چگونه آثار کاغذی را حفظ کنیم؟ / درمانگاهی برای آثار ارزشمند

ممکن است یک نامه قدیمی و یا سند کاغذی از گذشته در دست شما باشد و بخواهید آن را برای آیندگان حفظ کنید و یا ممکن است این آثار کاغذی دچار آسیب هایی شده باشند که در این صورت نیاز به ترمیم و بازسازی دارند. بخشی از میراث مکتوب جوامع در کتابخانه‌ شخصی افراد نگه داری می شود که آن را ازطریق میراث خانوادگی بدست می آورند. 

یکی از این مراکز، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است که اسناد و آثار ارزشمند کاغذی را حفظ می کند.

چطور از آثارکاغذی شخصی محافظت کنیم؟

خیلی از افراد ممکن است برای نگهداری از اسناد کاغذی آن ها را با چسب بپوشانند و یا با پلاستیک پرس می کنند، اما این کار یکی از رایج ترین اشتباهات بزرگی است که به آثار کاغذی آسیب جدی وارد می کند. یکی از کارشناسان بخش ترمیم اسناد، دراین باره آثاری را به ما نشان می دهد که به دلیل چسب زدن، بخشی از آنها دچار آسیب شده اند و کارشناسان برای ترمیم آن ها زمان زیادی صرف می کنند.

توصیه های کتابخانه ملی برای نگهداری از اسناد کاغذی:

• از لمس کردن آثار کاغذی باارزش و تزیینات روی آن تا حد امکان خودداری کنید.
• از تا کردن اسناد کاغذی خودداری کنید، چون در محل تاشدگی دچار پارگی و فرسودگی می‌شوند.
• برای پاک کردن گرد و غبار از روی اسناد کاغذی از یک برس نرم و یا از پارچه‌ای که پرز ندهد استفاده کنید، به آرامی این کار را انجام دهید تا موجب پارگی کاغذ نشود.
• از پرس کردن اسناد در درون پلاستیک‌های محکم خودداری نمایید.
• از به کار بردن گیره‌های فلزی، سنجاق، منگنه پرهیز کنیدو آن‌ها را از روی کاغذ جدا کنید زیرا باعث زنگ زدگی و پارگی سند می‌شوند.
• هیچ گاه سند را روی مقوا و یا کاغذ دیگر نچسبانید.
• از چسب نواری و سایر چسب‌های شیمیایی برای ترمیم پارگی‌های آثار کاغذی استفاده نکنید، چون علاوه بر تغییر رنگ سند به آن آسیب نیز می‌رساند.

• آثار کاغذی باید به صورت صاف نگهداری شوند، مگر اینکه اندازه آن‌ها بسیار بزرگ بوده و نگهداری آن‌ها به صورت صاف مقدور نباشد.
• در مورد اسناد پرونده‌ای چنانچه دارای متصل کننده هستند، درهنگام ورق زدن دقت لازم را داشته باشید و متصل کننده را طوری تنظیم نمایید تا سبب پارگی صفحات نشود.
• اگر مجبور به کپی گرفتن شدید مطمئن شوید که خطری برای سندتان پیش نمی‌آید.
• برای صاف نگهداشتن صفحات کاغذی رول شده از اشیاء سنگین و مناسب استفاده کنید و آن‌ها را در اطراف لبه اثر قرار دهید و از قرار دادن آن‌ها بر روی تصاویر پرینت شده اجتناب کنید.
• قبل از باز کردن اسناد با ابعاد بزرگ مانند نقشه‌ها و طومارها، از داشتن فضای کافی بر روی میز یا سطوح دیگر اطمینان داشته باشید.
• اگر از یک اثر کاغذی استفاده زیادی می‌شود باید آن اثر را درون پاکت‌های پلاستیکی مایلر قرار داده و یا از آن کپی گرفته شود. نسخه اصلی در مخزن ذخیره شده و از کپی آن استفاده نمایید. در صورت مشاهده ترد و شکننده بودن اسنادتان حتما با مسئولین مرتبط مشورت نمایید.

* جابجایی آثار کاغذی

• سعی کنید از پاکت یا پوشه برای حمل کردن آثار کاغذی استفاده کنید.
• قبل از جابه جایی از تمیز بودن محلی که سند را روی آن قرار می‌دهید اطمینان حاصل کنید.
• در صورتی که مجبور هستیدآثار کاغذی را با دست حمل کنید، باید با کمک دو دست آن را جابجا نمایید و برای باقی نماندن اثر انگشت، حتی الامکان ازدستکش نخی یا دستمال کاغذی استفاده کنید.
• برای جابجایی آثار کاغذی نباید از گوشه آن‌ها را بلند کرد، چون لبه‌های کاغذ از سست‌ترین قسمت‌های کاغذ به حساب می‌آیندو امکان پاره شدن آن‌ها زیاد است.
• دقت داشته باشید درهنگام پشت و رو کردن سند، روی آن یک ورقه نازک قرار داده و بدون لمس مستقیم اثر، این کار را انجام دهید.
• برای بررسی پشت اثر کاغذی که دارای مهر‌های مومی سنگین یا الزامات دیگری است، با دقت مهر و سند را همزمان با هم برگردانید.
• برای جابجایی آثار کاغذی نباید آن‌ها را مانند لوله به دور خود بپیچیم، چون باعث تابدار شدن الیاف کاغذ شده و در نهایت پارگی آن‌ها را به دنبال خواهد داشت.
• برای جابه جایی نقشه‌ها و اسناد قطع بسیار بزرگ از چرخ‌های دستی با صفحات صاف و مسطح استفاده نمایید و مراقب باشید که در حین حمل و نقل لبه‌های اسناد بر روی زمین کشیده نشود و یا با دیوار یا موانع دیگر برخورد نداشته باشد.
• اگر اسناد شما بسیار آسیب دیده‌اند برای جابجایی آن‌ها حتما با مسئولین مرتبط مشورت نمایید.

* انبارکردن آثار کاغذی

• از نگهداری آثار کاغذی در برابر نور شدید خورشید به شدت خودداری کنید.
• برای نگهداری آثار کاغذی باید از جعبه‌ها، پوشه‌ها، لفاف‌هایی استفاده کرد که در ساختن آن‌ها از مواد آرشیوی مرغوب و بدون اسید به کار رفته است.
• اگر مجموعه‌ای از آثار کاغذی داشته باشیم، یکی از راه‌های حفاظت آن‌ها قرار دادن کاغذ‌های بدون اسید یا کاغذ‌های ژاپنی (کاغذ تیشو) در بین آن‌ها است، دقت کنید که اندازه این کاغذ‌ها، اندازه جعبه یا محفظه نگهدارنده مجموعه آثار برابر باشد.
• از تماس مستقیم آثار کاغذی با سطح فلزی قفسه جدا" خودداری کنید.
• آثار کاغذی را در طبقات یا کشو‌های قفسه به روش مناسب قراردهید و از تراکم آثار در قفسه‌ها خودداری کنید، زیرا فشار زیاد باعث آسیب آثار می‌شود.
• هرگز آثار کاغذی را در جعبه‌های فلزی بدون پوشش قرار ندهید، چون در صورت وجود رطوبت، ایجاد زنگ زدگی می‌کند.
• هیچگاه کاغذ‌های با کیفیت پایین (کاغذ‌های روزنامه) را در کنار کاغذ‌های مرغوب‌تر نگهداری نکنید.
• در صورت وجود مهر مومی سنگین یا سایر الزامات متصل به لبه آثار کاغذی، مراقب باشید مهر در وضعیت خوابیده بر روی یک لایه اسفنج مانند قرار داشته باشد.
• آثار کاغذی که دارای ابعاد بزرگ هستند به صورت صاف و خوابیده در کشو‌های مخصوص این آثار نگهداری شوند. توجه کنید در هر کشو حداکثر ده تا پانزده سند قرار داشته باشد. لازم به یادآوری است که در بین این آثار کاغذ‌های بدون اسید که به ابعاد کشو بریده شده قرار بگیرد.
• اگر ابعاد آثار کاغذی از حد استاندارد کشو‌ها بزرگ ‌تر بود و نگهداری آن‌ها به صورت صاف و خوابیده امکان‌پذیر نباشد، باید آن‌ها را لوله کرد. برای لوله کردن باید از مقوای محکم لوله‌ای با روپوش کاغذی که هردوازجنس بدون اسید باشند و یا لوله‌های پلاستیکی که دور آن‌ها کاغذ آلومینیومی پیچیده شده است، استفاده نمایید. دقت کنید طول لوله کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از اندازه عرض سند نباشد. آثارکاغذی لوله شده درون طوماردان قرار داده و سپس آن‌هارا به صورت خوابیده روی یک طبقه از قفسه یا کشو قرار می‌دهیم.
• آثارهنری مانند طرح‌ها، گراورها، پاستل‌ها، سیاه قلم‌ها، آب رنگ‌ها و دیگر آثار گرافیک روی کاغذ باید در یک جعبه یا کشو گذاشته شوند و به کمک کاغذ‌های ضد اسید و خنثی از همدیگر جدا شوند.
• اگر مجبور به نمایش آثار کاغذی شدید و از ویترین برای این کار استفاده کردید باید از مواد جاذب رطوبت مانند سیلیکاژل استفاده کنید.
• توجه کنید اثر کاغذی، مدت محدودی در معرض نمایش قرار بگیرد. در ضمن برای مقوای پشتیبان آن از مقوا‌های بدون اسید استفاده نمائید

آیا بخش آرشیو ملی آثار شخصی ما را ترمیم میکند؟