بیشترین تخلفات فضای مجازی در بستر اینستاگرام رخ می دهد

پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران یا پلیس سایبری ایران با نام مختصر پلیس فتا، یک واحد تخصصی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که وظیفه آن جلوگیری و مبارزه با ایجاد فیشینگ (کلاهبرداری اینترنتی) و جعل، سرقت اینترنتی، هک و نفوذ، جرایم سازمان یافته رایانه‌ای، موارد سو اخلاقی و مخصوصاً تجاوز به حریم خصوصی افراد است.

دسترسی غیرمجاز، برداشت اینترنتی غیرمجاز از حساب‌های بانکی اشخاص، شنود غیرمجاز، جعل رایانه‌ای، تخریب و اخلال در داده‌ها و سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی، استفاده غیرمجاز از پهنای باند بین‌المللی برای برقراری ارتباطات مخابراتی، تولید و آموزش بدافزارها یا نرم‌افزارهای ارتکاب جرایم سایبری و گذرواژه و اطلاعات کاربران از جمله موضوعاتی است که مورد پیگیری پلیس فتا قرار دارد.

این واحد در گذشته تحت عنوان اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای پلیس آگاهی ناجا فعالیت می‌کرد و چند سالی است که از مجموعه پلیس آگاهی جدا شده و به صورت تخصصی در حال فعالیت است.

به منظور کسب اطلاع بیشتر در مورد فعالیت‌هایی که مربوط به پلیس فتا در سطح پایتخت است با سرهنگ داود گودرزی رئیس پلیس فتا پایتخت به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌توانید این گفت و گو را بخوانید.

*در پلیس فضای تبادل اطلاعات (فتا) پایتخت چه اقداماتی انجام می‌دهید؟ اقدامات همانند پلیس فتای ناجا است یا محدودیت‌های بیشتری دارید؟

مأموریت‌های پلیس فتای تهران بر اساس همان خط مشی و راهبردی که ناجا برای آن تبیین و ترسیم کرده همانند پلیس فتای سراسر کشور که ماموریت‌هایی ذاتی محسوب می‌شود انجام می‌گیرد. تنها تفاوتی که مأموریت‌های پلیس فتای تهران با پلیس فتای ناجا دارد این است که ناجا رده سیاست‌گذار و ستاد ما است ولی ما رده اجرایی هستیم. روزانه در پلیس فتای تهران تعداد زیادی پرونده می‌آید که باید پاسخگوی مردم باشیم.

اقداماتی که اینجا (پلیس فتای تهران) انجام می‌شود در چند حوزه مختلف پیگیری می‌شود. یک حوزه‌ای که ما در آن فعالیت می‌کنیم بحث جرایم اقتصادی است. حوزه جرایم اقتصادی تمام جرایم مرتبط با حوزه بانکداری الکترونیک را مشمول می‌شود. جرایمی همچون سرقت‌های اینترنتی، فیشینگ، هک حساب‌ها، اسکیمر، کلاهبرداری‌هایی که در این فضا انجام می‌شود.

اما حوزه دیگر فعالیت پلیس فتای تهران جرایم اجتماعی است. جرایم مرتبط با هک و نفوذ، جرایم مرتبط با رمالی‌ها در فضای مجازی، جرایم مرتبط با بحث پزشکی و دارویی. در کنار این حوزه جرایم اخلاقی نیز بخش دیگری از پرونده‌های وارده به پلیس فتای تهران را تشکیل می‌دهد. در حوزه جرایم اخلاقی بحث انتشار تصاویر در فضای مجازی، توهین، تهدید، موارد این چنینی بررسی می‌شود. البته حوزه‌های دیگری هم داریم که ستادی است و مردم عادی کمتر با آن سر و کار دارند.

* بیشتر افرادی که به پلیس فتا مراجعه می‌کنند در چه حوزه‌هایی درخواست رسیدگی دارند؟

بیشتر پرونده‌های ورودی به پلیس فتا و بیشتر درخواست مراجعین در حوزه برداشت از حساب است که زیر مجموعه جرایم اقتصادی محسوب شده و مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

*مدتی است که استفاده از رمز دوم پویا در سراسر کشور اجرایی شده است چرا با اجرای این طرح همچنان مشکل برداشت از حساب وجود داشته و چنین پرونده‌هایی تشکیل می‌شود؟

بعد از اجرایی شدن رمز دوم پویا میزان وقوع این جرایم کم شده است. رمز دوم پویا بسیار جلوی این نوع جرایم را گرفته است. شاید بتوان گفت بیش از ۵۰ درصد در حوزه فیشینگ کاهش وقوع جرم داشتیم.

اما در نظر داشته باشید که اتفاقات و جرایمی رخ می‌دهد که به طور خاص و قطعی به رمز پویا مربوط نیست و ممکن است این کلاهبرداری‌ها انجام شود. مثلاً جرایم حوزه اسکیمر ارتباطی با استفاده از رمز پویا ندارد در حالی که جزو جرایم اقتصادی می‌باشد.

* می‌شود به طور دقیق در این خصوص توضیح بدهید؟

کلاهبرداری به رمز پویا ربطی ندارد و باز هم اتفاق می‌افتد. رمز پویا در خصوص جرایم فیشینگ می‌تواند راهگشا باشد که اثر خوبی داشته و تعامل نزدیک پلیس فتا با بانک مرکزی و حوزه قضائی انجام شد باعث نهادینه شدن این امر شد و درصد عظیمی از پرونده‌های ما در حوزه فیشینگ کاهش یافته است همچنین با اطلاع رسانی و فرهنگ سازی هرچه بیشتر می‌توان میزان اشرافیت مردم در خصوص مقابله با تهدیدات و آسیب‌ها را افزایش داده تا شاهد وقوع جرایم کمتری باشیم.

‌* بسیاری اذعان دارند در فضای مجازی اگر پولی از حساب ما برداشته شود یا خودمان اشتباهاً رمز را در اختیار کسی قرار دهیم که پولی از حساب ما برداشته شود، دست ما به این پول نمی‌رسد و چرا باید شکایت کنیم و همین امر باعث می‌شود که عمدتاً از شکایت دلسرد شوند آیا این ذهنیت و رفتار درست است؟

خیر. بیش از ۵۰ درصد از مراجعه‌کنندگان و کسانی که متضرر شده اند به پول خود در این موارد می‌رسند. تلاش ما نیز همین است که مردم به پول خود برسند و ضررشان جبران شود. اولویت ما در جرایم اقتصادی بر این اساس است که در وهله اول شاکی به پول خود برسد. بعد بحث متهم و پیگیری پرونده را خواهیم داشت. اگر شاکی به موقع شکایت کند در خیلی موارد موفق می‌شویم اجازه ندهیم پول از چرخه بانکداری خارج شود و به مردم مسترد شود.

اولویت ما در جرایم اقتصادی بر این اساس است که در وهله اول شاکی به پول خود برسد و بعد بحث متهم و پیگیری پرونده را خواهیم داشت

البته ممکن است بعضاً برای رسیدگی به یک پرونده فرآیند طولانی‌تری داشته باشیم ولی در حوزه جرایم اقتصادی این راهبرد ما است که اولاً اقدام پیشگیرانه مناسب انجام دهیم که در این حوزه زیرساخت‌ها را تقویت کردیم و که استفاده اجباری از رمز پویا یکی از این اقدامات بود که اقدام پیشگیرانه عظیمی محسوب شده و در کل کشور در نوع خود بی‌نظیر بود.

ثانیاً اگر جرمی اتفاق افتاد اولویت ما با استرداد وجه است یعنی پولی که از حساب شاکی برداشت شده را توقیف کنیم و اجازه ندهیم از چرخه بانکداری خارج شود و بتوانیم به شاکی مسترد کنیم. بعد از این مراحل بحث پیگیری پرونده و دستگیری متهم و بررسی موضوع سازمان‌یافتگی را دنبال خواهیم کرد.

*در سخنانتان به موضوع زمان مناسب برای رسیدگی به پرونده و مراجعه شاکی اشاره کردید با این توصیف فرد مالباخته چه زمانی باید به شما مراجعه کند تا به قول معروف دستش به پولی که رفته برسد؟

کسانی هستند که اتفاقی برای آنها رخ می‌دهد و پولی از حساب آنها برداشت می‌شود و متأسفانه دیر به مراکز قضائی و پلیس مراجعه می‌کنند برخی مواقع هموطنان متصور می‌شوند که شب هنگام اگر این اتفاق بیافتد نمی‌توانند به جایی مراجعه کنند در حالی که در شب هنگام هم اگر این اتفاق رخ دهد افراد می‌توانند سریعاً با امداد مشتریان بانک خود و یا شرکت کاشف بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ارتباط برقرار نموده و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند و در اسرع وقت به دادسرا و پلیس فتا مراجعه نمایند.

ما به صورت شبانه‌روزی از طریق سامانه ۱۱۰ پاسخگویی به مردم داریم و اگر شاکی همان روز وقوع جرم یا روز بعد به ما مراجعه کند سیکل قانونی طی خواهد شد. زمانی کار برای پلیس سخت می‌شود که بعضاً برخی از شکات با چند روز تأخیر مراجعه می‌کنند و یا حتی یک ماه تأخیر را هم در مراجعه برخی از هموطنان شاهد بودیم و این کار باعث می‌شود تا موقعی پرونده به دست ما برسد که پول از چرخه بانکداری خارج شده باشد. اگر به موقع شکایت کنند تیم واکنش سریع داریم و به سرعت اقدام خواهند کرد.

* می‌شود از سخنان شما اینگونه برداشت کرد که بهترین موقع و زمان برای مراجعه به پلیس فتا از لحظه وقوع جرم تا ۲۴ ساعت بعد از اتفاق است؟

بهتر این است که بگوییم بلافاصله بعد از اینکه افراد متوجه شدند و هر زمانی که پول از حساب برداشت شد بهترین زمان برای مراجعه پلیس است.

* بسیاری اذعان دارند فردی در فضای مجازی از ما اخاذی می‌کند یا به صورت پیامکی مزاحمت ایجاد می‌کند یا تهدید به انتشار عکس می‌کند در این گونه موارد آیا باید فرد شاکی به پلیس فتا به صورت مستقیم شکایت کند یا باید به پلیس آگاهی و دادسرا رفته و در آنجا تشکیل پرونده بدهد؟

اگر بستر جرم شبکه‌های اجتماعی باشد در زمره جرایم سایبری است و ما مکلف به پیگیری هستیم. اگر به صورت پیامکی باشد بنا به تشخیص سیستم قضائی در شوراهای حل اختلاف یا قوه قضائیه شخصاً این را پیگیری می‌کند و به این ترتیب توسط دادسرا پیگیری می‌شود چون مبدا و مقصد مشخص دارد اگر بستر شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها باشد پلیس فتا پیگیر بررسی موضوع می‌شود و تمام تلاش خود را می‌کنیم که امنیت روانی مردم تأمین شود.

* شما صحبت از پیام رسانها و فضای مجازی کردید خوب است به سراغ آنها برویم و در این خصوص صحبت کنیم. امروز خیلی از مردم بر این باورند که سرورهای تلگرام یا واتس اپ، اینستاگرام و توئیتر در داخل ایران نیست و به این ترتیب کسانی که در بستر این نرم افزارها مزاحمت ایجاد می‌کنند به نوعی می‌توانند فرار کنند و شناسایی نشوند. پلیس فتا با این افراد چگونه مقابله خواهد کرد؟

هرچند نمی‌توان برخی روش‌های پیگیری را به لحاظ مخفی بودن اطلاعات پلیس مطرح کرد اما به شهروندان می‌گوئیم که در این حوزه نمی‌توان گفت دست پلیس بسته است. ما تلاش خود را می‌کنیم و در خیلی از موارد هم این تلاش‌ها نتیجه داده و موفق به برخورد با متهمان شده ایم.

به شهروندان می‌گوئیم که در حوزه پیام رسان های خارجی نمی‌توان گفت دست پلیس بسته است. ما تلاش خود را می‌کنیم و در خیلی از موارد هم این تلاش‌ها نتیجه داده و موفق به برخورد با متهمان شده ایم

* می‌شود از پاسخ شما اینگونه نتیجه گرفت که نبود سرور پیام رسان‌ها در داخل ایران به معنی این نیست که هیچ کاری از سوی پلیس فتا بر نیاید؟

بله می‌شود این برداشت را کرد. ما در پلیس فتا هیچ پرونده‌ای را سراغ نداریم که به استناد نبود سرور در داخل کشور عقیم مانده باشد بلکه تلاش خود را در راستای نتیجه گیری مثبت انجام می‌دهیم.

* بیشترین شکایت‌ها در فضای مجازی و از منظر جرایم اجتماعی در بستر کدام شبکه اجتماعی بوده است؟

امروز وقتی به سیل پرونده‌های ورودی به پلیس فتا نگاه می‌کنیم فراوانی پرونده‌ها مربوط به جرایمی است که در بستر اینستاگرام رخ داده است.

*این روزها بسیاری از هموطنان برای خبرنگاران و در بستر اینستاگرام یکسری کلیپ‌هایی ارسال می‌کنند که موارد اخلاقی بدی دارد یا در آن از مواد مخدر استفاده شده یا حتی در پاره‌ای موارد نسبت به خرید و فروش سلاح در آن اقدام شده است این موارد را مردم چگونه می‌توانند به پلیس اطلاع دهند؟ آیا پلیس فتا باید گشت مجازی داشته باشد و خودش به این موارد برسد؟

تمامی گزارش‌ها و درخواست‌های ارسالی به صورت تحلیلی بررسی و بنا به تفکیک جرایم در حوزه‌های تخصصی به مرجع انتظامی تخصصی مربوطه ارجاع داده می‌شود، همچنین کارشناسان ما به صورت شبانه روزی هرگونه اقدام مجرمانه و خارج از چهار چوب را رصد و شناسایی نموده و اقدام لازم را به عمل می‌آورند، سیاست کلی ما در پلیس فتا رعایت حقوق شهروندی و جلوگیری از ورود به حریم خصوصی شهروندان است.

‌* پیچ‌های عمومی که به عنوان شاخ اینستاگرام معروف شده اند اقدام به انتشار کلیپ‌هایی با محتوای مجرمانه می‌کنند در این موارد هم قصد ورود ندارید؟

مواردی که عمومی باشد و پلیس آن جرم را مشاهده کند قطعاً به قوه قضائیه گزارش می‌کند چنانچه دستور قضائی صادر شود پلیس پیگیری‌های لازم را انجام می‌دهد. ما پل ارتباطی به صورت مجازی برای مردم عزیز تعریف کردیم. این پل ارتباطی همان سایت (cyberpolice.ir) است در قسمت ارتباط با ما هر کسی در هر ساعتی از شبانه روز می‌تواند گزارش مردمی ارائه کند و کارشناسان ما در آنجا حضور دارند و در صورت نیاز مشاوره می‌دهند.

در صورتی که مواردی را اعلام کنند که اقدام مجرمانه ای باشد قطعاً رسیدگی به آن در دستور کار قرار می‌گیرد و پیگیری می‌شود منتهی برخی موارد وجود دارد که مردم عزیز به ما اعلام می‌کنند اما بعضاً رسیدگی به آن نیاز به شاکی خصوصی دارد و نیازمند به این است که تشریفات قضائی در آن مورد خاص طی شود.

* می‌توانید مثال کلی بزنید چه تخلفاتی نیاز به شاکی خصوصی دارد؟

برای مثال کسی شکایت می‌کند که یک فردی مزاحم من می‌شود برای رسیدگی به این مزاحمت باید در وهله اول فرد شکایت کند و بگوید در شبکه اجتماعی فردی من را تهدید می‌کند و می‌گوید عکس‌های خصوصی تو را می‌خواهم پخش کنم یا مزاحمت برای من ایجاد می‌کند. در این مورد باید تشریفات قضائی طی شود و فرد برود شکایت کند و به محض اینکه شکایت حاصل شود رسیدگی به آن در دستور کار قرار می‌گیرد و وظیفه داریم به شهروندان در خصوص آن پاسخ دهیم.

اولویت ما حفظ امنیت روانی مردم است. به هر آنچه که ببینیم امنیت روانی مردم را تحت شعاع قرار می‌دهد قطعاً ورود پیدا می‌کنیم

* جناب سرهنگ در خصوص جرایمی مثل اینکه فلان فرد مطرح و معروف اصطلاحاً شاخ اینستاگرام می‌آید و داروی خاصی را که تقلبی است معرفی می‌کند واکنش شما چیست؟

اولویت ما حفظ امنیت روانی مردم است. به هر آنچه که ببینیم امنیت روانی مردم را تحت شعاع قرار می‌دهد قطعاً ورود پیدا می‌کنیم و خدا رو شکر تعامل خوبی هم با قوه قضائیه داریم و دادستانی دستور لازم را برای رسیدگی‌ها صادر می‌کند و پلیس اقدام پیشگیرانه را انجام می‌دهد.

* در ماه‌های اخیر شاهد این هستیم که فیلم‌های مربوط به حیوان آزاری بیش از گذشته در فضای مجازی منتشر می‌شود آیا در این خصوص هم پلیس فتا وظایفی داشته و ورود می‌کند؟

یکی از مواردی که باعث شده هموطنان عزیز آزرده خاطر شوند بحث انتشار کلیپ‌های حیوان آزاری است. مواردی که ما ببینیم یا مردم عزیز به ما اطلاع دهند در دستور کار قرار می‌دهیم و آنها را پیگیری می‌کنیم.