چطور در ماه خدا دست پر باشیم؟

بهار امسال آن قدر عجیب آغاز شد که بزرگ و کوچک را متعجب کرد. آمدن بهار برای کودکان، رنگ و بوی عیدی و خرید لباس نو می‌داد و برای بزرگتر‌ها هم دمی آسودن و فراغت از ۱۲ ماه کار و تلاش.

اما کرونا همه چیز را تغییر داد و خانه نشینی و احتیاط را جز لاینفک زندگی ساخت. در میانه راه و اردیبهشتی شدن زمین، بهاری از راه رسید که می‌تواند آرامش و حسن اخلاق را به خانواده‌ها هدیه دهد و با تمرین صبر و ایثار، قرنطینه را به یک فرصت برای خودسازی تبدیل کند.

ماه رمضان با تمام فضیلت هایش آمد، ولی بهتر است علاوه بر اینکه به دنبال ردپای ثواب دعا و نیایش در این ماه هستیم به دنبال واکاوی و خود شناسی هم باشیم.

حجت الاسلام محمد سعیدی آریا، استاد و مدرس حوزه با ما از فرصت‌هایی گفت که ماه رمضان نصیبمان کرده تا در روز عید فطر، دست پر با این ماه پر شان و منزلت خداحافظی کنیم.

 

 

روزها، ماه ها، سال‌ها و موقعیت‌های مختلف زندگی انسان از نظر ارزش و ویژگی یکسان نیستند. برخی از روز‌ها و شب‌ها مانند شب قدر آن قدر فضیلت دارد که خداوند در قرآن بیان کرده است که «لیله القدر خیر من الف شهر» یعنی این شب بهتر از هزار ماه است. همین موضوع نشان می‌دهد که انسان در موقعیت‌های مختلف قرار می‌گیرد و در بوته آزمایش، سنجیده می‌شود. دستگیری کردن از نیازمندان و مهربانی در مواقعی که خود فرد نیز درگیر شرایط نا مساعدی است، بسیار بیشتر از زمانی ارزش دارد که فرد در راحتی و آسایش قرار دارد.

امسال، تقارن ماه مبارک رمضان با شیوع ویروس کرونا و تبعات منفی اقتصادی آن بر جامعه، یکی از همان موقعیت‌هایی است که می‌تواند فضیلت‌های انسانی را در افراد بیشتر کند.

همه از ثواب روزه داری و عبادت در ماه مبارک رمضان شنیده اند. ماهی که در آن خواب روزه دار و حتی نفس کشیدنش عبادت و بندگی است، اما نباید فراموش کرد که در روز‌های سخت قحطی، بیماری و فقر است که عیار انسان‌ها مشخص و خالص می‌شود.

 

یکی از مهم‌ترین اثرات روزه داری تمرین گرسنگی و تشنگی برای بالابردن میزان صبوری و آرامش است. چرا که تحمل سختی و ناراحتی، انسان را صبورتر می‌کند. برای درک بهتر موضوع در نظر بگیرید که فردی برای خواستگاری از دخترتان اقدام کرده است که نه تنها سختی و زحمت انجام کار را ندیده است بلکه همیشه برایش همه چیز فراهم بوده و در رفاه کامل زندگی کرده است. حال این فرد را با خواستگاری مقایسه کنید که سرد و گرم روزگار را چشیده است و برای زندگی و سامان دادن به آن تلاش کرده و با تحمل رنج‌های مختلف، توانسته به موقعیت فعلی اش برسد. طبیعی و بدیهی است که برای انتخاب بین این دو خواستگار، فردی را به دامادی برمی گزینید که بتواند در لحظات پیش بینی نشده و سخت، مقاومت کرده و تلاش کند.

روزه داری ماه رمضان هم به ما کمک می‌کند تا انسان‌هایی پخته و صبور باشیم که با هر سختی و ناراحتی، در زندگی جا نزنیم.

مشکلات و دشواری‌های زندگی، امری اجتناب ناپذیر است و برای همه افراد اتفاق می‌افتد؛ لذا باید دستوراتی از جانب خدا مانند اجتناب از گناه و روزه داری در ماه مبارک رمضان باشد که انسان، افسار گسیخته رفتار نکند.

انسان باید بتواند بر نفس خویش غلبه کند. به همین دلیل است که خوردن و آشامیدن در همه سال مجاز است جز در ماه مبارک رمضان تا افراد بتوانند غلبه بر نفس را تجربه کنند.

---

بیشتر بخوانید:

• رمضان بدون یاد امام زمان (عج)، مثل نماز بی‌وضوست! + فیلم
• خدایا ما را به حال خودمان رها نکن
• چگونه هر خانه را به یک مسجد تبدیل کنیم؟

---

کسانی که توانستند بر نفسشان غلبه کنند، همان افرادی هستند که از خانه گرفته تا در مساجد و کارگاه‌های کوچک، برای تولید ماسک اقدام می‌کنند و زمانی که متوجه می‌شوند که به دلیل شیوع کرونا، ماسک و دستکش به راحتی در بازار یافت نمی‌شود و نیازمندان هم به آن دسترسی ندارند، از جان و مال و سرمایه شان مایه می‌گذارند تا به هم نوعان خود کمک کنند.

در این افراد حرص و طمع و دنیا پرستی از بین رفته و ایثار و از خود گذشتگی موجب شده تا عملکرد بیرونی متفاوتی نسبت به کسانی که غلبه بر نفس را نیاموختند؛ داشته باشند.

در مقابل این افراد از خودگذشته و نگران نسبت به جامعه، افرادی هم هستند که با احتکار ماسک و دستکش به دنبال فروش آن‌ها با قیمت بالا و افزایش سود خود بودند. کسانی که نه تنها تسلط بر نفس ندارند بلکه برای ارضای حرص و طمع خود با جان دیگران هم بازی می‌کنند.

تمامی مفاهیم دینی نظیر انفاق، این آموزش را به مسلمانان می‌دهد که فقط به فکر خودشان نباشند و آن‌ها در این عالم تنها نیستند و باید به فکر هم نوع بود.

روزه نیز مقابله با هوای نفس را در انسان بیدار می‌کند و به همین دلیل است که تأکید می‌شود باید تمامی اعضا و جوارح فرد، روزه دار باشد و فقط به نخوردن و نیاشامیدن اکتفا نکند.

همچنین در این ماه از ثواب چند برابری اعمال غافل نشوید. فرارسیدن این ماه همراه با شرایط نا مساعد اقتصادی برخی از افراد جامعه و شیوع کرونا، فرصت ویژه‌ای است که با انجام اعمال خیر خواهانه، توشه آخرتمان را پربارتر کنیم و احساس خوب همدلی و همدردی با اقشار مختلف جامعه را درک کنیم.

ماه مبارک رمضان، فرصت خوبی است تا به تربیت روح و جسم خودمان بپردازیم. پدر و مادر وقتی فرزندشان را تنبیه می‌کنند یعنی او را از اشتباهش آگاه و به نوعی بیدار می‌کنند. در علم روانشناسی هم تأکید شده است که باید به فرزندان دلیل تنبیه شدن را بدانند. مثلا فرزند باید بداند که به دلیل انجام چه کاری، از دیدن تلویزیون منع شده است.

همین موضوع را باید در مقابله با نفس خودمان، پیاده کنیم. به این ترتیب که در مقابل هر رفتار ناپسندیده، خودمان را مجبور به انجام یک کار خداپسندانه کنیم. یکی از مراجع تقلید با همین روش توانست عصبانیت زود هنگام خود را اصلاح کند. این مرجع عالی قدر مقرر کرده بود که به ازای هربار عصبانیت زود هنگام، یک ماه تمام روزه بگیرد و با همین متد توانست این خصیصه منفی را از خود دور سازد.

می‌توان از فرصت ماه مبارک رمضان استفاده کرد و رذائل اخلاقی مان را اصلاح کنیم، اما برخی از افراد هستند که راه نادرستی در پیش می‌گیرند. برخی از افراد، گرسنگی و تشنگی، موجب می‌شود بد اخلاق شوند و با تند خویی با دیگران رفتار کنند در حالی که هستند کسانی که رأفت و غطوفتشان نسبت به دیگران بیشتر شده و حتی اخلاقشان نسبت به سایر ماه‌های سال، بهتر و مناسبتر است.

همه ما در مقابل یک امتحان قرار گرفتیم و معلم سوالات یکسانی را در اختیارمان قرار داده است، اما برخی از افراد با لجبازی و ناراحتی، به سوالات پاسخ نمی‌دهند و مردود می‌شوند. در حالی که افرادی با آرامش به همه سوالات پاسخ داده و نمره خوبی می‌گیرند. صبر و ایثار و مهربانی از مفاد این امتحان الهی است که خدای بزرگ در ماه بهار قرآن از بندگانش طلب می‌کند.

برخی از افراد در مواجهه با خودسازی و تغییرات درونی بهانه می‌آورند که من ۴۰ یا ۵۰ دسال است که با چنین ویژگی‌هایی زندگی کردم و این خصیصه‌ها دیگر قابل تغییر نیست. این سخن، سخن شیطان است. چرا که اگر انسان قابل تغییر نبود خداوند امر می‌کرد تا افراد ۵۰ سال به بالا هر طور که دلشان می‌خواهند عمل کنند و وظیفه‌ای گردنشان نیست.

در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که کسانی که منتظر حضرت حجت (ع) هستند ۲ ویژگی مهم را دارند. اول اینکه ورع یا تقوای از محارم الهی دارند و ویژگی دوم خوش اخلاقی است. این حدیث نشان دهنده میزان اهمیت خوش اخلاقی است که هم ردیف با تقوا قرار گرفته و جز وظایف انسان منتطر عنوان شده است.

شیوع کرونا موجب شد تا خانواده‌ها، ساعات بیشتری را در کنار هم بگذرانند و متأسفانه، برخی از خانواده‌ها برای این حد و ساعت در کنار هم بودن، تربیت و آموزش لازم را کسب نکردند. همین امر موجب اختلاف و ناراحتی‌های ریز و درشتی می‌شود که می‌توان سر منشا آن را در سربار دیگران بودن یا «کَلّ علی الناس» دانست.

بسیاری از افراد که برای حل مشکلات خانوادگی به من مراجعه می‌کنند؛ پس از اینکه به دنبال ریشه بحث و دعوا می‌گردند به این نتیجه می‌رسند که جرقه دلخوری و بحث به دستور دادن و سربار دیگری بودن برمی گردد. توقع بیش از حد برای رفع انجام کار‌هایی که فرد می‌تواند خودش انجام دهد، ولی به دیگری دستور می‌دهد، ریشه ناراحتی می‌شود.

عده زیادی فکر می‌کنند که تا پیش از ایام قرنطینه و شیوع کرونا، زندگی خوبی داشتند در حالی که به این موضوع توجه نمی‌کنند که خانه نشینی و حضور بیشتر در کنار هم باعث شده تا بخش‌هایی از اعماق رابطه و ویژگی‌های شخصیتی زوج، فرصت بروز و ظهور پیدا کند.

ما باید بدانیم که رذائل اخلاقی در وجودمان قرار دارد که گرچه ظاهر درستی از خودمان را به دیگران و به همسرمان نشان می‌دهیم، اما در عمق وجودی مان مشکلاتی داریم.

ماه رمضان، فرصت خوبی برای خودسازی است تا متوجه شویم که پاک کردن صورت مسأله، باعث نمی‌شود زندگی سراسر خوشی داشته باشیم و زمان بیشتری را برای آشنایی با ابعاد شخصیتمان اختصاص دهیم.

در گام اول باید اشکالات و نواقص خود را شناخته و بپذیریم که انسان بی عیب و نقصی نیستیم و در بحث یا بگو مگوی خانوادگی ما نیز مقصر هستیم. پذیرش عیوب از مهمترین مراحل اصلاح وتربیت نفس است.

برخی از افراد در مواجهه با خودسازی و تغییرات درونی بهانه می‌آورند که من ۴۰ یا ۵۰ دسال است که با چنین ویژگی‌هایی زندگی کردم و این خصیصه‌ها دیگر قابل تغییر نیست. این سخن، سخن شیطان است. چرا که اگر انسان قابل تغییر نبود خداوند امر می‌کرد تا افراد ۵۰ سال به بالا هر طور که دلشان می‌خواهند عمل کنند و وظیفه‌ای گردنشان نیست.

حالا که در ماه رمضان قرار داریم و کرونا، خانه نشینی را به محفل خانواده‌ها آورده است، بهتر است سعی کنیم با روش‌های مختلف، رذائل اخلاقی را از خود دور سازیم.

خودتنبیهی یکی از همین روش هاست. به عنوان مثال مرد با خودش عهد کند که اگر به همسرش دستور داد یا زود عصبانی شد، با یک تنبیه در خور، آن کار را تکرار نکند.

این موضوع و انجام آن برای زوجین پیشنهاد می‌شود و البته در مواجهه با فرزند نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. باید خودمان بتوانیم، نفسمان را تربیت و تنبیه کنیم و این موضوع را باور کنیم که من به عنوان همسر، اشکالات و ویژگی‌های منفی اخلاقی دارم.

حسن ظن در دین مبین اسلام بار‌ها تأکید شده است، اما در مورد خودمان نهی شده است. یعنی این موضوع را بپذیریم که اشکال در درون خودمان است. چرا که اگر حسن ظن به خودمان داشته باشیم، آن گاه سوء ظن به دیگران داریم و همه را بد می‌دانیم.

در گام اول باید اشکالات و نواقص خود را شناخته و بپذیریم که انسان بی عیب و نقصی نیستیم و در بحث یا بگو مگوی خانوادگی ما نیز مقصر هستیم. پذیرش عیوب از مهمترین مراحل اصلاح وتربیت نفس است.

در قدم دوم انصاف را فراموش نکنیم و ضرب المثل معروف یک سوزن به خودت بزن و یک جوالدوز به مردم را سرلوحه کارمان قرار دهیم.

باور و پذیرش اشکالات نا خودآگاه انصاف را نیز در درونمان زنده می‌کند؛ لذا این نکته مورد توجه قرار بگیرد که به جای تلاش برای اصلاح دیگران باید در درون خودمان واکاوی و خودشناسی داشته باشیم.

 

منبع: فارس / کد خبر: ۱۳۹۹۰۲۱۴۰۰۰۴۹۳