آیا حباب بورس ایران خواهد ترکید؟

علی صحرایی در گفت و گو با شبکه العالم به تشریح وضعیت بورس تهران در شرایط کنونی کشور پرداخت.

شاهد رکود بورس‌های دنیا در شرایط شیوع کرونا در سطح بین المللی هستیم ولی در این شرایط بورس ایران در حال صعود هست؛ به چه دلیل بورس ایران از شرایط شیوع کرونا تأثیر نگرفته است؟

در پاسخ به این سوال شما می‌بایست چند مقوله را از هم تفکیک کنیم. نخست اینکه بورس ایران پس از شهادت سردار سلیمانی و آن اقدامات بازدارندگی دفاعی که در مقابل آن اقدامات انجام شد، سبب شد که خیلی از سرمایه‌های بزرگ به درستی وارد بازار سرمایه شود چون تا آن زمان عده‌ای خطرات جنگ را به نادرست احساس می‌کردند، ولی پس از آن افراد محتاط و سرمایه‌های بزرگ هم بازار سرمایه را به عنوان مقصد سرمایه گذاری انتخاب کردند و از آن تاریخ شاهد رشد قابل توجهی در بازار سرمایه هستیم. از سوی دیگر در دنیا هم در حال حاضر نوسانات زیادی دیده می‌شود و بازارهای کامودیتی هم بعضاً رشد داشته است. در بورس ایران هم صنایع متنوعی وجود دارد که نزدیک به ۴۰ صنعت در بورس ایران پذیرفته شده که شامل ۳۳۵ شرکت از صنایع مختلف اقتصادی مانند پتروشیمی و پالایشگاهی، بانک، صنایع معدنی و فلزات اساسی که محصولات آن معمولاً تابع قیمتهای جهانی می‌باشد و این گروه از شرکت‌ها خیلی مورد استقبال قرار گرفتند. وی ویژگی‌هایی بازار سرمایه ایران را از دیگر دلایل صعود این بازار دانست و تصریح کرد: هم اکنون به واسطه ریز ساختارها و زیر ساخت‌هایی که طی ۱۰ سال اخیر ایجاد شده، دسترسی مردم ایران به بازار سرمایه بسیار تسهیل شده، به طوری که در حال حاضر بیش از ۲۰۰۰ نقطه تماس در سراسر کشور داریم که امکانات بازار سرمایه در دسترس مردم به صورت آسان فراهم کرده است. همچنین دسترسی برخط بسیار گسترش یافته و مردم از خانه و محیط کار یا تلفن همراه شخصی خود نیز می‌توانند به راحتی به بازار سرمایه دسترسی پیدا کرده و سفارش‌های خرید و فروش خود را ارسال کنند. وی به شفافیت فراگیر بازار سرمایه اشاره کرد و اظهار داشت: زیرساخت شفافیت که مورد انتظار جامعه تحلیل گری می‌باشد رشد بسیاری داشته است. آمار تولید و فروش شرکت‌ها را مکرر و به صورت ماهیانه اعلام می‌کنیم، همچنین عملکردهای سه ماه شرکتها در سامانه کدال ارائه می‌گردد. صورت‌های مالی شش ماهه حسابرسی شده به صورت اجمالی و در پایان سال هم صورتهای مالی حسابرسی شده ارائه می‌گردد. این میزان از تواتر اطلاعات کم نظیر بوده و شفافیت حداکثری را در بازار ایجاد می‌کند. وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در حوزه فرهنگ سازی و آموزش هم کارهای زیادی در این سال‌ها انجام شده و برای سلیقه‌های متفاوت و سطوح متفاوت ریسک پذیری هم محصولات بازار مالی را فراهم کرده ایم.

برخی از تحلیل گران داخلی و خارجی بر این اعتقاد هستند که شرایط صعودی بورس ایران مستمر نبوده و دارای حباب می‌باشد و بزودی فرو می‌ریزد، نظر جنابعالی در این مورد چیست؟

درباره موضوع حباب، پژوهشکده مطالعات اقتصادی وزارت اقتصادی به طور مستقل تحقیقی انجام داده و موضوعیت کلی حباب رد شده است، ولی ممکن است شرکت‌هایی در اندازه‌های کوچک وجود داشته باشند که دارای ارزش مازاد over value باشند و به واسطه رفتار بازار حتماً اصلاح می‌شوند. ولی علت اصلی افزایش قیمتها در بازه زمانی کوتاه به کمتر توجه کردن سهامداران به مقوله سود آوریبوده و به ارزش‌های جایگزینی روی آورده اند. دوستانی که نظریه حباب را مطرح می‌کنند شاید ملاک تعیین قیمت آنها سود آوریجریان‌های نقدی، و ارزش فعلی جریان‌های نقد آتی باشد و تفاوت در دیدگاه‌ها است. اگر بخواهیم به طور کلی به این پرسش پاسخ دهیم، می‌توان گفت بورس ما به واسطه‌ی ارزش‌های جایگزینی حباب نیست ولی ممکن است شرکت‌های کوچکی باشند که با قیمتی بیش از ارزندگی خود مواجه شده و در اصطلاح Over Value بوده و برخی‌ها به واسطه تمرکزی که بر روی شرکت‌های کوچک دارند چنین اظهار نظرهایی کرده اند.

ظرفیت بورس ایران برای حضور شرکت‌ها و سرمایه گذاران چه میزان است؟

بورس ایران سابقه ۵۲ ساله دارد و برای اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و خصوصی سازی اقتصاد از طریق بازار سرمایه از ۱۰ سال گذشته بستری فراهم شده و همچنان این مسیر ادامه دارد. اکثر شرکت‌هایی که در ۱۰ سال اخیر سهام شأن در بورس واگذار شده است دولتی بوده اند و در صنعت خود از شرکت‌های بزرگ محسوب می‌شوند، این ظرفیت به واسطه جمعیتی که امروز بازار سرمایه را به عنوان یک گزینه سرمایه گذاری انتخاب کرده اند، ظرفیت بزرگی است و شرکت‌های بزرگی در بورس پذیرفته شده است و آخرین شرکت بزرگی که پذیرفته شد، شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی (شستا) بود که ۱۸۷ شرکت زیر مجموعه دارد و ۸۲ درصد پرتفوی شرکت‌های زیر مجموعه شستا در بورس پذیرفته شده است.

در شرایطی که بورس ایران در حال رشد است و بورس‌های منطقه‌ای در رکود، آیا این صعود می‌تواند انگیزه‌ای برای شرکت در بورس ایران باشد؟ حضور و سرمایه گذاری برای خارجی‌ها تحت چه شرایطی امکان پذیر است؟

سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند به راحتی در بورس سرمایه گذاری کنند و در حال حاضر نیز صندوق‌هایی هستند که در بورس سرمایه گذاری می‌کنند، معمولاً صندوق‌های بین المللی بازارهای بکریهمچون بازار کشور ما را با محاسبات خود به عنوان گزینه‌های پر ریسک و پر بازده به عنوان مقصد سرمایه گذاری انتخاب می‌کنند. سرمایه گذار خارجی با یک سرمایه گذار ایرانی تفاوتی ندارد، در ضمن سرمایه گذاران خارجی که به قصد سرمایه گذاری استراتژیک وارد شرکت‌های ایرانی می‌شوند می‌توانند از حمایت‌های قانون سرمایه گذاری خارجی نیز برخوردار شوند.

با توجه به اینکه ایران یک کشور نفت خیز بوده و اقتصادی مبتنی بر درآمد نفتی دارد آیا کاهش قیمت نفت بر بورس ایران تأثیر داشته است؟

بورس نفت کاهش قیمت داشته ولی شرکت‌هایی که در بورس حضور دارند تولید کننده نفت نیستند، محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی تولید می‌کنند و بخشی از محصولات خود را در داخل و بخش دیگر را صادر و به فروش می‌رسانند. این شرکت‌ها عمدتاً در حوزه صنایع پتروشیمی هستند و محصولات خود را به بازارهای بین المللی صادر کرده که در نتیجه سودآوری آنها تحت تأثیر کاهش قیمت نفت به صورت کلان نمی‌باشد، البته ممکن است در یک شرکت خاص محدودیت‌هایی ایجاد شده باشد که این محدودیت نیز در کوتاه مدت است و در حال حاضر تأثیر محسوسی از رکود اقتصاد جهانی در بورس ایران مشاهده نمی‌شود.

در روزهای گذشته شاهد عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس بوده ایم، این عرضه‌های دولتی را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه تأثیر بر بورس می‌گذارد؟

در راستای ادامه اجرای سیاست‌های اصل ۴۴، باقیمانده شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده اند و سهام آنها در اختیار دولت بوده، به این معنی که به اندازه یک کرسی در حدود ۲۰ درصد از شرکت‌هایی که واگذار کرده بود را در بورس عرضه نکرده بود و باقیمانده سهام دولت به صورت صندوق‌های ETF و یا به صورت عرضه مستقیم در بازار به فروش خواهد رسید. براین اساس ۳ صندوق در صنایع بانک و بیمه، صنعت پالایشگاهی و در صنعت خودرو، معادن و فولاد طراحی شده که واحدهای آن با ۲۰ درصد تخفیف نسبت به ۳۰ روز گذشته به همه هموطنان تا سقف ۲ میلیون تومان قابل فروش می‌باشد. از سال ۱۴۰۰ به بعد مالکیت این یونیت‌ها نیز به اشخاص واگذار می‌شود. در حال حاضر دولت سهامدار ممتاز واحدهای این صندوق‌ها است و مدیریت این بلوک را به نمایندگی از سهامداران دولت انجام خواهد داد.

موضوع دیگر تحریم‌های آمریکاست که اقتصاد ایران را هدف گرفته است، آیا تحریم‌ها بر بورس چه تأثیری داشته است؟

این پرسش بارها از بنده در رسانه‌های خارجی و داخلی سوال شده است ولی شاخص‌ها، نماگرها و اعداد و ارقام به روشنی منعکس کننده پاسخ شما است. واقعیت این است که اقتصاد ایران درون زاست و تنوع اقلیم و شرایط طبیعی که کشور ما دارد و همچنین ظرفیت منابع طبیعی و معدنی به همراه نیروی انسانی جوان، خلاق و دارای تحصیلات عالیه، چرخ اقتصادی را به حرکت درآورده و محدودیت‌های تحریمی را برطرف کرده‌ایم. گرچه زحمات و تلاش‌های ما زیاد شده یا هزینه‌ها افزایش یافته است و کاری بر زمین نمانده است. محصولات متنوع شرکت‌های مختلف در بازار بزرگ ۸۰ میلیونی داخلی و بازار بکر منطقه به فروش می‌رسد و یا خدمات ارائه می‌گردد، در نتیجه نماگرها نشان می‌دهد که در حوزه اقتصاد غیر نفتی در سال گذشته با رکود مواجه نبوده ایم و حتی صادرات قابل توجهی نیز داشتیم. بخشی از محدودیت‌های تحریمی فروش نفت نیز بوسیله صادرات غیر نفتی و محصولات دیگر جبران شده است.

آیا بورس در حال حاضر می‌تواند در خنثی سازی تحریم‌ها به اقتصاد کشور کمک کند؟

درگذشته اقتصاد ایران عمدتاً مبتنی بر تأمین مالی از بانک‌ها بوده ولی در شرایط موجود بازار سرمایه نیز بالی برای تأمین مالی اقتصاد کشور می‌باشد. همانطور که مطلع هستید دولت نیز شرکت‌های متنوعی را در بورس عرضه کرده است که از این طریق بخشی از تأمین مالی خود را انجام می‌دهد. و از این طریق محدودیت‌های جهانی در ارتباط با عدم تخصیص منابع سرمایه گذاری خارجی و فاینانس به صنایع و اقتصاد کشور نیز از طریق تأمین مالی داخلی انجام می‌شود و به راحتی سهامداران عمده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، سهام این شرکت‌ها را در وثیقه قرار می‌دهند و از همین بازار تأمین مالی می کنندابزارهای تأمین مالی زیادی در بازار داریم که بزرگترین تأمین مالی ۱۰۰۰ میلیارد تومانی در بورس اوراق بهادار تهران از طریق اختیار فروش تبعی انجام شده و سایر محصولات بازار بدهی بورس نیز در همین راستای تأمین مالی شرکت‌های پذیرفته شده است. خلاء تأمین مالی جهانی را از همین جریان‌های نقدی خرد پس انداز مردم جبران می‌کنیم و جریان نقدی مردم جمع آوری و در مسیر تولید و کمک به تأمین مالی پروژه‌ها و شرکت‌ها استفاده می‌شود.

جایگاه بورس ایران را در بین کشورهای منطقه و جهان چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بورس تهران عضو فدراسیون‌های FEAS و WFE است و در سال میلادی گذشته مطابق با گزارش‌های این دو فدراسیون به لحاظ افزایش ارزش بازار و شاخص رتبه اول را به خود اختصاص داد. در مقایسه با بورس‌های منطقه، بورس‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس مبتنی بر بانک یا نفت است ولی در بورس ایران بیش از ۴۰ صنعت حضور دارند و تنوع محصولات و شرکت‌هایی که در صنایع مختلف هستند بسیار بیشتر است. از سوی دیگر جمعیت قابل ملاحظه ۸۲ میلیون نفری، پتانسیل بالقوه زیادی برای افزایش سمت تقاضا را دارد.

ارزیابی شما از آینده بورس تهران بخصوص در مرحله پس از کرونا چیست؟

مرحله پسا کرونا زمانش هنوز مشخص نیست ولی بسیاری از کشورها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و رعایت فاصله گذاری اجتماعی، برخی از فعالیت‌های اقتصادی خود را شروع کرده اند و نماگرهای بورس‌های جهانی بر این امر صحه می‌گذارد، قیمت نفت که متأثر از این موضوع هست، نشانگر آغاز فعالیت‌های اقتصادی به صورت تدریجی است. در این مسیر نیز محصولات برخی شرکت‌ها مخصوصاً صنایع پتروشیمی، پالایشگاهی و معادن صادر می‌شود. با کاهش محدودیت‌های جهانی به دلیل وضعیت کرونا و تقاضای مشتریان جهانی برای محصولات، فروش شرکتهای لیست شده در بورس تهران افزایش می‌یابد و در نتیجه افزایش سود آوری اثرات مثبتی خواهد داشت.

به عنوان آخرین سوال توصیه شما به سرمایه گذاران خارجی به خصوص سرمایه گذاران کشورهای عربی که قصد سرمایه گذاری در بورس تهران را دارند چیست؟

سرمایه گذاران خارجی می‌توانند از طریق ۱۰۸ کارگزار فعال در بازار سرمایه ایران که تعدادی از آنها فعالیت بین المللی نیز دارند اقدام به سرمایه گذاری کنند. همچنین از طریق صندوق‌ها، منابع آن صندوق را دریافت و خود به مدیریت آن بپردازند، یعنی طرف حساب سرمایه گذاران خارجی ما همان مدیریت فاند بوده و نقل و انتقال پول را همان شرکت متخصص این کار انجام می‌دهد و محدودیت‌های موجود را خود برطرف کرده و حضورشان در این بازارها به صورت خرید یونیت‌ها خیلی آسان‌تر می‌باشد. همچنین اطلاعات این فاندها و یونیت‌ها در سایت www.fipiran.com قابل دسترسی و بررسی است. اشخاصی هم که نگاه بلند مدت و استراتژیک در سرمایه‌گذاری دارند می‌توانند با توجه به حمایتی که در مقررات ما از طریق قانون فیپا وجود دارد بلوک‌های شرکت‌ها را خریداری کنند و دولت هم خروج سود نقدی و اصل سرمایه را تحت شرایطی تضمین کرده است.