جرم شناسی سبز

این موضوع از سوی نظام بین الملل حق بر محیط زیست سالم، به عنوان موضوعی پر اهمیت در نسل سوم حقوق بشر در قالب حق بر همبستگی، مورد توجه قرار گرفته است. اغلب جوامع در قوانین اساسی داخلی به مسئله محیط زیست و ممنوعیت آسیب به آن پرداخته­اند. آسیب هایی از جمله: تولید زباله­های خطرناک، سوراخ شدن لایه اوزون، از بین رفتن منابع آبی و اضافه شدن آلاینده­های مواد شوینده، رنگ ها، پسماندهای کارخانجات­ و ... که باعث اضافه شدن نیترات، فلزات سنگین و مواد مضر به منابع خاک می­شود و منجر به ازبین رفتن گیاهان و برخی موجودات می­گردد.

به راستی قربانی جرایم سبز چه­کسانی و چه چیزهایی هستند؟

در پاسخ به این پرسش  باید بیان داشت، بزه­دیدگان سبز در سه دسته­ی افراد، محیط زیست و نسل­های آینده قابل شناسایی هستند. اگر چه نسل­های آینده در دسته­ی بزه­دیدگان بالقوه جرایم سبز قرار می­گیرند که فرایند بزه­دیدگی آن­ها ناشی از قصور و بی مبالاتی نسل­های قبل از خود است.

اجزای طبیعت که بزه­دیده سبز واقع می­شوند عبارت­اند از: هوا ، آب ، خاک ، جانوران ، درختان ، گیاهان و زمین. اگر چه ممکن است جرایم زیست محیطی در برخی موارد مانند اثر آلاینده­ها بر آثار تاریخی – فرهنگی تاثیر بگذارد ؛ اما این موارد بزه­دیده سبز نخواهند بود ، زیرا از اجزای طبیعت نبوده و از مصنوعات بشری هستند.

هرچند آسیب های وارد بر محیط زیست ، مورد غفلت جرم­شناسی بوده ، اما در دهه­های اخیر تمرکز جرم­شناسی بر جرایم محیط زیست افزایش یافته است.

ضرورت شناخت بزه­دیدگان سبز:

تکلیف دولت­ها اعمال اصل سیزدهم بیانیه کنفرانس سازمان ملل متحد درباره محیط زیست و توسعه که بیان­کننده­ی « تدوین قوانین ملی برای شناسایی قربانیان آلودگی محیط زیست» است ، آشکار ساخت که معیار نخست، کثرت بزه­دیدگان سبز است. برخلاف بزه­های متعارف که معمولا بزه­دیدگان اندک و مشخصی دارند، بزه­های زیست محیطی قربانیان بسیاری بر جای می­گذارند. معیار دوم تنوع بزه­دیدگان سبز می­باشد؛ در جرایم متعارف، انسان­ها به عنوان بزه­دیده معرفی می­شوند حال آن­که در جرایم سبز به جهت پیوستگی اکوسیستم، چنان­چه بخشی از آن مورد تعرض قرار گیرد، سایر بخش­ها نیز مورد بزه واقع می­شوند. معیار سوم وسعت بزه­دیدگان سبز است؛ این معیار به معنای عدم محدودیت بزه­دیدگان سبز به قلمروهای حاکمیتی کشورها و فرا مرزی شدن آن­ها است. برای مثال قاچاق گونه­های نادر گیاهی و جانوری و یا انتقال غیرقانونی مواد پرتو زا و مضر و یا تغییرات آب و هوایی که ناشی از انتشار گازهای گلخانه­ای است.

برخی قوانین حاکم در ایران برای جلوگیری از جرایم سبز:

 در اصل 50 قانون اساسی آمده است: ( در جمهوری‏ اسلامی، حفاظت‏ محیط زیست‏ که‏ نسل‏ امروز و نسل‌های‏ بعد باید در آن‏ حیات‏ اجتماعی‏ رو به‏ رشدی‏ داشته‏ باشند، وظیفه‏ عمومی‏ تلقی‏ می‏‌شود؛ از این‏ رو فعالیت‌های‏ اقتصادی‏ و غیر آن‏ که‏ با آلودگی‏ محیط زیست‏ یا تخریب‏ غیر قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پیدا کند، ممنوع‏ است. )

طبق ماده 688 قانون مجازات اسلامی؛ هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب یا توزیع آب آشامیدنی آلوده ، دفع غیر بهداشتی فضولات انسانی و دامی و موادزاید ، ریختن مواد  مسموم کننده در رودخانه ها ، زباله در خیابان ها و کشتار غیر مجاز دام ، استفاده ی غیر مجاز فاضلاب خام یا پس آب تصفیه خانه های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می باشند و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند.

تبصره ۱: تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می‌شود و نیز غیرمجاز بودن کشتار دام و دفع فضولات دامی، همچنین اعلام جرم مذکور حسب مورد بر عهده‌ی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی خواهد بود.

تبصره ۲: منظور از آلودگی محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد.

براساس مواد (10) تا (14) قانون شکار و صید متخلفین از قانون مذکور و کسانیکه با ارتکاب اعمال مجرمانه موجبات نابودی حیات وحش و همچنین تخریب و تجاوز به این اکوسیستم های با ارزش و مناطق تحت مدیریت این سازمان حفاظت محیط زیست را فراهم می نمایند، به مجازات های مطروح در مواد مذکور و اکثراً مجازات های نقدی در دادگاه محکوم می شوند.

ماده ۶۷۵ قانون مجازات اسلامی

هر کس عمداً عمارت یا بنا یا کشتی یا هواپیما یا کارخانه یا انبار و بطور کلی هر محل مسکونی یا معد برای سکنی یا جنگل یا خرمن‌ یا هر نوع محصول زراعی یا اشجار یا مزارع یا باغ های متعلق به دیگری را آتش بزند به حبس از دو تا پنج سال محکوم می‌شود.
تبصره ۱ - اعمال فوق در صورتی که به قصد مقابله با حکومت اسلامی باشد مجازات محارب را خواهد داشت.
تبصره ۲ - مجازات شروع به جرائم فوق شش ماه تا دو سال حبس می‌باشد.

ماده ۶۸۴ قانون مجازات اسلامی

هر کس محصول دیگری را بچراند یا تاکستان یا باغ میوه یا نخلستان کسی را خراب کند یا محصول دیگری را قطع و درو نماید یا به‌واسطه سرقت یا قطع آبی که متعلق به آن است یا با اقدامات و وسایل دیگر خشک کند یا باعث تضییع آن بشود یا آسیاب دیگری را از استفاده بیاندازد به‌ حبس از شش ماه تا سه سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می‌شود.

با شناخت پیامدهای منفی ایجاد شده از آسیب به طبیعت سبز؛  باید بکوشیم از طبیعت به طور شایسته بهره ببریم و درحد توان کارهای نیک از جمله؛ پاک­سازی آلودگی­های موجود در اطراف محل زندگی و تفرج­گاه­های مورد استفاده، عدم استفاده از مواد شیمیایی مضر برای تمیز کردن سطوح و جایگزین نمودن مواد غیر مضر، از استفاده خودروی شخصی در مواردی که امکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی وجود دارد، جلوگیری شود، از شکار و قاچاق موجودات نادر بپرهیزیم و....

یادمان نرود که باید امانت دار خوبی باشیم تا شکرگزار نعمت­های پروردگار یکتا باشیم. همه ی ما انسان ها وام دار نسل های آینده به جهت نعمت های طبیعت که در اختیارمان است هستیم و بسیار شایسته است که حقوق نسل آینده را در بهره برداری از مواهب الهی و طبیعت زیبا حفظ نماییم.