پیدا و پنهان ازدواج سفید

ازدواج سفید یا همباشی مانند برخی تحولات نوظهور دیگر چند دهه ای است که برخی جوامع و جامعه ما را هم درگیر کرده است، واقعیتی که هست و قابل کتمان هم نیست، اما باید شدت و ضعف آن را سنجید و با کار کارشناسی و مطالعات بر اساس واقعیت ها جلوی ضررها را گرفت.
همباشی که در بین برخی و البته معدوتی از جوانان دیده می شود و البته با فرهنگ جامعه ما همخوانی ندارد، شاید برخی موانع ازدواج موجب گرایش برخی جوانان به این سبک زندگی شده باشد بنابراین با برنامه ریزی در جهت رفع علل به وجود آورنده آن مانند فقر، بیکاری، کاهش موانع ازدواج و البته گفت و گو با جوانان می توان با این پدیده جدید برخورد منطقی داشت.

* از مجردی زندگی کردن پسرم نگرانم
مادری حدود 60ساله می گوید: پسرم چند سالی است به صورت مجردی زندگی می کند. هر از گاهی به او سری می زنم، اما تا حالا نشده است که بدون هماهنگی قبلی به خانه او رفته باشم، گاهی که به خانه او می روم احساسم بر این است که خانه او خانه یک فرد مجرد نیست و به نظر رد پای یک زن در آن احساس می شود، گاهی با گوشه و کنایه به او می فهمانم که خبری از یک زن در زندگی او هست یا نه؟ او کتمان می کند، اما من دلواپسم، از مجردی زندگی کردن پسرم نگرانم، نمی دانم چه کار کنم، او را نصیحت می کنم که ازدواج کند تا حالا هم چند دختر برای ازدواج به او پیشنهاد داده ام، اما او بهانه هایی می آورد و زیر بار نمی رود.
او می افزاید: نمی دانم. هر بار چیزی را بهانه می کند و دلیل می آورد، اما من نگرانم، حالا که درآمد او هم بهتر هم شده نگرانی من برای آینده او و گاهی هم برای مشکلات احتمالی که ممکن است او را درگیر کند بیشتر می شود. از سویی هم راضی نمی شود با ما زندگی کند، می گوید این زندگی برایش بهتر است و بیشتر به کارهایش می رسد، اما همه اینها برای من نگران کننده است موجب قانع شدن من نمی شود.

* پای یک پسر درمیان است
مادری که برای دیدن دخترش چند روزی است به تهران آمده است، می گوید: دخترم دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد در یکی از دانشگاه های تهران است، به ما گفته با پولی که به او داده ایم با یکی از هم رشته ای هایش آپارتمانی را اجاره کرده است، هر وقت من به تهران می آییم و چند روزی که پیش او می مانم دوستش نزد اقوامش می رود و در اتاق دوستش هم در تمام این مدت بسته است، چند باری دوستش را دیده ام دخترخوبی است، از خانواده خوبی است، اما وقتی دخترم به شهرستان پیش ما می آید تلفن هایش مشکوک است، نمی دانم دقیقا با چه کسی صحبت می کند و همین تلفن های مشکوک موجب می شود که گاهی احساس می کنم، پای یک پسر درمیان است.
این مادر دلواپس می گوید دنیای بدی شده است و نمی شود به کسی اعتماد کرد و از طرفی طرز فکر و نحوه زندگی جوانان این نسل با ماها خیلی فرق دارد، از طرفی هم نمی شود خیلی به آنها سخت گرفت. بالاخره باید درس بخوانند و به جایی برسند، اما نگرش ها تغییر کرده، جوانان راه خودشان را می روند، خیلی دلم می خواهد که دخترم هر چه زودتر ازدواج کند و سر و سامان بگیرد و من هم از این افکار پلید رها شوم و با خیال آسوده زندگی کنم.

* ازدواج سفید یا همباشی
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران می گوید: ازدواج سفید در اصل یک لغت فرانسویی است و ما از آن به عنوان همباشی یا باهم بودن یاد می کنیم.
وی اضافه می کند: از قدیم ترین زمان ها قبل از اسلام هم این موضوع بوده است. بعد از اسلام شاید عنوان صیغه معادل آن است که در آن دوطرف توافق می کنند با هم باشند یا اینکه یک نوع معامله است.
اقلیما می افزاید: در صیغه که مختص به مردانی است که همسر دارند و زن هم بیوه است. دو طرف زن و مرد با هم توافق می کنند و نیازی هم به وجود یک روحانی برای انجام و خواندن صیغه نیست. در صورتی که ازدواج سفید بیشتر در بین جوانان مجرد وجود دارد.
وی افزود: در ازدواج سفید یا همباشی باید توجه داشت که دختر و پسر تا زمانی که عقدنامه نداشته باشند و ازدواج دائمی نکرده باشتد دختر و پسر هستند و بیشتر هم ازدواج سفید شامل این نوع دختران و پسران است. این مسئله در ایران در 10 تا 15 سال گذشته بیشتر دیده شده است.
اقلیما در پاسخ به این پرسش که امروز چرا به اینجا رسیده ایم،می گوید: این شرایط از وضعیت و زیر ساخت های جامعه ناشی می شود مسائلی مانند، بیکاری و بالا رفتن سن ازدواج به این پدیده مربوط است و اگر بخواهیم که این نوع مسائل حل شود، باید علل آن مشخص شود. صرفا نمی شود فقط روی ازدواج سفید صحبت کرد و چرایی اینکه یک جوان ازدواج سفید می کند، باید بررسی شود.
استاد مددکاری اجتماعی می افزاید: در حال حاضر در کشور ما، هم ازدواج سفید هم صیغه هر دو غیر رسمی است و صیغه هم بیشتر در افراد پولدار انجام می شود البته گاهی برای برخی موارد مانند اقامت در هتل ها باید کاغذی برای ثبت صیغه داشته باشند.
وی می گوید: در جامعه ما اگر افراد متوجه شوند که دختری قبلا ازدواج سفید داشته است، دیگر کسی راضی به ازدواج با او نمی شود و این در حالی است که ازدواج موقت برای مردان دارای همسر است که اگر کودکی از آن حاصل شود عقد دائم خواهد شد. اما در ازدواج سفید هر دو طرف مجرد هستند و اگر بخواهند از هم جدا می شوند.

* ازدواج سفید بیشتر در کلانشهرهاست
رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران اضافه می کند: ازدواج سفید بیشتر در کلانشهرها و شهرهای بزرگ دیده می شود و کمتر شاهد این پدیده در شهرهای کوچکتر هستیم. عموما افرادی که در محل زندگی اصلی خود نیستند. به دلیل برخی از موارد برای زندگی مشترک توافق می کنند که با هم در یک خانه باشند. گاهی با هم هیچگونه ارتباط جنسی هم ندارند.
وی ادامه داد: در برخی کشورها مانند فرانسه افراد در این نوع رابطه به شهرداری می روند و ثبت نام می کنند و از تمام مزایای یک زن و شوهر برخوردار می شوند و این در حالی است که در کشور ما یک زن و مرد نمی توانند رابطه صیغه ای خود را اعلام کنند.

* 90درصد از پسران دوست دختر خود را برای ازدواج انتخاب نمی کنند
این استاد دانشگاه تصریح می کند: در کشور ما 90درصد از پسران که با دختران دوست هستند ترجیح می دهند که همسر خود را از بین دوست دختران خود انتخاب نکنند.
وی معتقد است: در دیدگاه اسلامی وقتی انسان ها به بلوغ می رسند، زندگی شخصی شان به خودشان مربوط است و دیگر به ما ربطی ندارد. در حال حاضر در فرهنگ جامعه ما، اگر دختری ازدواج سفید یا همباشی و حتی صیغه هم باشد کسی راضی نمی شود با او ازدواج کند شاید 100سال دیگر این موضوع را بپذیرند ولی در حال حاضر نه.
وی افزود: تنها 10درصد از پسران راضی می شوند که با دوست دختر خود ازدواج دائم کنند و آن هم در صورتی است که دختر دارای شرایط برتر مانند پول دارتر بودن باشد.

* آماری در مورد ازدواج سفید نداریم
این استاد دانشگاه تاکید می کند: مشکل در اینجا مردان هستند، مردی که به دختر 13 تا 14 سال محبت بی مورد می کند و بعد از او سوء استفاده می کند، مشکل اینجاست که هم قانونگذار و هم مجری قانون هر دو مرد هستند و حتی اگر زنی در خانه ای مورد تجاوز قرا بگیرد او را محکوم می کنند که چرا به آنجا رفته است تا اینکه مرد را مقصر و عامل اصلی این تجاوز بدانند، اگر می گوییم زن خیابانی، این زن به اصطلاح خیابانی در کنار یک مرد است که او هم خیابانی است، پس باید آن مرد را هم خیابانی بدانیم نه اینکه فقط از زن به عنوان خیابانی یاد شود.
وی تاکید کرد: ما برنامه ای برای حمایت از این گونه زنان نداریم و به علت های آن توجه نمی کنیم و هیچگاه هم از خود سوال نمی کنیم که علت ازدواج سفید چیست؟

* دختران در 98درصد موارد به دلیل نیاز روحی دوست می شوند
اقلیما اعلام کرد: بررسی ها نشان می دهد که دختران در 98درصد موارد به دلیل نیاز روحی با پسران دوست می شوند و دو درصد موارد فقط شامل رابطه جنسی می شود.

* انتخاب مسئولان متخصص و پاسخگو راه حل بیشتر مشکلات است
وی خاطرنشان می کند: اگر بخواهیم آسیب های اجتماعی را حل کنیم، می بایست مسئولان از بین افراد متخصص و کارشناس انتخاب شوند و عین حال هم پاسخگو باشند، چرا که اگر مسئول حتی در رده های کلان درست انتخاب شود به عنوان مثال اولین کار و وظیفه خود را ایجاد کار و اشتغال می داند، چرا که جوانانی که دارای کار باشند و مستقل باشند می توانند ازدواج کنند و بسیاری از مشکلات کاسته می شود.

*70درصد جوانان بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه ازدواج می کردند
اقلیما می گوید: در زمانی که ما در دانشگاه مشغول تحصیل بودیم، 70درصد جوانان بعد از فارغ التحصیلی از دانشنگاه ازدواج می کردند، چرا که می توانستند وام بگیرند با آن خانه بخرند و کار داشتند و به راحتی زندگی خود و همسراشان را تامین می کردند.
وی می افزاید: در حال حاضر بیشتر جوانان تحصیلکرده بیکار هستند و بناب این در بخش های خصوصی با 400 تا 500 هزار تومان از روی ناچاری مشغول می شوند و این در حالی است که در برخی موارد در همین بخش خصوصی به آنها پیشنهادهایی برای برقراری روابط جنسی برای دوام همین کار بی اهیمت داده می شود و جوان هم اگر با این نوع پیشنهاد همراه نشود همین کار ناچیز را هم از دست خواهد داد.

* وام دادن برای ازدواج مسخره است
این استاد دانشگاه اضافه می کند: می گویند طلاق تبدیل به یک فاجعه شده است. چرا که ازدواج پایه اش پولی شده است، این مسخره است که دولت برای ازدواج وام می دهد، جوانی که کار ندارد وام بگیرد که ازدواج کند، خوب، بعد از ازدواج حالا کار هم ندارد و آن وام را هم می خورد، قسط های وام که شروع می شود باید برای پس دادن آن چه کار کند؟ باید دزدی کند؟ این روندی است که حتی در کشورهایی ضعیف مثل بنگلادش یا پیشرفته مثل آمریکا هم دیده نمی شود.
وی ادامه می دهد: حتی می گویند برخی جوانان با تکیه بر پدر و مادر ازدواج می کنند، این امر هم درست نیست، مگر چند درصد می توانند از سوی خانواده هایشان تامین شوند یا در کنار آنها زندگی کنند و در کل شروع زندگی فقط با اتکا به پدر و مارد هم درست نیست، بلکه جوان باید خودش کار کنند، خودش درآمد داشته باشد، روی پایش باشد، اتکای زیاد باعث طلاق می شود.
رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران می گوید: انتخاب برخی شاخص ها درست نیست، به عنوان مثال وقتی از آمار بیکاری می گوییم اگر کسی که یک ساعت در ماه را کار داشته باشند، شاغل محسوب می شوند. با یک ساعت کار در ماه می شود چه کار کرد؟ و در عمل فرد شاغل محسوب نمی شود.
وی ادامه می دهد: در مبحث طلاق هم برخی از شاخص ها درست به نظر نمی رسد. 70درصد از طلاق ها در سنین زیر 25 سال انجام می شود و 28سال به بالا شامل 6درصد طلاق ها می شود و این نشان می دهد که افراد دیگر بچه نیستند.

*راهکار افزایش ازدواج دادن وام، نیست ایجاد کار است
این استاد دانشگاه تاکید می کند: راهکار افزایش ازدواج فراهم کردن شرایط برای پرداخت وام نیست، بلکه باید کار برای جوانان ایجاد شود، با این روش ها مسئولان مشکل را گردن چیزهای دیگر می اندازند، در صورتی که پایه اول زندگی اقتصاد است.
وی در عین حال به حداقل استانداردهای زندگی در دنیا اشاره کرد و گفت: حداقل استاندارد تعریف شده برای زندگی شامل 25درصد از درآمد باید صرف مسکن، 25درصد صرف خوراک و پوشاک، 25درصد هم صرف تفریحات و بیماری و 25 در هم پس انداز شود.

* گرانی عامل افزایش طلاق
اقلیما تصریح می کند: در حال حاضر شاهد هستیم که قیمت برخی کالاها 75 تا 80درصد افزایش می یابد در صورتی که فقط با این همه کار کارشناسی و با حضور افراد متخصص، فقط 10درصد حقوق اضافه می شود. هیچ تناسب و تعادلی بین حقوق ها و افزایش قیمت وجود ندارد و طبیعی است که مردمی که دچار فقر می شوند به آسیب های اجتماعی از جمله طلاق کشیده می شوند.
وی تاکید کرد: متاسفانه باید گفت، کسی پاسخگو نیست، اقتصاددان و حتی روانشناس ما جهان سومی می اندیشند و این طبیعی است که کسی که کار و درآمد ندارد دیگر حوصله ندارد و آن وقت او را یک فرد افسرده قلمداد می کنند، نباید او افسرده تلقی کرد، بلکه باید مشکل بیکاری حل شود تا فرد تحرک، پویایی نشاط و داشته باشد با اتکا به خودش زندگی کند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: در جامعه آسیب های قابل تبدیل به هم هستند و اگر بخواهیم آسیب هایی مثل اعتیاد، طلاق ،دزدی و برخی دیگر را حل کنیم و یا کاهش دهیم باید زیر ساخت ها درست شود و افراد متخصص در سر کار باشند و شایسته سالاران در مسند امور باشند.

*یک دهه است که شاهد ازدواج سفید هستیم
حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران نیز معتقد است: یکی از موضوعاتی که یک دهه است با آن مواجه هستیم ازدواج سفید است که ما به آن هم باشی اطلاق می کنیم.
وی می گوید: جامعه ایران هم اکنون این سبک زندگی را نمی پذیرد عوامل مختلفی در این پدیده دخیل هستند. این نوع زندگی مسئله جدی برای جامعه ما نخواهد بود، چرا که موارد آن کم است و چون با بسترهای جامعه ما همخوانی ندارد. این سبک از زندگی در ایران فقط در برخی شهرهای بزرگ و به صورت معدود دیده می شود.
وی اضافه می کند: این پدیده یا این سبک از زندگی دلایل مختلفی دارد، بخشی از آن اقتصاد است که موجب انتخاب این سبک از زندگی برای برخی افراد شده است، در این موارد دو نفری که می خواهند زندگی مستقل را تجربه کنند و خودشان آن را مدیریت کنند تن به این نوع زندگی می دهند.
موسوی چلک تاکید می کند: البته همیشه هم اقتصاد در این سبک از زندگی دخیل نیست، چرا که در این بین افرادی هستند که دارای زندگی مرفه هستند، اما باز هم آن را انتخاب می کنند.

* برخی می خواهند مسئولیت زندگی دائمی را نداشته باشند
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ادامه می دهد: از دیگر دلایل این سبک زندگی این است که برخی افراد نمی خواهند مسئولیت پذیری یک زندگی دائم را داشته باشند و هر وقت بخواهند بتوانند قطع رابطه کنند هر چند زندگی در کنار هم به مرور وابستگی ایجاد می کند، اما این افراد از مسئولیت دائم فرار می کنند.

* بالا رفتن سن ازدواج یکی از دلایل ازدواج سفید است
موسوی چلک می گوید: به دلایل مختلفی شرایط برای ازدواج دائم سخت شده است و بالا رفتن سن ازدواج هم یکی از دلایل ازدواج سفید است، چرا که نمی شود، غرایز را سرکوب کرد. برخی از جوانان برای رفع نیازهای عاطفی خود به ازدواج سفید رو می آورند و شاید در برخی از موارد حاصل این نوع ازدواج ها بارداری های ناخواسته باشد.

*برخی به نادرست ازدواج سفید را همان دوران نامزدی قلمداد می کنند
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران می گوید: برخی افراد در استدلال های نادرست ازدواج سفید را همان دوران نامزدی قلمداد می کنند که در حال حاضر شکل آن تغییرکرده است، در صورتی که این طور نیست، چرا که بر اساس فرهنگ ما نامزدی بر اساس چارچوب خانوادگی و به صورت رسمی شکل می گیرد و هم در بین اقوام و خانواده اعلام می شود. اما ازدواج سفید چون هنوز پذیرش اجتماعی ندارد، در اغلب موارد پنهان می شود.
وی خاطرنشان می کند: برخی از کسانی که تن به ازدواج سفید یا همباشی می دهند آن را برای خود یک نوع کلاس و یک نوع سبک زندگی می دانند و به دلیل اینکه خاستگاه این پدیده غرب است. اما باید توجه کرد که هر حرکتی بر خلاف هنجارهای جامعه تبعات منفی دارد و شانس را برای ازدواج دائم جوانان را کم می کند. هر چند که برخی از این ازدواج های سفید شاید منجر به ازدواج دائم هم بشود.
موسوی چلک ادامه می دهد: معمولا در این گونه روابط زنان و دختران آسیب پذیرتر هستند، چرا که این سبک زندگی در چارچوب قوانین نیست و در عمل هیچ حمایتی مطرح نیست.
وی تاکید می کند: زمانی که شرایط برای ازدواج سخت می شود و معاش هم سخت تر، باید شاهد تحولاتی در زندگی باشیم، اما آنچه مسلم است این است که با توجه به فرهنگ ما، برای جامعه ما این سبک از زندگی قابل قبول نیست و آن را پس می زند و در جاهایی که بیشتر در آنها گمنامی هست مثل شهرهای بزرگ بیشتر شاهد این نوع پدیده ها هستیم.
موسوی چلک تاکید می کند: در حال حاضر بیش از اینکه این نوع موضوعات در محافل علمی مطرح شود در رسانه ها مطرح می شود. چنین موضوعاتی از اولویت های مهم جامعه نیست و حداقل در بین موارد مهم آسیب های اجتماعی نیست.
وی با بیان اینکه هیچ کس آمار دقیقی از این نوع ازدواج ها یا همباشی ها ندارد، می گوید: سیاستگزاری های درست کمک می کند که شرایط اقتصادی و اجتماعی بهتر شود و تاثیرگذاری بر روی این پدیده داشته باشد و جوانان هم با اطمینان از آینده خود در مسیر زندگی خود حرکت کنند.
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران می گوید: آموزش های پیامدهای این سبک از زندگی برای جوانان در مکان های مختلف مانند دانشگاه ها می توانند اطمینان و امید جوانان به زندگی را افزایش دهد و به همراه آن از گسترش آسیب ها هم کاسته خواهد شد، اما غفلت به هر طریقی از اطمینان جوانان می کاهد و به دنبال آن شاهد پدیده ها و آسیب های نوظهور اجتماعی خواهیم شد.
گزارش از ناهید حاجی خانی/ایرنا