آیا کرونا از راه هوا منتقل می‌شود؟

علی‌اکبر حق‌دوست، معاون آموزشی وزیر بهداشت و رئیس کمیته اپیدمیولوژی بیماری کرونا اظهار داشت: ویروس کرونا، ویروسی نوپدید است که در حال حاضر، اطلاعات‌مان نسبت به آن بسیار اندک است؛ به همین دلیل برای پیش بینی رفتار این ویروس و رفتار بشر در مقابل آن، نیاز به گذشت زمان و جمع آوری اطلاعات علمی در این زمینه داریم.

وی افزود: با اطلاعات مختصری که از دنیا و کشور تاکنون جمع آوری شده، سعی کردیم پیش‌بینی‌های قابل قبولی در مورد بیماری ارائه دهیم. پاسخ به سوالات از طریق مدل‌سازی‌هایی صورت گرفت و به دنبال آن آگاه سازی مردم در خصوص چگونگی انتقال ویروس منجر به تغییر رفتار مردم در این مورد شد. اکنون شاید رفتار‌هایی مانند دست دادن و روبوسی که جزئی از فرهنگ ما بود به جهت کنترل بیماری به صفر رسیده باشد.

حق‌دوست درباره زمان تقریبی کنترل بیماری کرونا در کشور، گفت: براساس مدل‌سازی‌ها تصور می‌کنیم، حدودا در اردیبهشت ماه بتوانیم بیماری را تا حدودی کنترل نسبی کنیم؛ البته امیدوارم اتفاقاتی مانند سفر‌ها و دید و بازدید‌های نوروزی تاثیری بر مدلسازی ما نداشته باشد.

معاون آموزشی وزیر بهداشت اضافه کرد: از سوی دیگر تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها از اقدامات بسیار اساسی است؛ چراکه برخورد فرد به فرد سبب انتقال بیماری می‌شود و همگی می‌دانیم مدارس و دانشگاه‌ها ممکن است کانون شکل گیری بیماری شده و با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها تا ۳۰ درصد از تماس‌ها پیشگیری شده است.

وی بیان کرد: ما زمان مشخص و ثابتی برای شروع اپیدمی در کشور ارائه نمی‌دهیم؛ چراکه در برخی شهر‌ها زودتر از سایر شهر‌های دیگر بیماری بروز پیدا کرد. در همین زمینه به نظر می‌رسد، شهر‌هایی که زودتر به ویروس آلوده شدند، طبق نمودار‌ها نزدیک به نقطه قله ابتلا باشند و انتظار پیک مجدد بیماری در این شهر‌ها در این فصل را نداریم.

حق دوست افزود: همچنین شهر‌های نیمه جنوبی و غربی کشور نیز در سطح پایینی از اپیدمی قرار داشتند و تاکنون با پیک بیماری مواجه نبوده‌اند؛ لذا آماده انتقال محلی هستند؛ البته امیدواریم با گرم شدم هوا میزان سرایت بیماری کمتر شود.

معاون آموزشی وزیر بهداشت درباره حواشی پیش آمده پس از انتشار خبری مبنی بر انتقال کرونا ویروس از طریق هوا، گفت: باید از استثنائات در این زمینه صرف نظر کنیم؛ اینکه در برخی از محیط‌ها مانند محیط‌های بسته و پرتراکم همچون خانه‌های سالمندان و ... امکان انتقال ویروس از طریق هوا وجود داشته باشد سبب نمی‌شود که تصور کنیم ویروس به طور کلی در تمام شرایط از طریق هوا منتقل خواهد شد.

وی متذکر شد: طبق آخرین مستندات علمی سازمان بهداشت جهانی انتقال هوایی مسیر مهمی برای انتقال بیماری نیست؛ به همین دلیل نباید در وادی وسواس گونه‌ای قدم بگذاریم. اگر قرار بود ویروس از طریق هوا منتقل شود اوضاع و شدت بیماری در جهان بسیار متفاوت‌تر از اکنون بود؛ بنابراین انتقال ویروس از طریق هوا را رد می‌کنم.

حق دوست درباره احتمال ابتلای مجدد مبتلایان بهبود یافته به کووید ۱۹، گفت: مستندات علمی تایید کننده این موضوع نیست و از آنجایی که اطلاعات محدودی نسبت به بیماری داریم نمی‌توان قضاوت کرد افرادی که امسال به بیماری مبتلا شدند آیا سال دیگر هم به بیماری مبتلا خواهند شد یا خیر؟.

معاون آموزشی وزیر بهداشت ابراز داشت: در این مدت که بیماری شناسایی شده است در سطح جهان پنج یا شش مورد اعلام شد که عفونت مجدد گرفته اند، پس از بررسی ژنتیکی این افراد به نظر می‌رسد که احتمالا این موضوع فعالیت مجدد ویروس بوده است تا اینکه با ابتلای جدید مواجه شده باشند؛ یعنی در ابتدا به نظر می‌رسیده، فرد از ویروس پاک شده در صورتی که اینگونه نبوده است. البته به صورت کلی اگر عفونت مجددا در بدن فرد عود کرده باشد، قطعا به قدرت عفونت اولیه نیست و ضعیف‌تر از آن خواهد بود.

وی در خصوص اینکه آیا شهر تهران به پیک بیماری خود نزدیک شده است یا خیر؟، گفت: هرچه شهر‌ها بزرگتر باشند، طول مدت اپیدمی بیماری نیز طولانی‌تر خواهد بود. در استان تهران نیز به دلیل جمعیت بالا، رفت و آمد‌های زیاد از کل کشور و سایر متغیر‌ها ما انتظار داریم، شیوع بیماری زودتر اتفاق افتاده و دیرتر نیز تمام شود؛ از این رو بعید به نظر می‌رسد که در تهران به پیک بیماری رسیده باشیم.

حق دوست درباره زمان احتمالی بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، اظهار کرد: از نظر علمی احساس می‌کنیم زمانی می‌توان اقدام به بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها کرد که در منطقه مورد نظر حداقل ۱۰ روز شاهد روند کاهنده ویروس باشیم؛ پس طبیعی است که زمان بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها در شهر‌های مختلف با زمان‌های متفاوتی اتفاق افتد.

معاون آموزشی وزیر بهداشت اضافه کرد: البته به نظر می‌رسد موضوع بازگشایی دانشگاه‌ها حساس‌تر از بازگشایی مدارس باشد؛ چراکه دانشجویانی از شهر‌های مختلف به شهر محل تحصیل خود سفر می‌کنند. همچنین، در مدارس نیز از آنجایی که مقاطع مختلف در رعایت نکات بهداشتی متفاوتند ممکن است تفاوت‌هایی در این زمینه نیز وجود داشته باشد.

وی افزود: البته از آنجایی که والدین اضطرابی ناشی از این ویروس دارند ممکن است حتی با بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها مشارکت کمی برای فرستادن فرزندان شان داشته باشند؛ به هر حال باید تمام تصمیمات را به شکل اقناعی به مردم انتقال دهیم.

حق دوست درباره مدل‌سازی‌هایی که پیرامون ایزولاسیون شکل گرفته است، گفت: منظور ما از ایزولاسیون، ایزوله فرد به فرد افراد بود. ممکن است عده‌ای از ابتدای شیوع بیماری در خانه خود را ایزوله کرده باشند.

معاون آموزشی وزیر بهداشت ادامه داد: از سوی دیگر نیز ممکن است برخی بدون هیچ تغییر رفتاری در زندگی روزمره خود مدام به سطح شهر‌ها آمده باشند. به همین دلیل باید عددی را به عنوان میانگین در نظر بگیریم. انتظار می‌رود در صورتی که ۴۰ درصد ایزولاسیون مناسب داشته باشیم، بتوانیم با سرعت بیشتری به فاز کنترل بیماری نزدیک شویم.

وی متذکر شد: البته این موضوع به معنای ریشه کن شدن ویروس نیست و فقط می‌توانیم شاهد سطح پایینی از آن باشیم؛ در صورتی که ایزولاسیون به صورت چند هفته اتفاق افتد شاهد کاهش شیوع در کشور خواهیم بود که البته این موضوع کاملا به میانگین کشوری وابسته است.

*هر فرد مبتلا به کرونا، می‌تواند ۳ نفر دیگر را آلوده کند

حق دوست با بیان اینکه هر فرد مبتلا به کروناویروس در شرایط فعلی می‌تواند حدودا سه نفر را آلوده کند، تصریح کرد: البته این موضوع در شرایط مختلف تفاوت‌هایی دارد. به عنوان مثال در کشتی معروفی که در سواحل چین پهلو گرفته بود و بیمارانی در آن مشاهده شده بودند، مشخص شد هر یک نفر می‌تواند ۱۸ نفر را آلوده کند؛ چراکه این افراد در محیطی بسته قرار داشتند.

معاون آموزشی وزیر بهداشت افزود: پس طبیعی است که این عدد در محیط‌هایی مانند زندان‌ها و خوابگاه ها، اندکی متفاوت باشد. نکته دیگر آن است که این عدد در فصل‌های مختلف، متفاوت است و انتظار می‌رود در فصل تابستان با گرم شدن هوا هر یک نفر بتواند حدودا ۱.۵ نفر را به ویروس آلوده کند.

وی درباره روند بازگشایی ادارات و شرایط کاری کارمندان، اظهار کرد: در این زمینه همچنان باید به فکر محدود کردن فعالیت‌ها بود. اولویت اول ما در حال حاضر فعال کردن زنجیره تولید کشور است که در آینده آسیبی به زندگی مردم وارد نشود؛ اما در مورد کارمندان دولت موضوع به شرایط فیزیکی محل کار، میزان کارمندان یک اداره، میزان مراجعه ارباب رجوع در طول روز و سایر موارد بستگی دارد. قطعا اوضاع در سازمان و نهادی که شرایط مناسبی داشته باشد با محلی که تمامی شرایط فراهم نیست تفاوت‌هایی دارند.

حق دوست درباره روند آموزش دانشجو‌های پزشکی و برگزاری آزمون‌های وزارت بهداشت، یادآور شد: در نظر داریم ظرف چند هفته آینده شرایط بهتری را برای دانشجویان فراهم کنیم و بیشتر به سمت آموزش مجازی و از راه دور فکر کنیم. با توجه به اینکه کشور در شرایط عادی قرار ندارد، لازم است اندکی از استاندارد‌های خود کم کنیم. همچنین در نظر داریم امتحانات جامع را تا حد ممکن عقب بیندازیم؛ البته به شرط آنکه مشکلی برای ادامه تحصیل دانشجو وجود نداشته باشد.

معاون آموزشی وزارت بهداشت با بیان اینکه رفتار بیماری با تغییر متغیر‌ها پس از ۱۰ الی ۱۵ روز مشخص می‌شود، گفت: با توجه به آغاز سفر‌ها پیش از عید و تاثیراتی که این موضوع بر بیماری دارد، روند شناسایی دچار تغییراتی شده است، اما باید در نظر بگیریم که همزمان با آغاز سفرها، کار غربالگری افراد نیز آغاز شد که این موضوع سبب شد تا مورد‌های مبتلای بیشتری شناسایی شوند؛ به همین دلیل افزایش آمار در مبتلایان به معنای افزایش موارد بیماری نیست. بلکه به معنای شناسایی بیشتر و کنترل بهتر است.

*روند فزاینده کرونا در سایر کشور‌ها

مدیر کمیته اپیدمیولوژی با تاکید بر اینکه ویروس کرونا هیچ نقطه‌ای از جهان را ایمن نخواهد گذاشت، تصریح کرد: البته بروز و شیوع بیماری در برخی نقاط سریع‌تر و در برخی نقاط با تاخیر روبرو بوده است. این موضوع بستگی به آن دارد که ارتباط با کانون‌های آلودگی، تغییر آب و هوا و میزان شناسایی بیماری به چه صورت بوده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته احتمال می‌دهیم روند فزاینده‌ای را در سایر کشور‌ها نیز شاهد باشیم.

وی درباره احتمال انتقال ویروس از حیوانات خانگی به انسان ها، بیان کرد: به طور کلی مخزن این ویروس خفاش و دو یا سه گونه دیگر حیوانات بوده اند، اما پیش از انتقال ویروس به انسان‌ها نیز حیوانات دیگر چندان به این ویروس آلوده نمی‌شدند، اما اکنون که میزبان اصلی ویروس انسان است؛ در صورتی که حیوانی به کرونا ویروس مبتلا شود میزبان فرعی آن خواهد بود که در این صورت معنای آن این نیست که تمام گونه‌های حیوانی به ویروس مبتلا خواهند شد قطعا میزان آلوده شدن یک حیوان نسبت به انسان کمتر خواهد بود.

حق دوست با اشاره به اینکه گاهی استفاده از وسایلی مانند ماسک و دستکش علاوه بر آنکه آثار پیشگیری کننده از بیماری داشته باشند می‌توانند برای ایمنی روان افراد مورد استفاده قرار گیرند، گفت: ماسک‌های موجود در بازار نقشی در آلوده نشدن ما ندارند؛ چراکه ممکن است در معرض آلودگی قرار گرفته و تماس دست‌ها با چشم، بینی و دهان، سبب آلودگی ما به بیماری کرونا شود، اما استفاده از ماسک‌ها برای فردی که به بیماری مبتلا است، می‌تواند به این شکل موثر باشد که جلوی انتقال بیماری او به سایرین را بگیرد.

وی با تشکر از رسانه‌ها در آگاهی رسانی در خصوص بیماری کووید ۱۹، گفت: گاهی برخی اطلاعات همچنان در دست مطالعه هستند که نباید در آن لحظه به گوش مردم برسند؛ چراکه به شکل قطعی اتفاق نظر روی آن‌ها وجود ندارد و این موضوع سبب می‌شود افراد دو خبر متناقض را بشنوند که می‌تواند آن‌ها را به اخبار بی اعتماد کند. من فکر می‌کنم رسانه‌ها، وزارت بهداشت و صدا و سیما اقدامات خوبی را برای ارسال پیام‌های بهداشتی به مردم انجام داده‌اند.

معاون آموزشی وزیر بهداشت با تاکید بر اینکه بهتر است به جای استفاده از واژه فاصله گذاری اجتماعی از فاصله گذاری فیزیکی استفاده کنیم، افزود: در شرایط فعلی باید با کاهش تماس فیزیکی شاهد افزایش همدلی میان افراد باشیم. مردم باید توجه کنند که تاکید بر کاهش تماس فیزیکی حتی در منازل شان نیز اتفاق افتد و حداقل تماس را با اعضای خانواده خود داشته باشند.

حق دوست درباره وجود برخی اختلاف نظر‌ها میان اظهارات مطرح شده از سوی برخی مقامات دولتی، گفت: جامعه ایران جامعه بسیار فهیمی است و تلاش ما نیز باید در این راستا باشد که سهم مردم را بالا ببریم.

وی افزود: بسیاری از بیماری‌ها وجود دارد که از بین رفته اند و در حالت اندمیک خود قرار گرفته اند. ما احتمال می‌دهیم زودتر از انتهای تابستان سال جاری به مرحله اندمیک بیماری نرسیم، اما رفتار بیماری در زمستان و پاییز آینده قابل پیش بینی نیست و باید بررسی‌های بیشتری روی آن انجام گیرد.

مدیر کمیته اپیدمیولوژی با بیان اینکه انجام تست تشخیص کرونا یکی از حلقه‌های کنترل بیماری است، گفت: در نظر بگیرید تست نمی‌تواند معجزه کند. انجام تست در صورتی که فرد شرایط ایزولاسیون نداشته باشد، چندان مفید نخواهد بود و نمی‌توانیم بگوییم با انجام تست تنها خیالمان راحت می‌شود.

حق دوست تصریح کرد: تست هم گران است و هم شرایط نمونه گیری در برخی افراد سخت است. درست است که میزان تست‌ها در کشور افزایش یافت، اما باید در نظر بگیریم که ظرفیت‌مان محدود است و نمی‌توانیم ادعا کنیم با افزایش تست، توانایی کنترل بیماری را خواهیم داشت.