گذر مسیر خوشبختی از دروازه بانک‌ها
مشتری باحالتی التماس گونه دستش را روی میز رئیس بانک می‌گذارد و می‌گوید: «میشه حالا شما یه کاریش بکنید» اما جواب رئیس بانک یک‌کلام است «شما واجد شرایط دریافت وام نیستید»
احتمالاً همه ما در مواقعی که به بانک‌ها مراجعه کرده‌ایم از این صحنه‌ها زیاد دیده‌ایم. وام گرفتن در سیستم بانکی ایران کفش آهنی و گذر از هفت‌خان رستم می‌خواهد؛ اما این مسیرهای سخت وام گرفتن مواقعی که پای مسائل فرهنگی و اجتماعی به میان می‌آید، دچار یک تناقض بزرگ می‌شود.
سال‌هاست متولیان فرهنگی جامعه، جوان‌ها را به زود ازدواج کردن و تشکیل خانواده در سن مناسب تشویق می‌کنند. «وام ازدواج» هم به همین خاطر در قانون تعریف‌شده تاکمی از بار مشکلات مالی ازدواج کم کند؛ اما وام ازدواج هم مثل سایر وام‌ها به هزارتوی قوانین دست و پاگیر بانکی مبتلا شده تا جایی که خیلی از زوج‌ها عطایش را به لقایش می‌بخشند.
یک‌چیزی بدهید که بصرفد!
اولین چیزی که درباره وام ازدواج باعث گلایه زوج‌ها می‌شود مبلغ آن است. در سالهای نه‌چندان دور مبلغ این وام برای هریک از زوجین یک‌میلیون تومان بود و بعد به سه میلیون تومان رسید که بدون احتساب تورم در سالهای اخیر، در زمان خودش هم مبلغ بسیار کمی به‌حساب می‌آمد.
وام سه میلیون تومانی ازدواج بعدها به 10 میلیون رسید و این روزها هریک از زوجین می‌توانند مبلغ 15 میلیون تومان وام دریافت کنند. به نظر می‌رسد سی میلیون تومان برای رفع‌ورجوع برخی مسائل مادی ازدواج مبلغ نسبتاً خوبی باشد اما نکته اینجاست که به‌موازات بالا رفتن مبلغ وام، دسترسی به آن‌هم سخت‌تر شده است.
این را هم اضافه کنید که در ازای ثبت‌نام برای وام 15 میلیون تومانی، درنهایت 13 میلیون و 200 هزار تومان دست هر یک از زوجین را خواهد کرد. چون طبق قوانین بانکی، بانک کارمزد سالیانه‌اش از وام را در همان ابتدای سال برداشت می‌کند. بر اساس این قانون در سال 97 کارمزد تسهیلات وام ازدواج برای سال اول مبلغ ۶۰۰ هزار تومان، برای سال دوم ۴۸۰ هزار تومان، سال سوم ۳۶۰ هزار تومان، سال چهارم ۲۴۰ هزار تومان و سال پنجم ۱۲۰ هزار تومان خواهد بود که مجموع کل کارمزد اخذشده توسط بانک مبلغ یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد شد.
هفت‌خان وام ازدواج
اگر برای خبردار شدن از شرایط گرفتن وام ازدواج به بانک مراجعه کنید اول‌ازهمه از شما می‌پرسند که آیا در سامانه بانک مرکزی ثبت‌نام کرده‌اید یا نه؟ در سامانه بانک مرکزی بعد از ثبت‌نام نزدیک‌ترین بانک به آدرس پستی که واجد شرایط اعطای وام باشد به متقاضی پیشنهاد و یک کد رهگیری ده‌رقمی به وی داده می‌شود. متقاضی باید ظرف مدت تعیین‌شده در این سامانه؛ تمام مدارک لازم را تهیه‌کرده و به بانکی که معرفی‌شده مراجعه کند.
ظاهراً این آسان‌ترین قسمت ماجراست؛ اما گاهی کار در همین‌جاها هم گره می‌خورد. آن‌هم زمانی است که بودجه‌ای بین بانک‌ها برای اعطای وام تقسیم‌نشده و به متقاضی موقع ثبت‌نام هیچ بانکی معرفی نمی‌شود. این افراد حتی اگر به وام ازدواج نیاز مبرم داشته باشند باید صبر کنند و منتظر بمانند تا در ثبت‌نام‌های بعدی سامانه به آن‌ها بانکی را معرفی کند. البته بازهم وضع این افراد از آن‌هایی که ضامن معتبر ندارند و هیچ‌وقت دستشان به وام ازدواج نمی‌رسد و از این مرحله جلوتر نمی‌روند، بهتر است!
اما آن‌هایی که از این مرحله عبور می‌کنند، وارد مرحله «مدارک موردنیاز می‌شوند»
ضامن معتبر لطفاً!
گره وام دهی بانک‌های ایرانی «ضامن معتبر» و یا همان کسی است با فیش حقوقی خود تضمین می‌کند که اگر متقاضی وام، اقساطش را پرداخت نکرد، او پرداخت خواهد کرد.
این قانون البته برای هر بانکی متفاوت است. وقتی از زن جوانی که در صف بانک نشسته می‌پرسم آیا تابه‌حال وام ازدواج دریافت کرده است؟ انگار که منتظر گوش شنوایی باشد می‌گوید: «به خاطر شرایط عجیب‌وغریب بانک‌ها مجبور شدیم سه بار ثبت‌ناممان را سامانه بانک مرکزی کنسل کنیم؛ مثل یکی از بانک‌ها علاوه بر سه ضامن معتبر با کسر از حقوق، سه چک 15 میلیون تومانی از 3 فرد متفاوت هم می‌خواست و ما خاطر اینکه کسی حاضر نبود این کار را برایمان انجام بدهد ثبت‌ناممان را ملغی کردیم. از طرف دیگر مبلغ 45 میلیون تومان سفته، برای یک وام 15 میلیونی هم چندان عقلانی نبود»
زن جوان ادامه می‌دهد: «بار دوم، بانک جدید فیش کسر از حقوقی که همسرم از بانک دیگری آورده بود را قبول نکردند. از آن‌طرف در بانک جدید بازپرداخت وام به‌جای پنج سال، دوساله بود و باید ماهی 500 هزار تومان پرداخت می‌کردیم. برای همین دوباره کنسل کردیم.»
از صحبت‌های متصدی بانک با مرد نگرانی که جلوی باجه ایستاده متوجه می‌شوم که مرد برای حل مشکل وام ازدواج پسرش مراجعه کرده است. وقتی از او علت نگرانی‌اش را می‌پرسم می‌گوید: «من ضامن پسرم شده‌ام اما حالا به‌جز مدارک معمول، سند خانه‌ام، یک سفته 18 میلیونی از پسرم و دو چک ضمانت از دو فرد متفاوت هم می‌خواهند تا ضمیمه پرونده کنند، به خاطر سی میلیون تومان وام ماه‌هاست به بانک می‌آیم و می‌روم و هر بار باید چک و سفته و سند بدهم. بگویید نمی‌خواهیم وام بدهیم و خلاص!»
خرده‌فرمایش‌های بانکی
به نظر می‌رسد شرایط بانک‌ها برای اعطای وام ازدواج با توجه به قوانین خودشان متفاوت است؛ مثل یکی از بانک‌های قدیمی کشور برای اعطای وام ازدواج این مدارک را از زوجین طلب می‌کند:
1- افتتاح حساب پس‌انداز با موجودی 50 هزارتومان و درخواست کتبی مبنی بر دریافت وام به انضمام درج مشخصات کامل سجلی و نشانی دقیق و کدپستی، تلفن همراه و ثابت و برگه ثبت‌نام بانک مرکزی
2- اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه زوجین
3- اصل و کپی پشت و روی کارت ملی زوجین
4- اصل و کپی عقدنامه صفحه‌های 1 تا 5 و 16 تا 19
5-مدرک محل سکونت و قبوض مربوطه زوجین
6- گواهی اشتغال به کار زوجین و در صورت عدم شغل، والدین می‌بایست تعهد پرداخت اقساط نمایند
7- دو نفر ضامن کارمند رسمی حقوق‌بگیر دولت (اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی، فیش حقوق، حکم کارگزینی و ارائه کسر از حقوق از اداره مربوطه)
8- وام‌گیرنده و ضامنین باید فاقد هرگونه چک برگشتی و اقساط معوقه باشند.
اینکه اکثر این مدارک شامل کاغذبازی اداری و بانکی می‌شود و بیشتر از نصف این مدارک از سیستم بانک‌ها قابل اخذ است در برابر باقی مدارک سنگین این فهرست‌ها اهمیتی برای مراجعه‌کنندگان ندارد.
اکثر کسانی که از روند اعطای وام ازدواج گله‌دارند به سخت‌گیری‌هایی دریافت چک‌های ضمانت، چک‌هایی با مبالغ بالا، سفته و حتی سند معترض هستند. مدارکی که خیلی از افراد نیازمند به این وام قادر به تهیه آن نیستند و یا تهیه آن برای دریافت یک وام قرض‌الحسنه آن‌ها را به مقروض شدن و مشکلات بعدی گرفتار می‌کند.
***
قرار بود وام ازدواج یک محرک تسهیل‌کننده و یک تشویق برای جوانان باشد تا ازدواج به سنین بالاتر، داشتن شغل بهتر و پس‌انداز پروپیمان موکول نشود. تا از آن‌طرف سیاست‌های جمعیتی و فرهنگی کشور هم در راه و مسیر درست قرار بگیرد؛ اما گویا متولی اعطای وام ازدواج خیلی وقت است هدف نهایی این وام را فراموش کرده است.
منبع: فارس