اولین مامای قربانی کرونا در جهان ایرانی است
دکتر ناهید خداکرمی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن تبریک روز جهانی ماما گفت: شعار امسال این روز " ما ماماها در کنار زنان حضور داریم و خرسندیم که با آنها متحد، همگام و همراه هستیم" است. معنی این شعار بیانگر این است که ماما در تمام سنین و شرایط جنسیتی زنان و حتی زندگی اجتماعی و خانوادگی آنها همراه آنان است و کلیه نیازهای سلامت باروری خانواده‌ها از بدو تولد تا یائسگی را می‌تواند دنبال کند. در دنیا می‌گویند هر زن باید به یک ماما دسترسی داشته باشد و این موضوع جزو معیارهای کیفیت زندگی زنان تلقی می‌شود.
وی با اشاره به اقدامات مهمی که کادر مامایی در بحران کرونا انجام داده‌اند، گفت: یکی از افتخارات وزارت بهداشت در این دوران مدیریت کنترل مناسب بیماری کووید ۱۹ بود که در مقایسه با جهان وضعیت مطلوبی دارد، اما متاسفانه کمتر کسی می‌داند عمده خدماتی که برای غربالگری و پیشگیری در نظام شبکه‌های بهداشتی ما انجام شد بر دوش ماماهای شاغل در پایگاه‌های سلامت و مراکز جامع خدمات سلامت بود. حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ نفر از ماماها در نظام شبکه که شاغل در این مراکز هستند کار غربالگری را انجام دادند. در هر مرکز ۱۶ ساعته که در کل ایام تعطیلات نوروز نیز در خدمت مردم بودند حدود ۴ یا ۵ ماما با فداکاری خدمات تریاژ، غربالگری، ارجاع موارد مشکوک و... را انجام می‌دهند.
خداکرمی با بیان اینکه حدود ۱۷هزار و ۵۰۰ ماما در بخش درمان کشور مشغول انجام وظیفه‌اند و کاری که این افراد در این بیش از ۷۰ روز شیوع بیماری کرونا در کشور انجام دادند بسیار چشمگیر بود، تصریح کرد: به این ترتیب اگر بیمارستان پذیرش مادران باردار داشت این ماماها در زایشگاه‌ها، مادران را پذیرفته و خدمات مامایی مورد نیاز را ارئه داده‌اند. در مواردی که بخش ویژه‌ای به مادران باردار مبتلا به کرونا اختصاص یافته بود ماماها کار مراقبت و انجام زایمان را انجام داده‌اند. البته نباید فراموش کرد که در این بخش اقدامات به شکل تیمی توسط متخصص زنان، متخصص عفونی، متخصص بیهوشی و ماما صورت می‌گیرد.
وی افزود: در برخی بیمارستان‌ها که زایشگاه‌های آن تعطیل شد به خاطر آنکه بیمارستان ویژه کرونا محسوب می‌شد، ماماها در بیمارستان ماندند و در بخش ویژه بیماران عادی مبتلا به کرونا مشغول خدمت شدند. در شبکه‌های بهداشتی تعداد زیادی از ماماها به این بیماری مبتلا شدند برای اینکه هنگام انجام غربالگری در تماس با فرد مشکوک به کرونا بودند. در این میان دو ماما در بخش بهداشت و یک ماما در بخش زایشگاهی جان خود را از دست دادند. اولین مامای قربانی کووید۱۹ در جهان، خانم عظمت موسوی هستند که نام ایشان در سایت کنفدراسیون بین‌المللی مامایی به ثبت رسیده است. در دنیا ۴ ماما جان خود را به علت ابتلا به کرونا از دست دادند که یک مورد در انگلستان و سه مورد در کشور ایران گزارش شده است.
خداکرمی با تاکید بر خدمات صورت گرفته توسط ماماها در بخش خصوصی، اظهار کرد: این عزیزان هم به صورت ۲۴ ساعته مشاوره تلفنی و آنلاین به مادران باردار انجام می دادند و هم ویزیت حضوری از مادران باردار داشتند. به طور کلی ماماها در این بیش از ۷۰ روزی که از شیوع بیماری در کشور می‌گذرد اقدامات مناسبی انجام دادند و هیچ مادر بارداری نبود که خدمات دریافت نکند و این موضوع سبب آرامش خاطر یک میلیون و ۳۰۰ هزار مادر باردار در کشور شد.
وی با اشاره به دلگیری این قشر زحمتکش، گفت: خستگی تمام اقدامات شایسته‌ای که از سوی ماماها انجام شده بر تنشان مانده است چراکه حتی یک جمله از سوی مسئولین بیان نشد که چه کسانی این کار بزرگ را برای نظام سلامت انجام دادند البته که همواره به اقداماتی که تاکنون انجام داده‌اند افتخار می‌کنند. با مدیریت قابل تقدیر وزیر بهداشت و تیم ایشان، فداکاری پزشکان و پرستاران و عملکرد استثنائی ماماها توانستیم به کنترل مطلوب این بیماری برسیم و امیدوارم روز ماما سبب شود تا مسئولین ما با شفافیت درباره حجم کاری که این عزیزان انجام داده‌اند سخن بگویند.
وی با بیان اینکه حدود ۲۵ میلیون ویزیت فقط در بخش بهداشت توسط ماماها در این مدت انجام شده است، افزود: این موضوع نشان داد که ماما یک نیروی مخصوص خانواده است که نه تنها زنان باردار و زنان در سنین باروری را تحت پوشش قرار داده بلکه نیازهای سلامت تک‌تک اعضای خانواده تحت پوشش خدمات مامایی قرار گرفته‌اند را برآورده می کند و خواسته این عزیزان این است که نام حرفه‌ای خودشان در نظام سلامت را داشته باشند. همانطور که در بخش درمان از این افراد به عنوان ماما یاد می‌شود در بخش بهداشت نیز باید نام آنها ماما باشد؛ اگر قرار است کار مراقبت از کل خانواده انجام شود باید نام این افراد به عنوان مامای خانواده شناخته شود که امیدواریم این معضل در معاونت بهداشت وزارت بهداشت به زودی برطرف شود. ماماها به عنوان سرباز خط مقدم نظام سلامت از کوچکترین روستاهای کشور در خدمت برنامه‌های وزارت بهداشت هستند این انتظار را داریم وزارت بهداشت به نیروهای پایه‌ای خود اهمیت داده و در برنامه‌ریزی‌ها از نظرات کارشناسی کسانی که در این سطوح فعال اند استفاده کنند.
خداکرمی در خصوص نحوه نسخه نویسی توسط ماما و پوشش بیمه ای آن اظهار کرد: ماماها یک شرح وظایف مصوب دارند که به امضای وزیر رسیده است و خواسته‌ای که داریم این که است که تمام آن خدمات و داروهای نام برده شده تحت پوشش بیمه قرار گیرد؛ اکنون بخشی از این خدمات و داروها تحت پوشش است و اقلام دارویی ذکر شده در این شرح وظایف کم است. شورای عالی بیمه باید یک جلسه ویژه برای بررسی وضعیت خدماتی که ماماها در کشور ارائه می‌کنند و ارتباط آنها با سازمان‌های بیمه‌گذار برگزار کنند و نماینده‌های ماماها در آن جلسه حضور داشته باشند و ما خواسته‌های خود را بر اساس اعداد و ارقام اعلام کنیم. همچنین مصوبه هیئت وزیران که از سال ۹۳ اجرایی نشده است را دنبال کنیم. سازمان‌های بیمه‌گذار اگر منافع صندوق‌های بیمه و بیمه‌گر را درنظر می گیرند باید از تحت پوشش قرار دادن خدمات مامایی استقبال کنند. محدودیت در این بخش شامل محدودیت در تعداد اقلام، محدودیت در قیمت و... است و این موضوع سبب می‌شود مادرانی که تمایل به دریافت خدمات خود از سوی ماما دارند نتوانند خدمات را با پوشش بیمه‌ای دریافت کنند و ممکن است مجبور باشد ویزیت جداگانه‌ای برای مهر کردن خدمات نوشته شده توسط ماما در دفترچه بیمه خود به متخصص زنان پرداخت کنند؛ در حالی که خدمات توسط ماما ارائه شده است.
وی درباره اقداماتی که ماماها می‌توانند در راستای افزایش جمعیت انجام دهند، بیان کرد: عمده خدمات نظام شبکه توسط ماماها ارائه می‌شود که در دل آن خدمات سلامت باروری هم وجود دارد اما، خلط شدن خدمات عمومی با خدمات سلامت باروری در نظام شبکه یک مقدار ماماها را دچار محدودیت کرده برای اینکه اختصاصی به این موضوع بپردازند، به همین دلیل تقاضای ما این است که ماما با نام حرفه‌ای خود شناخته شود تا مردم با اعتمادی که به این رشته دارند خدمات مربوط به فرزندآوری را از این قشر دریافت کنند.
خداکرمی افزود: در بخش فرزندآوری اقدامات بسیار مهمی توسط ماما انجام شده است؛ در مراکز مشاوره مامایی کلاس‌های آموزشی توانمندسازی دختران و زوج‌های جوان به صورت مشاوره پیش از ازدواج ارائه می‌شود، در دوران بارداری انگیزه فرزند پروری افزایش یافته و پس از زایمان با مراقبت‌های ماما از مادر شیرده می‌بینیم که میل به باروری مجدد در مادران را افزایش داده است؛ چراکه علاقه‌مندی به لحظه تولد با زایمان طبیعی در مادر ایجاد شده است. پدر می‌تواند هنگام زایمان حضور داشته باشد و مادر نیز می‌تواند براساس فیزیولوژی بدن خود زایمان کند. فکر می‌کنم مشکل فعلی، میزان ازدواج به نسبت جمعیت آماده به ازدواج باشد. از سوی دیگر مشکلات اجتماعی میزان طلاق نگران‌کننده است و نباید فراموش کرد تمام این موارد به یکدیگر متصل اند.
رییس انجمن مامایی کشور بااشاره به اینکه کمبود نیروی انسانی در مراکز زایشگاهی زیاد است، تصریح کرد: بخشی از این کمبود را با طرح مامای همراه که بسیار طرح موفقی بود جبران می‌کنیم. حجم نیروهایی که فارغ‌التحصیل شدند نسبت به میزان جذب این نیروها همخوانی ندارد؛ البته این به معنای آن نیست که مازاد بر نیاز نیرو تربیت شده است. تعداد ماماهای تربیت شده تقریبا متناسب با جمعیت کشور است، اما سیستم سلامت ما پتانسیل جذب آنهارا ندارد؛ چراکه کمبود منابع، سیاست‌های غلط و... همچنان بر سر راه است. جذب نیرو به درستی صورت نمی‌گیرد. به عنوان مثال در سال ۹۷ حدود ۴۶۰۰ پست مامایی توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی برای جذب ماما اختصاص داده شد اما، نصف این عدد در نظام سلامت برای جذب ماما و نصف مابقی را نیروهای دیگر جذب کردند. اخیرا در سه دانشگاه کشور بر خلاف تشکیلات سازمانی برای پست رئیس اداره مامایی از فردی با تحصیلات متخصص استفاده کردند. باید یک ساماندهی در تشکیلات از سوی وزارت بهداشت را شاهد باشیم که امیدوارم این مهم در سال جاری تحقق یابد.
وی در خصوص میزان اختصاص حق زایمان به ماما در بیمارستان‌ها، افزود: از زمان دولت هشتم بخشنامه‌ای توسط وزیر وقت صادر شد که طبق آن ۱۵ الی ۲۰ درصد تعرفه زایمان به ماما اختصاص پیدا می‌کرد. در زمان طرح تحول سلامت از آنجایی که یکی از اهداف آن ترویج زایمان طبیعی بود این عدد به ۳۰ درصد افزایش یافت و قرار شد ماماهای شاغل در زایشگاه ۳۰ درصد تعرفه کل زایمان‌های انجام شده در آن بیمارستان‌ها را دریافت کنند که موضوعی طبیعی است؛ چراکه حتی اگر مادر به صورت سزارین زایمان کند، باز هم مراقبت‌های لازم توسط ماما صورت می گیرد. در زایمان طبیعی نیز کل پروسه توسط ماما انجام می‌شود، اما متاسفانه پرداخت‌های ما ناعادلانه است و پس از مدتی این نحوه از پرداخت متوقف شد یعنی زایمان را ماما انجام می‌دهد، در برخی موارد متخصص مهر خود را می‌زند و تعرفه به او اختصاص می‌یابد و گاهی مواقع نیز حتی اگر شخص ماما از مهر خود استفاده کند بازهم تعرفه زایمانی به ماما تعلق نمی‌گیرد. البته این موضوع در بخش خصوصی متفاوت است این مشکل شامل این بخش نمی‌شود. اگر ماما زایمان را انجام دهد حدود ۵۰تا ۷۰ درصد تعرفه زایمانی به ماما پرداخت می‌شود. حل این مشکل در بخش دولتی می تواند سبب افزایش انگیزه ماماها شود؛ گرچه تا امروز مشکلات پرداختی تاثیری در میزان خدمات ماماها نداشته است اما می‌تواند سبب ایجاد فرسودگی شغلی شود.