درباره اختلال عاطفی فصلی بدانیم

از نام‌های دیگر اختلال افسردگی عمده با الگوی فصلی می‌توان به افسردگی زمستانی و افسردگی فصلی نیز اشاره کرد.

افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی یا اختلال افسردگی عمده با الگوی فصلی، علائم افسردگی که به تدریج با کوتاه‌تر شدن روز‌ها طی ماه‌های سرد سال افزایش می‌یابند را تجربه می‌کنند. این علائم با آغاز فصل بهار و افزایش میزان نور خورشید رو به بهبود می‌روند.

اختلال عاطفی فصلی ممکن است به واسطه تحریک یک بی تعادلی شیمیایی در مغز که از کاهش میزان مواجهه با نور خوشید ناشی می‌شود، شکل بگیرد. با این وجود، برای تایید دلیل به انجام پژوهش‌های بیشتر نیاز است.

---

بیشتر بخوانید: آیا پاییز باعث افسردگی می شود؟

---

تغییرات فصلی در نور خورشید بر ریتم‌های شبانه روزی یا ساعت بیولوژیک بدن انسان تاثیر می‌گذارند. اختلال در ریتم شبانه روزی می‌تواند به طور قابل توجهی خلق و خوی فرد را دستخوش تغییر کند.

به گفته دانشکده پزشکی هاروارد، زنان اغلب بیشتر از مردان اختلال عاطفی فصلی را تجربه می‌کنند و همچنین این شرایط در افراد جوان بیشتر از افراد مسن دیده می‌شود.

اگرچه شایع نیست، برخی افراد اختلال عاطفی فصلی را طی ماه‌های تابستان نیز تجربه می‌کنند.

علائم اختلال عاطفی فصلی مشابه افسردگی هستند. تفاوت اصلی در این است که علائم اختلال عاطفی فصلی طی ماه‌های زمستان شکل گرفته و با آغاز بهار بهبود می‌یابند.

علائم در بیشتر افراد طی زمان مشابهی از هر سال شکل گرفته و از بین می‌روند.

علائم معمولا طی ماه‌های پاییز و با آغاز کوتاه‌تر شدن روز‌ها خفیف هستند. شدت، خصوصیات و الگو‌های اختلال عاطفی فصلی می‌توانند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند.

از علائم اختلال عاطفی فصلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- احساس اضطرابی که متناسب با دلیل یا محرک خود نیست

- احساس گناه و بی ارزشی

- استرس و تحریک پذیری

- دشواری در تصمیم گیری

- کاهش تمرکز

- کاهش میل جنسی

- بی حوصلگی پایدار

- بی قراری

- گریه کردن اغلب بدون دلیل و محرکی مشخص

- احساس خستگی حتی پس از خواب خوب شبانه

- خواب بیش از حد

- افزایش اشتها

- انزوای اجتماعی و کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که فرد تا پیش از این از آن‌ها لذت می‌برده است

- پرخوری و افزایش وزن

- افکار خودکشی

همانگونه که پیشتر اشاره شد، برخی افراد این قبیل علائم را به جای فصل زمستان در فصل تابستان تجربه می‌کنند و علائم در طول زمستان بهبود می‌یابند. با این وجود، بیشتر موارد اختلال عاطفی فصلی در ماه‌های سرد سال، به ویژه زمستان، رخ می‌دهند.

برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به اختلال عاطفی فصلی را در یک فرد را افزایش دهند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

احتمال ابتلا به اختلال عاطفی فصلی در زنان بیشتر از مردان است، اگرچه ممکن است این می‌تواند با شیوع بیشتر افسردگی در زنان مرتبط باشد.

به نظر می‌رسد هرچه افراد در مناطقی دورتر از خط استوا زندگی کنند، خطر ابتلا به اختلال عاطفی فصلی نیز افزایش می‌یابد.

افرادی که در مکان‌هایی با روز‌های بسیار کوتاه در زمستان زندگی می‌کنند، هرچه بیشتر مستعد ابتلا به این شرایط هستند.

اگر یکی از بستگان نزدیک شما سابقه ابتلا به انواع مختلف افسردگی را دارد، این می‌تواند احتمال ابتلا به اختلال عاطفی فصلی را در شما افزایش دهد.

افرادی که سابقه ابتلا به افسردگی یا اختلال دو قطبی را دارند، همانند افرادی که به هر یک از این شرایط مبتلا هستند، احتمال بیشتری دارد اختلال عاطفی فصلی را تجربه کنند.

اگر علائم افسردگی در زمان مشخصی از هر سال شکل بگیرند، پزشک می‌تواند ابتلا به اختلال عاطفی فصلی را تایید کند.

کارشناسان همچنان درباره دلایل قطعی ابتلا به اختلال عاطفی فصلی مطمئن نیستند. با این وجود، مطالعات به عوامل زیر اشاره داشته اند:

سروتونین یک انتقال دهنده عصبی است که نقشی کلیدی در تنظیم خلق و خو ایفا می‌کند. این ماده با پروتئینی خاص در بدن پیوند تشکیل می‌دهد تا در سراسر بدن سفر کند.

سطوح این پروتئین معمولا طی ماه‌های زمستان افت می‌کند تا از فرد در برابر استرس محیطی فصل محافظت کند.

با این وجود، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ در نشریه Brain منتشر شد، نشان داد که افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی کاهش در انتقال دهنده سروتونین طی زمستان را تجربه نمی‌کنند. خطر به ویژه در افرادی که مستعد ابتلا به اختلالات عاطفی دیگر هستند، بیشتر است.

ملاتونین هورمونی تاثیرگذار بر الگو‌های خواب و خلق و خوی انسان است. کاهش مواجهه با نور خورشید طی روز‌های کوتاه‌تر زمستان می‌تواند تعادل ملاتونین در بدن را بر هم بزند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ با حضور سوژه‌های حیوانی که در نشریه Genes & Nutrition منتشر شد، پیوندی بین سطوح ویتامین D و سروتونین را نشان داد که می‌تواند ظهور افسردگی در برخی افراد را توضیح دهد.

بدن پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید توانایی تولید ویتامین D را دارد. کاهش میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید طی زمستان ممکن است بروز علائم افسردگی در شرایطی که به نام اختلال عاطفی فصلی شناخته می‌شود را توضیح دهد.

پزشک برای تشخیص ابتلا به اختلال عاطفی فصلی ممکن است پرسش‌های زیر را با فرد مطرح کند:

چه مدتی است که علائم را تجربه می‌کند؟

شدت علائم چقدر است؟

علائم چگونه بر فعالیت‌های روزانه وی تاثیر می‌گذارند؟

آیا تغییری در الگو‌های خواب یا غذا خوردن را تجربه می‌کند؟

آیا متوجه تغییراتی در افکار و رفتار‌های خود طی فصل‌های مختلف سال شده است؟

آیا اطلاعی از سابقه ابتلا به افسردگی، اختلال دو قطبی، یا اختلالات عاطفی دیگر در خانواده دارد؟

از آنجایی که انواع مختلفی از افسردگی وجود دارند، پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق اختلال عاطفی فصلی به مدتی زمان نیاز داشته باشد. هیچ تست پزشکی یا آزمایشگاهی برای تشخیص این شرایط وجود ندارند. با این وجود، پزشک ممکن است برخی آزمایش‌های تشخیصی دیگر، از جمله آزمایش‌های خون، را برای حذف احتمالات دیگر تجویز کند.

پزشک تنها زمانی ابتلا به اختلال عاطفی فصلی را تشخیص می‌دهد که علائم اختلال افسردگی عمده در زمان مشخصی از سال ظاهر شده و از بین بروند.

فرد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی با افزایش مدت زمان قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند به تسکین علائم این شرایط کمک کند. به عنوان مثال، پیاده‌روی طولانی‌تر طی روز، زمانی که خورشید می‌تابد، می‌تواند کمک کند.

درمان اختلال عاطفی فصلی معمولا شامل دارو، تراپی، و نوردرمانی می‌شود.

اصلاحات سبک زندگی نیز می‌توانند به کاهش اثر اختلال عاطفی فصلی کمک کنند.

اگرچه به نظر می‌رسد اختلال عاطفی فصلی به واسطه تغییرات در شیمی مغز رخ می‌دهد، درمانی که بر خلق و خو و رفتار متمرکز شده باشد می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند. در همین راستا روان درمانی یا سایکو تراپی ممکن است اثری با ماندگاری طولانی‌تر نسبت به مصرف دارو‌ها یا نوردرمانی با استفاده از جعبه نور برای مدیریت خلق و خو داشته باشد.

رفتار درمانی شناختی می‌تواند به افراد بر نظارت و کنترل واکنش‌های خود به موقعیت‌ها و محیط‌های مشخص با موفقیت بیشتر کمک کند. اگر فرد بتواند روش درک رویداد‌ها را تغییر دهد، رفتار وی نیز با گذشت زمان تغییر خواهد کرد.

این ممکن است به کاهش شدت علائم طی فصلی که آثار اختلال عاطفی فصلی به اوج می‌رسند، کمک کند.

یک دوره رفتار درمانی شناختی معمولا شامل یک برنامه فردی تمرینات فکری و تنفسی برای کمک به تشخیص و تعدیل احساسات منفی می‌شود.

افراد می‌توانند در جلسات گروهی رفتار درمانی شناختی شرکت کنند که در چنین جلساتی افراد می‌توانند از پشتیبانی و توصیه‌های افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی استفاده کنند.

پزشک ممکن است یک داروی ضد افسردگی، معمولا یک مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین، را برای فرد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی تجویز کند. این نوع دارو سطوح سروتونین را افزایش می‌دهد.

افراد باید همواره دستورالعمل پزشک را برای مصرف دارو دنبال کنند و با عوارض جانبی و خطرات بالقوه مصرف آن آشنا باشند.

اگر شدت علائم در یک فرد به اندازه‌ای زیاد باشد که زندگی روزانه وی را تحت تاثیر قرار دهد، پزشک ممکن است نوردرمانی را برای وی تجویز کند.

این نوع درمان می‌تواند به بازگرداندن ریتم‌های شبانه روزی فرد به حالت عادی کمک کند.

در نور درمانی، فرد طی فصل‌های پاییز و زمستان برای مدت زمان مشخصی در روز روبروی یک جعبه نور ویژه می‌نشیند. لامپ‌های فرابنفش، لامپ‌های برنزه کردن پوست و چراغ‌های فول اسپکتروم اثری مشابه را برای افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی نخواهند داشت.

استفاده از جعبه نور در صورت امکان بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب توصیه شده است.

به طور کلی، افراد باید نوردرمانی را روزانه به مدت ۲۰ تا ۶۰ دقیقه با توجه به قدرت نور انجام دهند.

برخی افراد مبتلا به اختلال عاطفی فصلی با افزایش مدت زمانی که در معرض نور خورشید می‌گذرانند می‌توانند به تسکین علائم این شرایط کمک کنند. در همین راستا، اقداماتی مانند کنار زدن پرده و کرکره برای ورود نور بیشتر به خانه، فعالیت‌های بیرون خانه مانند رسیدگی به گیاهان، و نشستن در نزدیکی پنجره طی روز می‌توانند مد نظر قرار بگیرند.

حضور طولانی‌تر در فضای باز و همچنین اجتماعی و فعال باقی ماندن نیز می‌توانند مفید باشند. ماهیت فصلی اختلال عاطفی فصلی به معنای آن است که برنامه ریزی فعالیت‌ها را می‌توان پیش از فصل و با هدف کاهش اثر این شرایط بر زندگی روزانه انجام داد.

 

منبع: عصرایران / کد خبر: ۷۰۲۰۷۵