شطرنج‌بازان خطرناکی برای حریفان شده‌ایم
شطرنج رشته‌ای فکری است که به تمرکز زیادی نیاز دارد. در بین رشته‌های پرهیاهویی، چون فوتبال، والیبال و بسکتبال در ایران شاید طرفداران بسیار کمتری داشته باشد، اما موفقیت‌های چند سال گذشته ملی‌پوشان این رشته در رقابت‌های معتبر خارجی ثابت کرده که کشورمان از حیث داشتن جوانان مستعد در رشته شطرنج زبانزد است. در همین مسابقات اخیر که شطرنج‌بازان ایرانی به سن‌پترزبورگ اعزام شده بودند سارا خادم‌الشریعه، نابغه شطرنج بانوان ایران یک‌تنه سه مدال خوشرنگ کسب کرد و رقبای جهانی را پشت سر گذاشت. خادم‌الشریعه فقط 18 سال داشت که استاد بزرگ شطرنج شد و در سال 2015 نیز به مقام استاد بین‌المللی این رشته دست یافت. بانوی جوان شطرنج آرزو‌های بزرگی در سر دارد و امیدوار است به جمع 10 شطرنج باز زن جهان راه یابد.
درخشش در جهانی روسیه بازتاب زیادی در ورزش و رسانه‌های ایران داشت. از کسب دو مدال نقره و یک مدال طلا در سن‌پترزبورگ بگویید.
مسابقات سریع و برق‌آسای جهان بود که در روسیه برگزار شد. مدالی که من کسب کردم اولین مدال شطرنج کشورمان در رده بزرگسالان به حساب می‌آید. البته من دو مدال نقره و یک طلای مجموع گرفتم. منتها، چون نقره‌ها را زودتر کسب کردم خبر مدال طلا بازتاب زیادی نداشت و بیشتر خبر نایب‌قهرمانی‌ام در رسانه‌ها مطرح شد. در بخش بانوان فقط من بودم که دو مدال به دست آوردم به همین خاطر مدال طلای مجموع به من تعلق گرفت.
انتظار چنین موفقیتی را داشتید؟
برای خود من هم عجیب بود و فکرش را نمی‌کردم به مدال برسم. در ذهنم به حضور در جمع شش نفر اول جهان فکر می‌کردم. ضمن اینکه در رنکینگ شروع رقابت‌ها من نفر بیست و پنجم بودم و در صورتی که بین شش نفر اول هم قرار می‌گرفتم نتیجه بسیار خوبی محسوب می‌شد، ولی اصلاً به کسب مدال فکر نمی‌کردم. مسابقات سریع و برق‌آسا مثل مسابقات استاندارد زیاد برگزار نمی‌شود به همین خاطر ریتینگ من در دنیا خوب نیست. پس از برگزاری مسابقات جهانی روسیه در رده‌بندی جهانی و در بخش سریع و برق‌آسا به رتبه یازدهم و شانزدهم صعود کردم.
چطور در رقابت با برترین‌های جهان به این افتخارات دست یافتید؟
با شش یا هفت نفر از بهترین‌های جهان بازی کردم و یکی از آن‌ها هم قهرمان حال حاضر جهان است که در بخش سریع با او مساوی کردم و در برق‌آسا او را شکست دادم. دو سال پیش هم نتایج خوبی کسب کردم و در رسانه‌ها نامم زیاد مطرح شد. پس از آن فشار زیادی روی من بود و به یکباره انتظارات از من به شدت بالا رفت. توقعات به قدری بالا رفت که همه فکر می‌کردند من صددرصد قهرمان جهان می‌شوم. فکر می‌کنم همین توقعات زیاد باعث شد نتوانم به روند رو به رشدم ادامه دهم. چند وقتی نتوانستم نتایج قابل قبولی کسب کنم. با این حال امیدوارم بدون فشار و استرس به کارم ادامه دهم چراکه رقابت‌های استاندارد با رقابت‌های سریع و برق‌آسا متفاوت و فکری است. هنوز تا رسیدن به سطح اول جهان فاصله دارم و تلاش می‌کنم تا جایی که می‌توانم به پیشرفت‌هایم ادامه دهم.
سلب امتیاز میزبانی از عربستان و انتخاب روسیه به عنوان میزبان جدید به نفع شطرنج‌بازان ایرانی تمام شد.
پیش از این من فقط تجربه حضور در یک دوره مسابقات سریع و برق‌آسای جهان را داشتم که در قطر برگزار شد و مقام سوم مشترک را به دست آوردم. منتها جوایز پایین رقابت‌ها سطح مسابقات را نیز پایین آورده بود. سال گذشته عربستان میزبانی رقابت‌ها را برعهده داشت و جوایز به یکباره افزایش پیدا کرد. البته شطرنج‌بازان کشورمان در این رقابت‌ها حضور نداشتند، اما به خاطر جوایز نجومی مسابقات با حضور بهترین نفرات دنیا برگزار شد. امسال هم قرار بود باز هم عربستان میزبان باشد، ولی رئیس فدراسیون جهانی به تازگی تغییر کرده و بر این باور است که هیچ ورزشکاری نباید به خاطر مسائل سیاسی از حضور در رقابت‌های مختلف محروم شود. خوشبختانه میزبانی به روسیه داده شد و این مسئله به نفع ما بود.
داستان جوایزی دلاری که در رقابت‌های روسیه کسب کردید چه بود؟
در یک بخش 25 هزار دلار به خاطر مدال نقره گرفتم و در بخش دیگر 30 هزار دلار. در بخش مجموع نیز فکر می‌کردم جایزه 40 هزار دلاری به من تعلق می‌گیرد که بعداً فهمیدم جایزه‌اش 14 هزار دلار است (با خنده). به همین خاطر در مجموع 69 هزار دلار جایزه به من تعلق گرفت.
جوایز مسابقات روسیه به شما پرداخت شده است؟
فعلاً که نه، ولی قرار است تا یک ماه آینده به دستم برسد. این جوایز از طریق فدراسیون جهانی واریز می‌شود البته با توجه به مشکلات موجود باید یک شماره حساب در یک کشور خارجی به آن‌ها معرفی کنیم تا از آن طریق جوایز را دریافت کنم.
پس از این همه درخشش در تورنمنت‌های معتبر بین‌المللی نگاه‌ها به شما و شطرنج ایران تغییر کرده است؟
دو سال پیش نخستین حضورم را در مسابقات جهانی تجربه کردم؛ البته من با امتیاز میزبانی برای این رقابت‌ها انتخاب شدم نه ریتینگ، چون طبق قانون 10 نفر اول ریتینگ جهانی جواز حضور در این رقابت‌ها را کسب می‌کنند. ایران میزبانی مسابقات را برعهده داشت و خوشبختانه در آن دوره توانستم یک بار عنوان نایب‌قهرمانی و یک بار هم مقام سوم را کسب کنم. همان نتایج باعث شد تا نگاه حریفان به من جدی‌تر شود. به طور کلی شرایط شطرنج کشورمان در یکی دو سال اخیر اوج گرفته و نگاه جهان به شطرنج‌مان تغییر کرده است، هم در بخش مردان و هم در بخش زنان. رقبا جدی‌تر از گذشته نتایج‌مان را پیگیری می‌کنند و به ما به چشم رقیبی خطرناک می‌نگرند.
چه اهداف بزرگ‌تری در آینده برای خود ترسیم کرده‌اید؟
قهرمانی در رقابت‌های استاندارد شطرنج جهان یکی از اهداف مهم من است. رقابت‌های استاندارد همه ساله برگزار می‌شود، اما در حال حاضر فعلاً سعی‌ام بر این است که خودم را از نظر ریتینگ به جمع 10 نفر اول شطرنج بانوان جهان برسانم که البته کار راحتی نیست و برای رسیدن به این هدف راه دشواری را باید طی کنم. منتها با توجه به ریتینگ فعلی‌ام فاصله زیادی تا رسیدن به جمع 10 نفر اول ندارم و در صورتی که در دو، سه رقابت آینده بتوانم نتایج خوبی کسب کنم قطعاً می‌توانم به این خواسته برسم. در هر صورت موفقیت در رقابت‌های شطرنج سخت است. در صورتی که به این مهم دست پیدا کنم اولین حضور شطرنج بانوان ایران در رقابت‌های استاندارد خواهد بود. تا قبل از این بهترین رنکینگ ما رده سی و هشتم جهان بود که من کسب کردم و با توجه به نتایج رقابت‌های روسیه توانستم تا رده بیست و یکم بالا بیایم. در شطرنج بانوان فاصله بسیار به هم نزدیک است و در یک مسابقه اگر خوب نتیجه بگیرم می‌توانم تا پنج، شش پله در رده‌بندی جهانی صعود کنم. در وهله نخست تلاش می‌کنم که بتوانم برای مسابقات جهانی انتخاب شوم. رقابت‌های انتخابی در منطقه غرب آسیا اردیبهشت سال آینده برگزار خواهد شد. از دو طریق می‌توانم جواز حضور در رقابت‌های جهانی استاندارد را به دست بیاورم؛ یا باید در انتخابی غرب آسیا قهرمان شوم یا باید خودم را به جمع 10 نفر اول دنیا برسانم.
رقابت‌های سریع، برق‌آسا و استاندارد چه تفاوتی با هم دارند؟
مدت زمان مسابقه در هر یک از این رقابت‌ها متفاوت است؛ در مسابقات برق‌آسا هر بازیکن سه دقیقه زمان دارد و برای هر حرکت نیز دو ثانیه به زمان اضافه می‌شود. در کل بازی شش الی هفت دقیقه طول می‌کشد. در مسابقات سریع هر بازیکن 15 دقیقه زمان دارد و برای هر حرکت 10 ثانیه به وقتش اضافه می‌شود. مسابقه استاندارد یک ساعت و نیم است و 30 ثانیه هم برای هر حرکت محاسبه می‌شود. کلاً یک مسابقه شطرنج استاندارد نزدیک پنج الی شش ساعت طول می‌کشد. هر یک از مسابقات شرایط خاص خود را دارند. رقابت‌های استاندارد در 10 تا 12 روز برگزار می‌شود، هر روز یک بازی و طولانی‌تر است، ولی در مسابقات سریع و برق‌آسا بازی‌ها پشت سر هم انجام می‌شود و در یک روز ممکن است 9 دور با حریفان مسابقه دهیم. قطعاً استرس این نوع رقابت بالاست چراکه اگر یک دور را ببازی باید خودت را کنترل کنی تا بتوانی در دور‌های بعدی نتیجه را جبران کنی.
همان‌طور که اشاره کردید انتظارات از شما بالا رفته است. چه برنامه‌ای برای برآورده کردن انتظارات دارید؟
درست است که عملکرد خوبی داشته‌ام، ولی می‌کوشم تا بدون در نظر گرفتن فشار‌ها و انتظارات به کارم ادامه دهم. دو سال پیش در مسابقات جهانی با توجه به نتایجم در رقابت‌های گرندپری طوری با من برخورد می‌شد که انگار بدون هیچ سختی و صددرصد به فینال می‌رسم. واقعاً انتظار به‌جایی نبود. به هر شکل اگر بتوانم از این به بعد به دور از استرس بازی کنم قطعاً عملکرد خوب و بالایی خواهم داشت.
گرفتن مربی شخصی و پرداخت هزینه آن، بار سنگینی روی دوش شطرنج‌بازان می‌گذارد. این هزینه‌ها را چطور تأمین می‌کنید؟
بحث کمبود بودجه که داریم به ویژه در وضعیت کنونی که مشکل ارزی نیز وجود دارد. این مسئله شرایط را برای همه فدراسیون‌ها سخت کرده است. در طول سال اعزام‌های زیادی داریم که فدراسیون شطرنج هزینه‌های آن‌ها را تأمین می‌کند. البته مربی هم داریم که برای همه اعضای تیم ملی است. وضعیت خوب است، اما برای پیشرفت بیشتر کافی نیست. به همین دلیل از سال گذشته مربی شخصی استخدام کردم و با او کار می‌کنم. هزینه مربی شخصی برعهده خودم است و هزینه‌اش را از جوایزی که در رقابت‌های مختلف به دست می‌آورم تأمین می‌کنم. فعلاً با همان مربی فرانسوی کار می‌کنم. هزینه‌های مربی خارجی بستگی به مدت زمان همکاری‌مان دارد. مثلاً برای یک دوره 10 روزه حدود 2 هزار یورو باید بپردازیم.
حمایت‌ها از شطرنج با در نظر گرفتن نتایج درخشان این چند ساله رضایت‌بخش بوده است؟
امیدوارم در بحث بودجه‌بندی این مسئله را در نظر بگیرند و با توجه به نتایج ما در این چند سال بودجه‌ها را تقسیم کنند. درست است که شطرنج جزو رشته‌های المپیکی نیست، اما از سال 2022 به جمع رشته‌های بازی‌های آسیایی اضافه خواهد شد. شطرنج از جمله رشته‌های مدال‌آور است و نزدیک به 16 مدال در یک رقابت توزیع می‌شود. بیشتر از این‌ها می‌توان به این رشته توجه کرد. تا قبل از این فقط در بازی‌های داخل سالن آسیا شرکت می‌کردیم و با توجه به حضور شطرنج در دوره آتی بازی‌های آسیایی انتظار حمایت بیشتری از سوی کمیته ملی المپیک داریم. شانس بالای ملی‌پوشان شطرنج برای کسب مدال آسیایی می‌تواند به بالا رفتن بودجه این رشته کمک کند. البته با در نظر گرفتن نتایج شطرنج‌بازان ایرانی توجهات به شطرنج بیشتر شده، ولی هنوز به حمایت‌های بیشتری نیاز داریم.
به عنوان یکی از شطرنج‌بازان موفق چه خواسته‌ای از مسئولان دارید؟
همین که یک مربی تراز اول به صورت مداوم در کنار تیم ملی باشد کمک بزرگی برای ما محسوب می‌شود. اینکه یک هفته قبل از حضور در تورنمنت‌ها مربی به تیم اضافه شود قطعاً تأثیر زیادی در عملکردمان نمی‌گذارد. اگر سالی چند بار مربی به صورت طولانی مدت در کنار بچه‌ها باشد و نکات لازم را گوشزد کند مطمئناًَ ثمره آن در نتایج ملی‌پوشان به وضوح دیده می‌شود. این حداقل خواسته شطرنج‌بازان است که فکر نمی‌کنم خواسته زیادی باشد و تأمین آن سوی وزارت ورزش نباید کار سختی باشد.
در گرند پری 2016 حرکت جوانمردانه شما بازتاب زیادی در سطح جهان داشت. از آن حرکت می‌گویید؟
خوشبختانه در رشته شطرنج از طرف ورزشکاران توجه زیادی به رفتار‌های جوانمردانه می‌شود. اینکه من به خاطر رقیبم که در شرایط روحی سختی قرار داشت به نتیجه مساوی رضایت دادم تا بازی خاتمه پیدا کند، اتفاقی معمولی در شطرنج بود و احتمالاً سایر شطرنج‌بازان اگر جای من بودند، همین کار را می‌کردند. به خاطر اینکه من و حریفانم از بچگی با هم آشنا هستیم و سالی چند بار همدیگر را در رقابت‌های مختلف می‌بینیم. از رشته‌های دیگر خبر ندارم، ولی اصولاً بی‌اخلاقی در شطرنج واقعاً کم دیده می‌شود.
به عنوان لژیونر شطرنج بانوان تجربه حضور در بوندس‌لیگا و لیگ چین را در کارنامه دارید. باز هم در لیگ‌های خارجی حضور پیدا می‌کنید؟
شطرنج محدودیت حضور در لیگ‌های مختلف را ندارد و من هر سال همزمان هم در آلمان رقابت می‌کنم و هم در چین. شطرنج‌بازان ایرانی در بوندس‌لیگا حضور بیشتری دارند. من هم بیشتر به خاطر بحث ویزا در آلمان مسابقه می‌دهم. از آنجایی که ما سالانه مسابقات زیادی در حوزه شینگن داریم و گرفتن ویزا برای ما دشوار است، منتها به خاطر حضور در لیگ آلمان می‌توانیم ویزای طولانی‌مدت بگیریم و همین مسئله امتیاز مثبتی برای‌مان محسوب می‌شود. سطح لیگ چین واقعاً بالاست و تیم‌ها خیلی خوب هزینه می‌کنند. در دو سال گذشته که من در لیگ چین شرکت کردم تنها ایرانی بودم، ولی خوشبختانه امسال پرهام مقصودلو نیز در این مسابقات حضور داشت. این اتفاق خیلی خوبی برای شطرنج ماست و چین بهترین لیگ شطرنج جهان را از نظر سطح شرکت‌کننده‌ها برگزار می‌کند.
حضور شما در لیگ‌های خارجی تداوم خواهد داشت؟
قرارداد قبل از فصل نداریم و تیم‌ها معمولاً قبل از برگزاری مسابقات از ما دعوت می‌کنند. از آنجا که سه سال لژیونر بودیم و ریتینگ هم بالا رفته فکر می‌کنم در سال آینده نیز همچنان در لیگ‌های خارجی مسابقه بدهم.
لیگ شطرنج کشورمان چه شرایطی دارد؟ باشگاه‌ها از سرمایه‌گذاری در شطرنج استقبال می‌کنند؟
لیگ ایران در دوره‌های قبل بهتر بود. متأسفانه در لیگ امسال چهار نفر اول بانوان و آقایان در لیگ حضور ندارند. در واقع تیم‌ها از ما برای حضور در لیگ دعوت نکردند! در این چند سال باشگاه‌ها برای پرداخت قرارداد‌ها مشکلاتی داشتند؛ هر چند تیم‌های زیادی در لیگ حضور ندارند. قبلاً سرمایه‌گذاری‌ها در لیگ شطرنج بیشتر بود و تیم پتروشیمی به عنوان منظم‌ترین تیم لیگ شناخته می‌شد. خودم هم عضو همین تیم بودم، ولی متأسفانه پتروشیمی دیگر در لیگ شطرنج حضور ندارد و من هم برای تیم سایپا بازی می‌کردم. مشکلات زیاد است و پرداخت‌ها دیر به دیر انجام می‌شود.
روزنامه جوان