زندگی با طعم گوشی‌های هوشمند
تابناک جوان : انسان‌ها از آن دست موجوداتی هستند که به طور طبیعی علاقه دارند زندگی جمعی داشته باشند و در کنار دیگر هم‌نوعانشان باشند و به تنهایی نمی توانند روزگار بگذرانند. اما شکل این ارتباط میان انسان‌ها هر از چند گاه دستخوش تغییر و تحول می‌شود. امروزه با بهره‌گیری از فناوری‌های مختلف، به شیوه‌های گوناگون می‌توان با دیگران ارتباط برقرار کرد. یکی از این فناوری‌های سودمند، تلفن همراه است.
امروزه تلفن همراه هوشمند نقش مهمی در زندگی شهروندان پیدا کرده است. به طورخاص استفاده از تلفن همراه هوشمند در ایران روز به روز در حال گسترش است. بر اساس گزارش‌های رسمی در سال ۱۳۹۴ حدود ۲ میلیون تلفن همراه هوشمند در ایران استفاده می‌شد که این آمار تا پایان سال ۱۳۹۴ به ۴۰ میلیون کاربر رسید.
این وسیله کوچک، ابتدا فقط ابزاری ساده برای ارتباط با مخاطب بود اما اندک اندک قابلیت‌های مهمی چون عکس و فیلم گرفتن و بعد اتصال به شبکه اینترنت، آن را خیلی مهم جلوه داد؛ به طوری که امروزه بسیاری از مردم، نمی‌توانند بدون تلفن همراهشان، صبح را به شب برسانند و اگر تلفن همراه دمِ دستشان نباشد، گویا چیزی کم دارند و سرگردان می‌شوند.
خداوند متعال در آیه نوزدهم سوره مبارکه بقره، آنجا که درباره شراب و قمار مورد پرسش قرار می‌گیرد، می فرماید: از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند. بگو در این دو، گناهی بزرگ و سودهایی برای مردم (نهفته) است؛ اما گناه آنها از سودشان بزرگ‌تر است. همانطور که مشاهده می‌کنید خداوند در این آیه ضمن اشاره به سودهای اندک این دو عمل، زیان‌های آن را بسیار بیشتر دانسته، مؤمنان را به پرهیز از آن فرا می‌خواند. حکایت ما و فناوری‌های نوظهورِ تلفن‌های همراه نیز مانند حکابت این آیه است.
امروزه با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و تلفن همراه می‌توان به راحتی و بدون هزینه با دیگران ارتباط برقرار کرد و پیام‌های گوناگون متنی، صوتی و تصویری رد و بدل کرد اما اینها تنها بخشی از مزایای تلفن‌های همراه و شبکه‌های اجتماعی است و همه ماجرا نیست. چه بسیار خانواده‌ها که با استفاده نابجا و گاه ساده‌لوحانه از این برنامه‌ها، با به تاراج رفتن اطلاعات خصوصی و شخصی‌شان به خاک سیاه نشسته‌اند و راه برگشت و جبران هم ندارند.
با گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی و تلفن‌های همراه اکنون می‌توان زندگی انسان‌ها را به دو بخش تفسیم کرد: فضای نخست، همین دنیای ظاهری و آشکار است که زندگی مان در آن جریان دارد؛ و فضای دوم، فضای مجازی است که آرام آرام دارد چتر خود را می‌گستراند و دایره این چتر هر لحظه وسیع‌تر از لحظه پیش می‌شود و باید برای آن چاره‌ای اندیشید و راه فراری از آن وجود ندارد.
آسیب ها
یکی از مواردی که اثرگذاری زیادی در تغییر سبک زنگی افراد یک جامعه دارد، ورود و بسط پیدا کردن تکنولوژی‌های رسانه‌ای است. به گونه‌ای که هر یک از آنها به تنهایی تبعات گسترده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی را در هر جامعه‌ای ایجاد خواهد کرد. از برخی از تهدیدهای تلفن همراه در جوامع کنونی و سبک زندگی کاربران ایرانی می‌توان به ترویج اباحه‌گرایی جنسی و بی‌بندوباری از راه بازگو کردن موضوعات کاملاً خصوصی افراد و تن‌نمایی؛ ترویج بی‌بندوباری و عادی‌سازی خیانت از سوی چنین شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد اشاره کرد؛ حضور دختران و پسران نوجوان در شبکه‌های اجتماعی چون اینستاگرام و تلگرام باعث روابط شدید و وابستگی آنها به فرد ناآشنا می‌شود که این امر آسیبی جدی است چرا که مشکلات عدیده‌ای را به دنبال دارد.
تهدید نهاد خانواده و تزلزل آن، از راه به نمایش گذاشتن اطلاعات شخصی و خصوصی افراد و عادی‌سازی روابط مردان با زنان در شبکه‌های اجتماعی ترویج می‌شود و آسیب‌هایی مانند طلاق را پیش رو دارد؛ که در حقیقت ثبات و بنیان خانواده دچار اختلال و تزلزل شده و در نهایت باعث اختلاف بین زوجین و طلاق می‌شود.
اینها تنها گوشه‌ای از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی و استفاده از تلفن همراه بر سبک زندگی ایرانی است که تا کنون بارها و بارها به آن اشاره شده است. اما مسئله مهمتر راهکارهای از بین بردن و به حداقل رساندن این آسیب‌هاست. برای مواجهه منطقی با این پدیده راهکارهایی نیز وجو دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
فرهنگ‌سازی
بدون فرهنگ‌سازی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی جامع برای این فضای نمی‌توان از مزایای آن، برای زندگی آسان‌تراستفاده کرد و باید هر روز به هجومی دیگر از سوی «فرهنگ مهاجم» حاکم بر دنیا چشم دوخت. از این منظر، مقام معظم رهبری علاوه بر آنکه درباره تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی هشدار می‌دهند، به این فرهنگ مهاجم نیز نظر دارند و می‌فرمایند:
«در باب فرهنگ، باید به شدت مراقبت بود که ما به «فرهنگ مهاجم» کمک نکنیم. فرهنگ مهاجم خطرناک است. اگر ما فرهنگ عمومی کشور و فرهنگی که نخبگان و مردم و قشرهای گوناگون را به سمت یک هدفی هدایت می کند، نتوانیم از آسیب دشمن محفوظ بداریم، کار خیلی مشکل خواهد شد». (سخنان رهبرمعظم انقلاب در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت شهریور ۱۳۹۱)
طراحی و راه‌اندازی نرم‌افزارهای ملی و بومی
باید پذیرفت که استفاده از این نرم‌افزارها، می‌تواند به پیشرفت زندگی اجتماعی انسان‌ها کمک کند ولی نکته مهم اینجاست که این استفاده، مانند یک شمشیر دو لبه است. بررسی شبکه‌های اجتماعی متناسب با نسخه‌های تلفن همراه بسته به زاویه نگاه به این پدیده‌ها، دارای دو جنبه کاملاً متفاوت است؛ چراکه از یک سو این شبکه‌های اجتماعی به واسطه در اختیار قرار گذاشتن نوع نوینی از ارتباطات، می‌تواند به عنوان یک فرصت پنداشته شود؛ فرصتی که فارغ از ارتباطات معمول، ارتباطات صوتی و تصویری را نیز به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌دهد و از سوی دیگر، استفاده از آنها، تهدیدی برای جامعه امروز ماست؛ زیرا این نرم‌افزارها، از اصلی‌ترین ابزار ناتوی فرهنگی و اجتماعی در جنگ نرم و تخریب هویت دینی و فرهنگی به شمار می‌آید. بنابراین باید اقدام به طراحی و ساخت فناوری‌های نوین در راستای فرهنگ و عقاید ایرانی اسلامی خود نمود.
اطلاع رسانی و آگاهی جامعه و خانواده ها
متأسفانه فضای چنین نرم‌افزاری که به دلیل همه‌گیر بودن به شبکه تبدیل شده است، آسیب‌های جدی برای روابط نامشروع دختران و پسران دارد و همچنین والدین هیچ کنترلی به فرزندان ندارند که این امر ناشی از عدم آگاهی آنها با چنین فضای مجازی است، باید آموزش و پرورش، نیروی انتظامی و سایر نهادهای فرهنگی کشور در خصوص شبکه‌های جدید هشدار داده و والدین نیز باید آموزش ببینند و آگاهی لازم را در این زمینه داشته باشند تا امنیت اجتماعی و اخلاقی خانواده ها ایجاد شود.
گزارش از معصومه شیری