پاسخگو نبودن مسؤولان مهمترین مسئله امروز جامعه ایران
عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان گفت: مهمترین مسئله در جامعه کنونی ما پاسخگو نبودن مسؤولین و مدیران، پس از کسب آرای عمومی در انتخابات است. در واقع مردم‌سالاری پس از تبلیغات پرهزینه برای دریافت رأی مردم متوقف می‌شود و پس از انتخاب شدن، توجهی به مردم، به‌ویژه اقشار آسیب‌پذیر و مستضعف نمی‌شود و قوانینی که اجرای آن به نفع این اقشار است، به آسانی نادیده گرفته می‌شود.
دکتر سهیلا چگینی در نهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که به صورت برخط برگزار شد، به تشریح رابطه تعاملات مردم و حاکمیت در قالب الزامات و بایسته‌های اجرای الگوی پیشرفت پرداخت.
چگینی تصریح کرد: از نشانه‌های مردم‌سالاری از منظر امام، دوری از افراط و تفریط است، می‌فرمایند «عدالت را میان توده‌های وسیع‌تری از مردم گسترش دهید و رضایت و خشنودی عامّه را بیشتر جلب کنید؛ نه رضایت گروه‌های خاص و صاحبان ثروت و قدرت را. اگر دلِ صاحبان ثروت و قدرت را به دست آوردید و مردم را ناراضی کنید، نارضایتی مردم، این گروه‌های خشنود شده خواص، یعنی صاحبان ثروت و قدرت را مانند سیلابی خواهد برد.» در واقع، رضایت اکثریت قاطع مردم مهم‌تر است؛ نه اقلیتی ثروتمند و خودخواه که همواره حاشیه مرفه‌نشین حکومت‌ها هستند.
چگینی با طرح این پرسش که مؤلفه‌ها و بایسته‌های لازم برای اجرای برنامه‌های مبتنی بر عدالت و پیشرفت کشور چیست، ادامه داد: تحقیقی با عنوان شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر نارسایی‌های نظام سیاستگذاری انجام شده‌است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که عامل فقدان جایگاه مدون و مشخص قانونی برای سیاستگذاری، بیشترین تأثیر را بر نارسایی‌های نظام سیاستگذاری ایران دارد. نتایج تحقیقات در زمینه شناخت عوامل کُند شدن روند پیشرفت در جامعه نشان می‌دهد فساد اداری موجب کاهش نرخ رشد، گسترش فقر اقتصادی، افزایش بی‌عدالتی، افزایش شکاف طبقاتی، کاهش سرمایه‌گذاری، دور کردن افراد از فعالیت‌های مولد، استخدام افراد ناکارآمد و کنارگذاشتن افراد شایسته می‌شود.
وی سپس به تبیین تفاوت آثار حکومت الهی و غیرالهی پرداخت و افزود: هر نظام سیاسی دارای دو رکن مهم مشروعیت و مقبولیت است. در حکومتهای الهی، مشروعیت نظام سیاسی، الهی است؛ اما مقبولیت آن مردمی است؛ یعنی اگر نظامی، مشروعیت الهی داشته‌باشد، اما مقبولیت مردمی نداشته‌باشد، نمیتواند حکومت تشکیل دهد؛ به عبارت دیگر، شرط تحقق حکومت، مقبولیت مردمی آن است. حکومت الهی فاقد خودپرستی، سلطنت و اقتدار خودخواهانه است. تفاوت حکومت الهی با غیرالهی، داشتن ضمانت درونی در ضمانت‌های الهی است و مهم‌تر آن که ضمانت اصلی برای اجرا، آحاد مردم انقلابی‌اند که با مشاهده تخلف از تکالیف الهی، موظف به نهی از منکر و اعراض از متخلفین و نقد منصفانه و مسؤولانه هستند (اسراء،۳۶). شاهد مثال تاریخ اسلام، واقعه کربلاست که تبلور پیروزی عمل به تکالیف الهی در سایه ضمانت درونی و نتیجه آن، ظهور جلوه‌های عزت و افتخار بود (منافقون،۸). کسانی که در مبارزه معنوی بین فضایل و رذایل اخلاقی پیروز شدند و در صف‌آرایی میان دو اردوگاه عقل و جهل توانستند جبهه عقل را بر جبهه جهل غلبه دهند، عده اندکی بودند؛ اما پایداری و استقامت در آن میدان تکلیف، سبب اسوه‌شدن این مبارزان در طول تاریخ شد.
وی رویارویی مستقیم مردم با حاکمیت را الزامات مورد نیاز در سند اسلامی ایرانی پیشرفت دانست و افزود: ضرورت دارد برای ارائه نظر و نصیحت، دسترسی مردم به حاکمیت امکانپذیر باشد. به وجودآوردن چنین شرایطی از وظایف دولت است. حضرت علی (ع) در نامه ۶۷ به فرماندار شهر مکّه فرمودند «در بامداد و شامگاه در یک مجلس عمومی با مردم به گفتگو بپرداز؛ جز زبانت چیز دیگری، پیامرسانت با مردم نباشد و جز چهرهات دربانی وجود نداشته باشد. ایشان همچنین در نامه ۵۳ به مالک اشتر تاکید کردند «در مجلس عمومی با مردم بنشین و در برابر خدایی که تو را آفریده، فروتن باش و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوی مردم، بدون اضطراب در سخنگفتن، با تو گفتگو کند. من از پیامبر خدا (ص) بار‌ها شنیدهام که میفرمود «ملتی که حق ناتوانان را از زورمندان، بی‌اضطراب و بهانهای باز نستاند، رستگار نخواهد شد» پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار کن و تنگخویی و خودبزرگبینی را از خود دور ساز.
چگینی در پایان این چنین نتیجه‌گیری کرد: روند تحقیق به ارائه الگوی راهبردی مردم‌سالاری دینی منتج شد. با توجه به این که نظام حقوقی در اسلام، زیرمجموعه نظام اخلاقی است، ساز وکار‌های نظارتی، روابط حاکمان و شهروندان را از روابط قانونی به روابط تربیتی- عاطفی، همراه با رعایت موازین قانونی تبدیل می‌کند. تجزیه و تحلیل مبانی نظری ما را به این دریافت رهنمود می‌کند که مهمترین عامل، خودسازی آحاد جامعه است. در الگوی پایه پیشرفت در بخش مبانی دین‌شناختی آمده‌است: وحی الهی کامل‌ترین منبع معرفت و مصون از هرگونه خطا و در رتبه فراتر از ابزارهایی، چون حس، عقل و شهود قرار دارد که تعارضی با عقل و علم قطعی ندارد. از این رو در برآیند مبانی پایه، پیشرفت حقیقی دارای ویژگی توحیدی، فطرت‌بنیان و عقلانی است. بر این اساس، از مهمترین اقدامات تأکید بر تربیت توحیدی است. بدیهی است توجه به جایگاه معنویت و تربیت وحیانی و گنجاندن آن در قالب سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی نهاد‌ها و سازمان‌ها خواهد توانست اهداف مورد نظر در بخش اجرای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تأمین کند.
چگینی تصریح کرد: از نشانه‌های مردم‌سالاری از منظر امام، دوری از افراط و تفریط است، می‌فرمایند «عدالت را میان توده‌های وسیع‌تری از مردم گسترش دهید و رضایت و خشنودی عامّه را بیشتر جلب کنید؛ نه رضایت گروه‌های خاص و صاحبان ثروت و قدرت را. اگر دلِ صاحبان ثروت و قدرت را به دست آوردید و مردم را ناراضی کنید، نارضایتی مردم، این گروه‌های خشنود شده خواص، یعنی صاحبان ثروت و قدرت را مانند سیلابی خواهد برد.» در واقع، رضایت اکثریت قاطع مردم مهم‌تر است؛ نه اقلیتی ثروتمند و خودخواه که همواره حاشیه مرفه‌نشین حکومت‌ها هستند.
چگینی با طرح این پرسش که مؤلفه‌ها و بایسته‌های لازم برای اجرای برنامه‌های مبتنی بر عدالت و پیشرفت کشور چیست، ادامه داد: تحقیقی با عنوان شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر نارسایی‌های نظام سیاستگذاری انجام شده‌است. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که عامل فقدان جایگاه مدون و مشخص قانونی برای سیاستگذاری، بیشترین تأثیر را بر نارسایی‌های نظام سیاستگذاری ایران دارد. نتایج تحقیقات در زمینه شناخت عوامل کُند شدن روند پیشرفت در جامعه نشان می‌دهد فساد اداری موجب کاهش نرخ رشد، گسترش فقر اقتصادی، افزایش بی‌عدالتی، افزایش شکاف طبقاتی، کاهش سرمایه‌گذاری، دور کردن افراد از فعالیت‌های مولد، استخدام افراد ناکارآمد و کنارگذاشتن افراد شایسته می‌شود.
وی سپس به تبیین تفاوت آثار حکومت الهی و غیرالهی پرداخت و افزود: هر نظام سیاسی دارای دو رکن مهم مشروعیت و مقبولیت است. در حکومتهای الهی، مشروعیت نظام سیاسی، الهی است؛ اما مقبولیت آن مردمی است؛ یعنی اگر نظامی، مشروعیت الهی داشته‌باشد، اما مقبولیت مردمی نداشته‌باشد، نمیتواند حکومت تشکیل دهد؛ به عبارت دیگر، شرط تحقق حکومت، مقبولیت مردمی آن است. حکومت الهی فاقد خودپرستی، سلطنت و اقتدار خودخواهانه است. تفاوت حکومت الهی با غیرالهی، داشتن ضمانت درونی در ضمانت‌های الهی است و مهم‌تر آن که ضمانت اصلی برای اجرا، آحاد مردم انقلابی‌اند که با مشاهده تخلف از تکالیف الهی، موظف به نهی از منکر و اعراض از متخلفین و نقد منصفانه و مسؤولانه هستند (اسراء،۳۶). شاهد مثال تاریخ اسلام، واقعه کربلاست که تبلور پیروزی عمل به تکالیف الهی در سایه ضمانت درونی و نتیجه آن، ظهور جلوه‌های عزت و افتخار بود (منافقون،۸). کسانی که در مبارزه معنوی بین فضایل و رذایل اخلاقی پیروز شدند و در صف‌آرایی میان دو اردوگاه عقل و جهل توانستند جبهه عقل را بر جبهه جهل غلبه دهند، عده اندکی بودند؛ اما پایداری و استقامت در آن میدان تکلیف، سبب اسوه‌شدن این مبارزان در طول تاریخ شد.
وی رویارویی مستقیم مردم با حاکمیت را الزامات مورد نیاز در سند اسلامی ایرانی پیشرفت دانست و افزود: ضرورت دارد برای ارائه نظر و نصیحت، دسترسی مردم به حاکمیت امکانپذیر باشد. به وجودآوردن چنین شرایطی از وظایف دولت است. حضرت علی (ع) در نامه ۶۷ به فرماندار شهر مکّه فرمودند «در بامداد و شامگاه در یک مجلس عمومی با مردم به گفتگو بپرداز؛ جز زبانت چیز دیگری، پیامرسانت با مردم نباشد و جز چهرهات دربانی وجود نداشته باشد. ایشان همچنین در نامه ۵۳ به مالک اشتر تاکید کردند «در مجلس عمومی با مردم بنشین و در برابر خدایی که تو را آفریده، فروتن باش و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوی مردم، بدون اضطراب در سخنگفتن، با تو گفتگو کند. من از پیامبر خدا (ص) بار‌ها شنیدهام که میفرمود «ملتی که حق ناتوانان را از زورمندان، بی‌اضطراب و بهانهای باز نستاند، رستگار نخواهد شد» پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار کن و تنگخویی و خودبزرگبینی را از خود دور ساز.
چگینی در پایان این چنین نتیجه‌گیری کرد: روند تحقیق به ارائه الگوی راهبردی مردم‌سالاری دینی منتج شد. با توجه به این که نظام حقوقی در اسلام، زیرمجموعه نظام اخلاقی است، ساز وکار‌های نظارتی، روابط حاکمان و شهروندان را از روابط قانونی به روابط تربیتی- عاطفی، همراه با رعایت موازین قانونی تبدیل می‌کند. تجزیه و تحلیل مبانی نظری ما را به این دریافت رهنمود می‌کند که مهمترین عامل، خودسازی آحاد جامعه است. در الگوی پایه پیشرفت در بخش مبانی دین‌شناختی آمده‌است: وحی الهی کامل‌ترین منبع معرفت و مصون از هرگونه خطا و در رتبه فراتر از ابزارهایی، چون حس، عقل و شهود قرار دارد که تعارضی با عقل و علم قطعی ندارد. از این رو در برآیند مبانی پایه، پیشرفت حقیقی دارای ویژگی توحیدی، فطرت‌بنیان و عقلانی است. بر این اساس، از مهمترین اقدامات تأکید بر تربیت توحیدی است. بدیهی است توجه به جایگاه معنویت و تربیت وحیانی و گنجاندن آن در قالب سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی نهاد‌ها و سازمان‌ها خواهد توانست اهداف مورد نظر در بخش اجرای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را تأمین کند.
ارسال نظرات