مدیریت دسترسی کودکان به فضای مجازی در دوران قرنطینه

 ویروس کرونا ویروسی است که با تاثیر بر روی دستگاه تنفسی افراد و تضعیف دستگاه ایمنی بدن انسان، افراد را درگیر خود کرده و می‌تواند آن‌ها را به کام مرگ بکشاند. اولین مورد مبتلا به این ویروس دوماه پیش در شهر ووهان چین گزارش شد و پس از آن کرونا به بسیاری از کشور‌های دنیا از جمله ایران سرایت کرد و جان شماری از انسان‌های کره زمین را گرفت.

بر اساس شناسایی‌هایی که برروی ویروس کرونا انجام شد، راه‌های انتقال آن از مجرای تنفسی، دهان و تماس پوستی بوده و راه مقابله با آن رعایت نکات بهداشتی در تماس با دیگران و محیط خارجی معرفی شد.

در راستای پیشگیری از شیوع بیشتر این ویروس در ایران، مسئولان کشور ابتدا اقدام به تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور که با طیف زیادی از کودکان، نوجوانان و جوانان کشور در ارتباط مستقیم است، کردند. پس از تداوم روند افزایشی شیوع این ویروس در کشور، کادر درمانی و پزشکی دستور به قرنطینه شدن افراد و پرهیز از خروج غیرضروری از خانه‌ها داده و بر رعایت نکات پیشگیرانه تاکید کردند.

این موضوعات باعث شد که بخش زیادی از زمان کودکان و نوجوانان ایرانی خالی شده و تنها سرگرمی مناسب برای غنی سازی این اوقات از نظر آن ها، روی آوردن به استفاده بی رویه از تکنولوژی‌ها و رسانه‌هایی مانند رایانه، لپتاپ، تلفن همراه و تبلت و همچنین استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و فضای مجازی باشد.

این موضوع می‌تواند آسیب‌های بسیار جسمی و روانی را برای کودکان و نوجوان به همراه داشته باشد؛ همچنین راهکار‌هایی برای مدیریت و محدودسازی استفاده از فضای مجازی وجود دارد که در این گزارش ضمن مصاحبه با محمد فروهر کارشناس مسائل اجتماعی و علی سعیدی روانشناس کودک و مسائل تربیتی، به بررسی این دو موضوع پرداخته ایم.

محمد فروهر در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به راه اندازی موج خبری کودکان آنلاین بی سرپرست در گذشته برای بهبود وضعیت استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی، گفت: متاسفانه در کشور ما ورود این طیف سنی به فضای مجازی و استفاده از تکنولوژی متولی خاصی نداشته و قانونمند نیست و ضرر‌های زیادی برای این گروه سنی به همراه دارد.

فروهر بسیاری از کاربران فضای مجازی را افراد زیر ۲۰ سال معرفی کرده و نسبت به نبود نظارت و کنترل بر فعالیت کودکان در این فضا و استفاده از بازی‌های کامپیوتری اظهار نگرانی کرد.

کارشناس مسائل اجتماعی همچنین خرید و فروش بی محابای فیلترشکن‌ها در سایت‌های اینترنتی بدون وجود هیچ گونه محدودیت سنی را نیز از جمله مهم‌ترین آسیب‌های موجود در فضای سایبری برای گروه سنی کودکان و نوجوانان دانست و تصریح کرد: کاربران در صورت استفاده از فیلترشکن ها، امکان دسترسی به هرگونه محتوایی را دارند و این موضوع بسیار خطر ناک است؛ برای خرید و فروش این نرم افزار‌ها نیز هیچ گونه تفکیک سنی وجود ندارد.

فروهر ادامه داد: فضای نرم افزاری و سخت افزاری مورد استفاده در کشور برای گروه‌های سنی مختلف یکسان بوده و این امر به انتشار محتوا‌های نامطلوب برای سنین کم کمک می‌کند. سواد رسانه‌ای افراد و آموزش‌های ارائه شده درسطح قابل قبول نیست درصورتی که هرفرد برای ورود به این فضا نیازمند آموزش دیدن و داشتن حداقل‌های فضای مجازی است.

او کمبود نظارت والدین بر استفاده کودکان از فضای مجازی و سوءمدیریت را از علل استفاده افراطی کودکان از فضای مجازی دانست و بیان کرد: در شرایط کنونی که خانواده‌ها باید در خانه‌ها قرنطینه باشند، استفاده از فضای مجازی در بین کودکان و نوجوانان به عنوان بحران اجتماعی بود، حالا به فاجه تبدیل شده است.

کارشناس مسائل اجتماعی افزود: گاهی والدین نیز به این دلیل که در حال حاضر راه حل دیگری برای غنی سازی اوقات فراغت کودکشان وجود ندارد و نمی‌توانند فعالیت‌های خارج از خانه را به او پیشن‌ها کنند، دربرابر اصرار‌های فرزندان تسلیم شده و مقاومتی برای استفاده افراطی آن‌ها از این فضا نشان نمی‌دهند.

فروهر گفت: در روز‌های اخیر میزان مراجعه والدینی که دغدغه این موضوع را دارند به مراکز مشاوره بسیار افزایش یافته است که نگرانی به حقی است؛ باید بسیار مراقب بود که کودکان از این فضا دچار آسیب نشوند.

او برای این مدیریت استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی راهکار‌هایی را ارائه داد: برنامه ریزی برای استفاده فرزند از فضای مجازی و اختصاص بخشی از اوقات فراغت کودکان به رسانه‌های سالم مانند تلویزیون با نظارت، مدیریت و کنترل این کارشناس مسائل اجتماعی ادامه داد: کودک را با پدر و مادر همراه می‌کند؛ پس از آن والدین باید بخش دیگری از زمان کودک را به بازی‌های فیزیکی با خانواده بگذرانند، زیرا در بسیاری از مواقع پدر و مادر سرگرم کار‌های خود بوده و لذت حضور فرزند در کانون خانواده برای او تجربه نشده است. در این راستا می‌توان از آموزش مجازی بازی‌های مختلف که در اینترنت موجود است استفاده کرد.

فروهر بیان کرد: در دوران صدر اسلام برای آموزش دادن موضوعی به کودکان از بازی استفاده می‌شده که در این برهه حساس والدین می‌توانند به بازی‌هایی که برای فرزندان خود برنامه ریزی می‌کنند رنگ و بوی آموزشی بدهند و اطلاعات جدیدی را به آن‌ها بیاموزند. استفاده از اسباب بازی‌های موجود درخانه و بازی‌های فکری فاکتور‌های مناسبی برای پرکردن اوقات فراغت فرزندان است.

او تاکید کرد: مردم باید بیش از اینکه نگران ابتلا به کرونا باشند، نگران بازخود‌های این ویروس باشند، زیرا کرونا درصد کمی از افراد را متبلا می‌کند، اما بازخورد‌های آن گریبانگیر تمام طیف‌ها و اقشار جامعه خواهد شد.

کارشناس مسائل اجتماعی افزود: فراهم کردن بستر امن روانی در این روز‌های پر استرس برای کودکان توسط والدین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده که پیگیری لحظه به لحظه از اخبار ویروس، حساسیت بی مورد و بیش از حد در رعایت نکات بهداشتی و وسواس فکری برای امنیت جسمی فرزند، می‌تواند عوامل القاء استرس و اضطراب جبران ناپذیر به کودکان باشد.

علی سعیدی نیز در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: استفاده از فضای مجازی مزایای زیادی داشته و سرگرمی و مهارت‌آموزی زیادی برای افراد دارد، اما استفاده افراطی از آن بسیار مخرب و خطرناک است.

سعیدی افزود: از طرفی در این روز‌های قرنطینه، جایگزین‌های دیگر برای کودکان و نوجوانان بی لذت است، اما این فضا رقیب اصلی کتابخوانی و توجه دانش‌آموزان به درس بوده که متاسفانه پیروزی با استفاده از فضای مجازی است.

او بیان کرد: والدین با شرط گذاری برای اینکه استفاده از فضای مجازی منوط به خواندن صفحاتی از کتاب و یا انجام کار‌های مفید باشد، می‌توانند کودکان را در شرایطی قرار دهندد که لذت انجام کار‌های جدید را تجربه کرده و به سمت آن‌ها گرایش یابد؛ از این طریق والدین می‌توانند تهدید فضای مجازی را به فرصتی برای علاقه‌مند کردن فرزند به کار‌های مفید تبدیل کنند.

روانشناس کودک و مسائل تربیتی افزود: پدر و مادر مهم‌ترین و موثرترین الگور کودکان و نوجوانان هستند و استفاده بی رویه آن‌ها در این دوران از فضای مجازی می‌تواند فرزندان را بیشتر به سمت این فضا سوق دهد.

سعیدی به مضرات جسمی استفاده بیش از حد از فضای مجازی و رسانه از جمله مشکلات بینایی، مشکلات قامتی و کم تحرکی را از اشاره کرد و ادامه داد: برخی بازی‌های کامپیوتری و موبایلی برای سنین خاصی مناسب نبوده و اثرات زیانبار جسمی از جمله خشم و اضطراب را در کودکان ایجاد می‌کند؛ همچنین انجام بازی‌هایی که سطح دشواری‌شان از سطح توانایی کودک بالاتر است منجر ایجاد احساس ناخوشایند و ناهنجاری‌های رفتاری در او شود.

او در پایان گفت: طراحی بازی‌های خانوادگی، ایجاد فضایی شاد در خانواده، مدیریت بازی‌های مورد استفاده کودکان و نوجوانان و تشویق آن‌ها برای استفاده از بازی‌های ماجراجویانه و شناختی برای سودمند کردن زمان استفاده فرزندان از بازی‌های رایانه ای، می‌تواند راهکار‌های موثری برای جلوگیری از مضرات فضای مجازی باشد.

منبع باشگاه خبرنگاران جوان