سخت مثل راه رفتن روی لبه شمشیر

حسن بهشتی‌پور ـ کارشناس رسانه و پژوهشگر ـ در گفت‌وگویی با ایسنا درباره‌ی عملکرد رسانه‌های داخلی و خارجی در پوشش یک رویداد واحد و انتقادهایی که از سوی برخی از مخاطبان و مسؤولان به عملکرد رسانه‌های داخلی در انعکاس دغدغه‌های جامعه وارد می‌شود، اظهار کرد: بحث اعتماد به رسانه‌های داخلی یا خارجی نیست بلکه بحث تعدد رسانه‌ها و دسترسی بیشتر به اطلاعات است. امروز مردم ایران ضمن اینکه رسانه‌های داخلی را مطالعه می‌کنند به رسانه‌های خارجی نیز رجوع می‌کنند. چراکه در سال‌های اخیر امکان دسترسی به اطلاعات افزایش یافته و از سوی دیگر تعداد رسانه‌ها نیز افزایش روزافزون داشته است؛ بنابراین اینکه مردم به رسانه‌های خارجی برای دریافت اطلاعات مراجعه می‌کنند لزوما به معنای اعتماد نداشتن به رسانه‌های داخلی نیست.

او با بیان اینکه «امروز رسانه‌ها دیگر ملیت ندارند و اخبار را به صورت جهانی پوشش می‌دهند»، ادامه داد: مردم ایران بر اساس تجربه‌هایی که کسب کرده‌اند تلاش می‌کنند تا در منابع اطلاعاتی‌شان تنوع ایجاد کنند. در این میان هر چقدر رسانه‌های داخلی (صداوسیما، روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها، مجلات، پایگاه‌های خبری و...) عملکرد حرفه‌ای‌تری داشته باشند، می‌توانند در این رقابت تعداد بیشتری مخاطب جذب کنند. سال‌های گذشته رسانه‌های داخلی به صورت یک طرفه و بدون رقیب خارجی فعالیت می‌کردند؛ این در حالی است که در سال‌های اخیر رسانه‌های خارجی رقیب رسانه‌های داخلی شده‌اند.

این کارشناس رسانه در تعریف عملکرد حرفه‌ای رسانه‌ها توضیح داد: عملکرد حرفه‌ای به این معنی است که رسانه‌ها اطلاعات دقیق و شفافی در اختیار مخاطبان قرار بدهند، از شایعه‌پراکنی و جناحی بودن پرهیز و درباره مسائل جامعه شفاف‌سازی کنند. در صورتی که عملکرد رسانه‌های داخلی این چنین باشد طبیعتا مخاطبان رسانه‌های خارجی کاهش پیدا می‌کند.

بهشتی‌پور در ادامه با اشاره به پوشش ندادن برخی از رویدادهای اجتماعی همانند اعتراض‌های مردمی در برخی از رسانه‌ها به بهانه «حفظ امنیت ملی»، خاطرنشان کرد: این موضوع بیشتر به خاطر محافظه‌کاری خود رسانه‌هاست و حفظ امنیت ملی صرفا یک بهانه است. یک رسانه می‌تواند گزارش خیلی خوبی تهیه کند و هیچ صدمه‌ای هم به امنیت و منافع ملی نزند. مسئله اینجاست که برخی از رسانه‌ها به خاطر اینکه برای خودشان دردسر ایجاد نکنند به اسم حفظ امنیت ملی از انعکاس برخی از رویدادها چشم‌پوشی می‌کنند برخی از رسانه‌ها به خاطر اینکه برای خودشان دردسر ایجاد نکنند به اسم حفظ امنیت ملی از انعکاس برخی از رویدادها چشم‌پوشی می‌کنند. . این در حالی است که رسانه‌ها باید به جنبه‌های مختلف یک رویداد بپردازند و اسیر شایعات و عملیات‌های روانی نشوند. اگر گزارشی درست و حرفه‌ای تنظیم شود، نه تنها هیچ صدمه‌ای به امنیت ملی نمی‌زند بلکه به حفظ امنیت اجتماعی و منافع ملی نیز کمک می‌کند.

این کارشناس رسانه همچنین درباره عملکرد جناحی برخی از رسانه‌های داخلی نیز اظهار کرد: آمار دقیقی در این باره وجود ندارد، اما به شخصه به عنوان کسی که رسانه‌ها را مطالعه می‌کند، معتقدم درصد کمی از رسانه‌های داخلی به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند. اکثر رسانه‌های ما ارگان جناحی هستند که طبق اصول آن جناح اخبار را منتشر می‌کنند. البته اصلا اشکالی ندارد که رسانه‌ای رسما اعلام کند متعلق به ارگان به خصوصی است، اما به هر حال باید وقتی به موضوعی می‌پردازند جنبه‌های مختلف آن رویداد را مورد ارزیابی قرار دهند؛ چرا که تنها در این صورت می‌توان اعتماد مخاطب را جلب کرد. اگر رسانه‌ای بخواهد تمام رویدادها را تنها از نگاه جناحی خودش انعکاس دهد طبیعتا مخاطب با هوشمندی رسانه دیگری را برای دریافت اطلاعات انتخاب می‌کند.

او با بیان اینکه «نمی‌توان مخاطب را مجبور کرد تنها به یک رسانه رجوع کند»، خاطرنشان کرد: امروز دسترسی به رسانه‌ها افزایش پیدا کرده است و مخاطب می‌تواند خودش انتخاب کند از چه رسانه‌ای اطلاعات مورد نیازش را دریافت کند. امروزه رسانه‌های داخلی و خارجی کاملا در دسترس مردم قرار گرفته‌اند و در این صحنه رقابت اگر واقعا کسی دلش برای امنیت ملی می‌سوزد باید به صورت حرفه‌ای در فضای رسانه‌ای عمل کند، سیاست‌های جناحی‌اش را در انعکاس رویدادها در نظر نگیرد امروزه رسانه‌های داخلی و خارجی کاملا در دسترس مردم قرار گرفته‌اند و در این صحنه رقابت اگر واقعا کسی دلش برای امنیت ملی می‌سوزد باید به صورت حرفه‌ای در فضای رسانه‌ای عمل کند، سیاست‌های جناحی‌اش را در انعکاس رویدادها در نظر نگیرد و به گونه‌ای عمل کند که مخاطب احساس کند به نیازهای او پاسخ داده می‌شود.

بهشتی‌پور همچنین درباره عملکرد رسانه‌ها در پوشش وضیعیت اقتصادی کشور و اعتراض‌های مردمی نسبت به این موضوع، گفت: واقعیت این است که جامعه ما به آنچه که ندارد بیشتر آگاه است تا آنچه که دارد. ما متأسفانه از برخورداری‌های جامعه و سطح رفاه آن در سال‌های اخیر غافل هستیم. این در حالی است که در زمان نه چندان دوری حتی داشتن تلفن در خانه امری عادی نبود، ولی امروز این موضوع عادی شده است و اصلا توجهی به موارد اینچنینی نمی‌شود. ما درباره نداشته‌هایمان اطلاعات دقیقی داریم، ولی اصلا درباره داشته‌هایمان سخن نمی‌گوییم. به نظرم یک رسانه خوب جنبه‌های برخورداری جامعه را برجسته می‌کند و در عین حال از مشکلات جامعه نیز سخن می‌گوید و این مشکلات را ریشه‌یابی می‌کند؛ و نه اینکه صرفا این مشکلات را بهانه‌ای برای انتقادهای بدون ریشه از دولت و حکومت بداند.

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه رسانه‌ها باید در بیان خوبی‌ها و بدی‌های جامعه تعادل را رعایت کنند، گفت: اگر رسانه‌ای قرار باشد هر موضوعی را بدون ریشه‌یابی صرفا بهانه‌ای برای انتقاد از نظام و حکومت بداند، با رسانه‌های معاند همسو شده است یا اگر رسانه‌ای بخواهد برای هر موضوعی دولت را زیر سوال ببرند با رسانه‌هایی همسو می‌شود که بدون هیچ دلیلی مخالف دولت هستند و اصلا توجه ندارند که واقعیت جامعه چیست. بنابراین یک رسانه حرفه‌ای باید هم به برخورداری‌های جامعه و هم به مشکلات آن توجه کند، مسائل را ریشه‌یابی کند و بدون مستندات اتهام نزد و شایعه پراکنی نکند. رسانه‌هایی که به ایران و ایرانی علاقه‌مند هستند، باید به جو سازی‌های رسانه‌ای علیه ایران توجه نکنند؛ البته این موضوع اصلاً به این معنی نیست که در بیان موفقیت‌ها اغراق کنند و فقط خوبی‌ها را بگویند. این کار خیلی سخت و همانند راه رفتن روی لبه شمشیر است.