ایران و مسئله جنگ نرم

تابناک جوان:

 یکی از مشخصات جوامع مردمسالار ، تقسیم قدرت در توده ها و اقشار مختلف اجتماعی است. این تقسیم قدرت باعث می شود که اقسام و انواع توطئه هایی که می تواند دولت های متکی به اشخاص را با از میان برداشتن افراد تهدید کند ؛ درباره ی این گونه دولت ها و نظام های سیاسی منتفی باشد.
اصولا در حکومت های متکی به قانون ، این تئوری های وابسته به قانون و پایه های اندیشه ی قانونی است که بیش از هر چیزی در نقش پایه های حکومت ها قرار گرفته و از همین رو مهمترین عامل برای تحکیم یا زوال حکومت ها نیز همین پایبندی و عدم پایبندی به این اصول و آرمان هاست.
از سوی دیگر ، زمانی که قدرت نظامی و تسلط سخت افزاری یک نظام ، عملا از بین بردن و درگیری با آن را به امری دشوار و پر هزینه تبدیل کند ؛ نظام سلطه برای از بین بردن آن به سراغ کارهای کم هزینه تر می رود که این کارهای کم هزینه تر ( هزینه از نظر افکار عمومی و درگیری فیزیکی) در برخی از کشورها به جنگ نرم مشهور شده است.
در این مجال به دنبال معرفی این نوع نبرد و جایگاه ایران اسلامی در این نبرد حساس خواهیم بود.

ماهیت جنگ نرم
جنگ نرم( software )در مقابل جنگ سخت (Hardwar )تعریف می شود ودر حقیقت شامل هر گونه اقدام روانی،تبلیغاتی،رسانه ای و فرهنگی می شود که جامعه یا گروه هدف را نشانه می گیرد و بدون درگیری نظامی،حریف یا رقیب را به انفعال و شکست وا می دارد.
نخستین بار جوزف نای_نظریه پرداز آمریکایی از مفهوم قدرت نرم Software استفاده کرد و از این پس موضوع جنگ نرم وارد ادبیات علوم سیاسی شد.
در سال 1980در کمیته خطر جاری آمریکا این مفهوم حالت عملیاتی به خود گرفت و با وقوع اصلاحات اقتصادی(پروستاریکا) و اصلاحات سیاسی(گلاسنوست) در شوروی،کمیته خطر جاری عنوان کرد برای تسلیم و فرو پاشی شوروی عملیات نظامی کارآمد نیست وفقط جنگ نرم تنها راه حل می باشد.
تفاوت جنگ نرم و جنگ سخت
تهدیدات نرم هرگز با عملیات نظامی و خشونت آمیز همراه نیست بلکه با روش های غیر خشونت آمیز و نرم افزاری بودن از تهدیدات سخت قابل شناخت و تفکیک است.
مهمترین ویژگی تهدید به حقوفی بودن،عرفی بودن و قانونی بودن چهارچوب فعالیت ها و اقدامات درآن است.
ویژگی های جنگ نرم
در این میان شاید مهم ترین مسئله ، طرح این موضوع باشد که مزیت نسبی جنگ نرم نسبت به جنگ سخت چیست؟ و از آن جا که در جنگ نرم ظاهرا زمان بیشتری صرف نبرد می شود ، چرا قدرت های بزرگ تمایل بیشتری برای مبارزه در این عرصه را دارند.
کارشناسان امور راهبردی برخی از مزیت ها و مشخصات جنگ نرم را این چنین بر شمرده اند:
1-پنهان بودن
ویژگی جنگ نرم پنهان بودن و سری بودن آن است به همین خاطر عملیات جنگ نرم در پوشش های فرهنگی، علمی، هنری و بشر دوستانه عرضه می شود.
2-گستردگی
جنگ سخت فقط یک حوزه را مورد تهدید قرارمی دهد.مثلا تسخیر خاک یک کشور یا سرنگونی یک حاکم را مد نظر قراردارد اما تهدید درعرصه های فرهنگ و مجموعه های هویتی ارزشی یک ملت را هدف قرار می دهد. در واقع تجربه نشان داده جامعه ای که در عرصه ی جنگ سخت مغلوب می شود می تواند به زودی با بازسازی امکانات و احیای غرور ملی بر اشغالگری و سیطره ی دشمن پایان دهد اما جامعه ای که در جنگ نرم شکست می خورد تا سال ها خود خواهان و وابسته به اشغالگر و نیروی مهاجم است گویی که در جنگ نرم صید در پی صیاد خواهد بود.
3-کم هزینه بودن
اساسا جنگ نرم نسبت به جنگ سخت،خسارت های مادی ومعنوی کمتری را متوجه عامل تهدید می کند.علاوه بر هزینه های بالای ادوات نظامی و تلفات نیروی انسانی عامل تهدید کننده،در جنگ نرم اساساچنین هزینه هایی وجود ندارد.
4-اثرات عمیق
بر خلاف جنگ نظامی،نبرد نرم،روند تدریجی وبطئی دارد و اثرات آن عمیق و پایدار است و ماندگاری در آن به چشم می خورد.دلیل این پایداری این است که در جنگ نرم زیر ساخت ها و فرهنگ جامعه مورد تهاجم قرار می گیرد.
5-کاهش امکان مقابله با عامل تهدید
استفاده از ابزار تکنولوژی نوین و عدم دسترسی کشورهای تهدید شونده به ابزارهای نوین امکان مقابله را کاهش داده است.
6-پایین بودن تبعات جنگ روانی و تبلیغاتی
پنهانی و بطئی بودن روند تهاجم در جنگ نرم،مصونیتی را برای نیروهای مهاجم به وجود می آورد به طوری که در سایه آن بتواند از عکس العمل ها و تبعات جنگ روانی و تبلیغات ناشی از جنگ از جانب طرف مقابل در امان بماند و در صورت طرح و دعاوی معترضانه،اساسا هر گونه عاملیت خود را با تشکیک مواجه کند و منکر شود.
7- ماهیت اختلاف انگیزی جنگ نرم
یک فرق مهم دیگری که موجب می شود جنگ نرم نسبت به جنگ سخت ترجیح داشته باشد به ماهیت تفرقه افکنانه ی جنگ نرم بر می گردد.
در هنگامه جنگ نظامی،در افکار عمومی کشور مورد هجوم بین اقشار مختلف نوعی وحدت به وجود می آید، اندیشه های وطن دوستانه و ملی گرایانه تقویت می شود.اما در هنگامه جنگ نرم به واسطه تدریجی، مخفی و بطئی بودن آن یک باور عمومی نسبت به این تهاجم وجنگ شکل نمی گیرد چرا که اساسا بر سر پذیرش واقعیت جنگ و تعیین مصادیق مورد هجوم بین مسئولین، نخبگان و اقشار مختلف چند دستگی ایجاد می شود.
قدرت نرم و سرچشمه های آن
یکی از مسائلی که در نبرد میدان نرم افزارها مطرح است این است که ابزار این نبرد کجاست ؟ در پاسخ به این سوال همواره از کلمه قدرت نرم و عناصر این قدرت نام برده می شود.حال سوال اساسی این است که منابع قدرت نرم چیست؟ و این قدرت از چه ناحیه و مسیری به دست می آید و یک کشور صاحب قدرت نرم چگونه به کشور ضعیف نفوذ و بر آن مسلط می شود؟
منابع قدرت نرم از سه منبع اصلی به وجود آمده است:
«فرهنگ» -که مهم ترین است-، «ارزش های سیاسی»، «سیاست خارجی».
فرهنگ به لحاظ تاثیرگذاری می تواند رفتار بخش های مختلف اجتماع را تحت تاثیر قرار دهد و جامعه را به گروه های متعدد تقسیم و هر کدام را دارای فرهنگ خاص خود قرار دهد. رفتار و سبک زندگی آحاد جامعه می تواند بر فرهنگ پذیرفته شده اجتماعی تنظیم گردد.
اگر جنگ نرم را نوعی رویارویی بین دو طرف تصور کنیم، در این جنگ طرفین دنبال اهدافی هستند.هرگاه مهاجمی، جنگ نرم را علیه مجموعه ای آغاز نماید.در جامعه هدف به دنبال دستیابی به اهداف عمده می باشد.در این ارتباط جنگ نرم اهداف زیررا دنبال می کند:
1)ایجاد تغییر در اعتقادات و باورها
2)ایجاد تغییر در رفتار
3)ایجاد تغییر در ساختار سیاسی

جایگاه ایران در جنگ نرم
از پیروزی انقلاب اسلامی ، یکی از مهمترین دغدغه های سران سلطه گر جامعه جهانی از بین بردن و یا تغییر مسیر انقلاب ملت ایران بوده است .شاید به همین انگیزه هم جنگ هشت ساله از سوی قدرت های امپریالیستی و مرتجعین عرب به کشور ما تحمیل شد.
با این حال ناکامی غرب در جنگ هشت ساله و همچنین پیروزی نبرد نرم غرب که دهه هشتاد میلادی را به فروپاشی اتحاد جماهیر شور وی به عنوان بزرگترین رقیب ایالات متحده در آغاز آخرین دهه قرن بیستم رساند ، غرب را بر آن داشت که تئوری جنگ نرم را در قالب های مربوط به آن در قبال ایران اسلامی دنبال کند.
البته ناگفته نماند که این تحول تکنیکال در نبرد از دید رهبران و مسئولان جمهوری اسلامی ایران هم پنهان نماند و اصطلاح تهاجم فرهنگی در آغاز دهه هفتاد و به فراخور آن هشدار درباره ی ناتوی فرهنگی و جنگ نرم از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی به همین مناسبت صورت گرفت.
شاید یکی از مهمترین شاهدهای تاریخی وجود و اثر جنگ نرم در کشور بروز و ظهور اتفاقات تلخ سال 1388 بود که در آن به اعتراف سردمداران کاخ سفید ، غرب کوشید با ایجاد اختلاف داخلی تمام توان خود را برای زورآزمایی در جنگ نرم با جمهوری اسلامی به میدان بیاورد .
ابعاد سخت افزاری جنگ نرم علیه ایران اسلامی
با این حال نمی توان از نقش برخی از سخت افزارهای الکترونیک ، دیجتال و فرا فن آوری در عرصه ی جنگ نرم غافل بود.
همزمان با رشد فن آوری های ارتباطی و به ویژه بحث مهم و اساسی کدینگ و هم چنین برخی از ابزارهای مهم شبکه جهانی اینترنت ، شیوه نبرد نرم نامتقاران از طریق تاثیرگذاری در افکار عمومی به شدت دچار تحول غیر قابل پیش بینی شده است.برخی از این ابزارها به شرح ذیل است:
الف) ابزارهای الکترونیک
اگر مهم ترین سلاح و ادوات جنگ نرم ، اطلاعات باشد . نبرد الکترونیک و سایبرناتیکس مهمترین روش برای فراهم کردن این ادوات جنگی بسیار مهم است.
توجه همزمان به فرهنگ و سیاست در جنگ نرم ، باعث تمرکز قدرت های درگیر در این عرصه روی مبحث کنترل درگاه های اطلاعاتی و جاسوسی الکترونیک شده است.
در دیدگاه اول ، این تمرکز ظاهرا باید در محیط هایی مانند اینترنت صورت بگیرد اما تجربه ثابت کرده قدرت های سلطه گر همچنان جنگ الکترونیک را برای دست یابی به اطلاعات دسته اول و مهم تر در دستور کار دارند و از اطلاعات عمومی شده در مرحله های بعدی استفاده می کنند چه این که اطلاعات عمومی شده برای فریب دشمن و به صورت دام اطلاعاتی آماده شده باشد.
ب) رسانه های گروهی
یکی از مهمترین اسلحه های جنگ نرم رسانه های گروهی است.سانسور شدید رسانه های ایرانی در اروپا و امریکا نشان دهنده ی آن است که بر خلاف تئوری جریان آزاد اطلاعات که جامعه غرب ، مدام از آن سخن می گوید ، غرب به وضوح به نقش تعیین کننده ی رسانه ها در نبرد نرم ایمان دارد و حتی به صورت ظاهر فریبانه نیز حاضر به ریسک در زمینه ی مجال دادن به رسانه های حریف برای تاثیرگذاری در افکار عمومی نیست.
همان گونه که غرب در امثال فتنه سال 1388 از طریق رسانه ها به پوشش و جهت دهی افکار عمومی جامعه ی ایران اهتمام جدی داشت ، رسانه های ایران در جریان بیداری اسلامی ، تجاوزات اسرائیل به لبنان و نوار غزه و حتی اتفاقاتی مانند جنبش وال استریت در قلب ایالات متحده نشان دادند که مدیریت خبر در راستای نبرد متقابل با دشمن را به نحو تاثیرگذاری بلدند و همین قضیه عامل برخورد تکنیکی و حتی حذف فیزیکی خبرنگاران ایرانی در برخی از کشور ها به تحریک قدرت های بزرگ جهانی است.
ج) شبکه های اجتماعی
موضوع شبکه های اجتماعی در جنگ نرم از عوارض تولید فناوری وب 2 در اسلحه ی نظامی – جاسوسی غرب به نام اینترنت است.
گر چه سخن درباره ی ابعاد نظامی – جاسوسی اینترنت و سیطره ی اطلاعاتی آمریکا به این شبکه جهانی که به ابتکار ارتش امریکا اختراع و ارائه شده است ، این مجال نیست اما در عین حال ، از جوامع مجازی ، زندگی دوم و نحوه ی تولید ، نشر و بازخورد گیری اعجاب انگیز از کاربران این شبکه در جوامع مجازی می توان به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای جنگ نرم یاد کرد.
وزیر سابق امور خارجه ی آمریکا خانم کلینتون در مصاحبه با بی بی سی فارسی به صراحت اذعان کرد که در جریان ناآرامی های تهران و چند شهر بزرگ در انتخابات سال 2009 میلادی به توئیتر اعلام کرده که تعمیر اساسی سرویس ها که به تعلیق خدمات آن منجر می شده را به عقب بیندازد تا در روند اطلاع رسانی شورش ها و هم چنین بهره برداری جامعه مجازی ایران در این اتفاقات خللی پیش نیاید.
در واقع شبکه های اجتماعی بستری برای پیوند جامعه های ملی با تاثیرگذاران خارجی از طریق کنترل و تامین اطلاعات است و به همین دلیل به نظر می رسد به زودی تحولات فناوری جدیدی برای ارتقای نقش و اثر شبکه های اجتماعی درجریان انتخابات و رویکردهای عمومی کشورها از سوی امریکا طراحی و مورد اجرا قرار گیرد.