند که ممکن است شامل یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر باشد:

- فیزیوتراپی

- گفتاردرمانی

- مشاوره

عفونت ها

داروها برای درمان عفونت هایی که به التهاب مغزی یا آتروفی منجر شده اند، ضروری هستند.

پزشک آنتی بیوتیک ها را برای درمان عفونت های باکتریایی و داروهای ضد ویروس را برای درمان عفونت های ویروسی تجویز می کند. این داروها به مبارزه با عفونت و تسکین علائم کمک خواهند کرد.

اختلالات و بیماری ها

برخی اختلالات و بیماری ها می توانند به آتروفی مغز منجر شوند. بسیاری از این بیماری ها در حال حاضر درمان ریشه کن کننده ندارند، از این رو، روند درمان به طور کلی بر مدیریت علائم متمرکز است.

درمان ممکن است شامل ترکیبی از داروها و تراپی ها مانند گفتار یا کاردرمانی باشد. این تراپی ها ممکن است برای کمک به بازیابی عملکرد مغز فرد یا یادگیری راهبردهایی برای کمک به مقابله با شرایط لازم باشند.

برخی بیماری ها مانند ام‌اس موجب بروز علائم به صورت دوره ای می شوند. پزشک برنامه درمان فرد را بر همین اساس تطبیق خواهد داد.

آیا امکان معکوس کردن آتروفی مغز وجود دارد؟

تا همین اواخر، بسیاری از دانشمندان مغز را اندامی نسبتا غیر قابل تغییر در نظر می گرفتند. با این وجود، پژوهش ها به طور فزاینده نشان می دهند که مغز چگونه ساختار و عمکلرد خود را در طول زندگی تطبیق می دهد.

در حال حاضر، به طور دقیق مشخص نیست که امکان معکوس کردن آتروفی مغز وجود دارد یا خیر. با این وجود، مغز ممکن است چگونگی کارکرد خود را برای جبران آسیب وارده تغییر دهد. در برخی موارد، این ممکن است برای بازگرداندن عملکرد به مرور زمان کافی باشد.

ورزش برای آتروفی مغز

یک بررسی در سال 2011 نشان داد که ورزش منظم می تواند سرعت آتروفی مغز مرتبط با افزایش سن یا زوال عقل را کاهش داده یا حتی معکوس کند.

با این وجود، مطالعه ای دیگر در سال 2018 نشان داد که ورزش با شدت زیاد و تمرینات قدرتی موجب کاهش سرعت اختلال شناختی در افراد مبتلا به زوال عقل خفیف تا متوسط نمی شود. از این رو، برای بررسی دقیق‌تر شرایط به پژوهش های بیشتر درباره اثر ورزش بر پیشگیری یا معکوس کردن آتروفی مغز به واسطه زوال عقل نیاز است.

داروهایی برای معکوس کردن آتروفی مغز

در حال حاضر، دانشمندان بر توسعه داروهایی که می توانند آتروفی مغز را معکوس کنند، کار می کنند. به عنوان مثال، مطالعه ای در سال 2019 این که داروی زوال عقل دونپزیل (Donepezil) می تواند آتروفی مغز ناشی از الکل را در موش ها معکوس کند را بررسی کرد.

پژوهشگران دریافتند موش هایی که با این دارو درمان شده بودند، کاهش در التهاب مغز را تجربه کرده و افزایش در تعداد سلول های مغزی جدید را نشان دادند. با این وجود، مشخص نیست که دونپزیل آثاری مشابه بر آتروفی مغز ناشی از دلایل دیگر دارد یا خیر.

همچنین، مشخص نیست این دارو موجب آثاری مشابه در انسان ها شود. از این رو، به انجام آزمایش های بالینی با حضور سوژه های انسانی نیاز است.

چشم انداز

چشم انداز آتروفی مغز با توجه به مکان و شدت آسیب و همچنین دلیل زمینه ای آن متفاوت است.

زمانی که آتروفی مغز به واسطه یک بیماری رخ می دهد، علائم ممکن است با گذشت زمان تشدید شوند. درمان های بلند مدت می توانند به کاهش سرعت این روند کمک کرده و به فرد در مدیریت هر گونه اختلال شناختی ناشی از آن کمک کنند.

در مورد آسیب دیدگی هایی مانند سکته مغزی و آسیب مغزی تروماتیک، دریافت مراقبت فوری و موثر می تواند چشم انداز شرایط را به طور قابل توجهی بهبود ببخشد.