سایه سنگین آلودگی بر سر نصف جهان
تابناک جوان به نقل از مهر، از اواخر خردادماه امسال بود که بعد از سپری کردن روزهایی با هوایی نسبتاً پاک و سالم، به‌یک‌باره حجمی از آلودگی بر آسمان شهر اصفهان چیره شد به‌گونه‌ای که در برخی از روزها، شاخص آلودگی از خط قرمز نیز عبور و نفس کشیدن را برای شهروندان اصفهانی سخت کرد.
شاخص آلودگی اصفهان در این روزها از مرز ۳۵۰ یعنی وضعیت خطرناک عبور کرد و آسمان اصفهان در میان گردوغبار گم شد؛ خطری که هنوز سایه آن از سر اصفهان و کشور رد نشده است، گویی هشدارهای کارشناسان در ارتباط با خشکی تالاب گاوخونی و بیابان‌زایی در شرق استان اصفهان روبه تحقق می‌رود تا بازهم با بی‌توجهی به هشدارها از طبیعت عقب‌مانده و پس از واقعه به فکر علاج درد بیفتیم.
کارشناس و فعال محیط‌زیست دراین‌ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: اگرچه آلودگی هوای شهر اصفهان موضوع جدیدی نیست اما این روزها موضوعی که توجه را جلب می‌کند، آن است که مسئولان مربوطه از پاسخگویی در مورد علت آلودگی شانه خالی می‌کنند و بعضاً اداره دیگری را به‌عنوان مسئول پاسخگویی معرفی می‌کنند.
بعد از گذشت سال‌ها نتیجه‌ای از «طرح جامع کنترل آلودگی هوای اصفهان» عاید نشده و این طرح به دلیل عملکرد صحیح نهادهای تأثیرگذار بی‌فایده و بدون نتیجه بوده است
پدرام حاجی افزود: این رفتارها در حالی است که قرار بود در شهر اصفهان نهادها دست‌به‌دست یکدیگر داده و بحران آلودگی را با اجرای یک طرح جامع و کامل با نام «طرح جامع کنترل آلودگی هوای اصفهان» رفع کنند.
طرح جامع کاهش آلودگی هوای اصفهان نیز بی نتیجه بود
وی با بیان اینکه بنیان این طرح از سال ۱۳۹۲ گذاشته شد و گویا امروز به دست فراموشی سپرده شده است، ابراز داشت: هنوز بعد از گذشت سال‌ها نتیجه‌ای از این طرح ارائه نشده است و حتی مدیرکل سابق محیط‌زیست اصفهان در مصاحبه‌های متعدد بیان داشت که برخلاف گفته‌های برخی مسئولان محیط‌زیست طرح جامع کاهش آلودگی هوای اصفهان به دلیل عملکرد برخی نهادهای تأثیرگذار بی‌فایده و بدون نتیجه بوده است.
کارشناس و فعال محیط‌زیست تأکید کرد: این موضوعی است که تا آن زمان هیچ‌یک از مسئولان جرأت اذعان به آن را نداشتند و حتی در مصاحبه‌ها بیان می‌داشتند که تنها برخی نهادها به این طرح عمل نکرده‌اند و سال‌های سال نیز قرار بود لیست نهادهایی که به این طرح عمل نکردند منتشر شود.
وی اضافه کرد: در نهایت نه‌تنها این لیست هیچ‌گاه منتشر نشد بلکه این حقیقت بر همگان آشکار شد سازمان‌هایی که نقش تأثیرگذار و مؤثری در موفقیت این طرح داشتند هیچ عملکرد مثبتی دراین‌ارتباط نداشته‌اند و تنها نهادهایی که وظیفه ذاتی آن‌ها مرتبط با این طرح بوده به وظایف خود عمل کرده‌اند که این امر موضوع افتخارآفرینی نیست.
حاجی تصریح کرد: این موضوع که زمان زیادی است شاهد بهبود آلودگی هوا در اصفهان نیستیم بیانگر آن است که برنامه‌های اجراشده و یا طرح‌های روی کاغذ مانده مسئولان، متناسب با شدت آلودگی‌ها نبوده و این برنامه‌ها نیاز به تجدیدنظر و شناخت و مدیریت بهتر در کنار جدیت در برخورد با نهادهای متخلف در زمینه آلودگی را دارد، نهادهایی که از اجرای برنامه‌های موظف تعیین‌شده در طرح شانه خالی می‌کند.
آلودگی هوای اصفهان چهار منبع اصلی دارد
وی با ابراز این نکته که به لحاظ علمی آلودگی هوای اصفهان چهار منبع اصلی دارد، تأکید کرد: بارگذاری بیش‌ازحد صنایع، خودروها، مصرف‌های خانگی و تجاری که بیشتر در فصل سرما خودنمایی می‌کند و تشدید فرسایش خاک ناشی از بحران آب در اصفهان که منشأ آن طبیعی است و بیشتر در فصل‌های گرم سال شاهد آن هستیم از منابع اصلی آلودگی هوای اصفهان است.
کارشناس و فعال محیط‌زیست بیان داشت: از سویی آستانه فرسایش‌پذیری خاک بالا رفته و از نواحی مختلف از محدوده تالاب تا اصفهان به‌خصوص در منطقه سگزی شاهد ایجاد کانون‌های فرسایشی و در نتیجه تولید ریزگرد و گردوغبار هستیم و از طرفی ترکیب این چهار عامل دلایل ثانویه‌ای را در ایجاد آلودگی هوای اصفهان رقم می‌زند.
به گفته کارشناسان محیط زیست، علت عمده آلودگی‌های اخیر ریزگردهای حاصل از فرسایش خاک است؛ موضوعی که مسئولان محیط زیست استان اصفهان در مورد آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند
به گفته کارشناسان محیط‌زیست، علت عمده آلودگی‌های اخیر ریزگردهای حاصل از فرسایش خاک و ناشی از کانون‌های گردوغبار داخلی و خارجی است؛ موضوعی که مسئولان محیط‌زیست استان اصفهان در مورد آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند و اظهارنظر در مورد موضوع آلودگی‌های اخیر را به اداره هواشناسی پاس می‌دهند و اعتقاد دارند رسیدگی به این موضوع وظیفه این اداره نیست!
زمانی که از اداره هواشناسی پیگیر موضوع می‌شویم جز عصبانیت کارشناس هواشناسی چیزی دستمان را نمی‌گیرد؛ کارشناسی که مدام به دنبال کلماتی می‌گردد که دلیل آلودگی اخیر هوای اصفهان را نه ریزگردها بلکه خودروهای در حال تردد در سطح شهر عنوان کند؛ موضوعی که تیتر خبرهای آلودگی اخیر نیز آن را رد می‌کند.
در ارتباط با این موضوع کارشناس و فعال محیط زیستی بیان داشت: همه می‌دانند استان اصفهان با مساحتی بالغ‌بر ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار، ۱۰ درصد از بیابان‌های کشور را دارد؛ بیابان‌هایی که وسعت آن‌ها به سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار می‌رسد.
حاجی تأکید کرد: از همه مهم‌تر آن‌که از این مقدار یک‌میلیون و ۹۲ هزار هکتار آن را کانون‌های بحرانی فرسایش بادی تشکیل می‌دهد؛ کانون‌هایی که به دلیل تشدید عوامل فرسوده کننده خاک، آسیب‌های اقتصادی فراوانی را به منابع زیستی وارد می‌کنند.
سجزی و انارک بحرانی‌ترین کانون‌های گرد و غبار اصفهان
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان نیز دراین‌ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: اگرچه در مناطق بیابانی استان اصفهان ۱۶ کانون بحران فرسایش بادی وجود دارد، اما باید گفت دو کانون موسوم به سجزی و انارک بحرانی‌ترین آن‌ها محسوب می‌شوند.
حسین‌علی نریمانی ادامه داد: مطالعات دفتر امور بیابان کشور بیانگر خسارت بیش از ۳۹۰ میلیارد ریالی کانون بحران دشت سگزی در طول یک سال اخیر است.
وی تأکید کرد: مطابق با تعاریف کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی، در هر اکوسیستم که توسط انسان یا عوامل طبیعی تخریب سرزمین اتفاق بیفتد سرانجام منجر به ظهور و توسعه بیابان می‌شود.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان با اشاره به اینکه نمی‌توان به سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان موجود دل‌خوش کرد، گفت: سو ء مدیریت در اکوسیستم یا توسعه و عمران، مغایر با سند آمایش استان می‌تواند منجر به توسعه بیابان‌ها شود.
تأکید کرد: گرچه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در طول ۴۵ سال گذشته با اجرای پروژه‌های مقابله با بیابان‌زایی بیش از ۳۰۰ هزار هکتار جنگل دست کاشت برای کنترل طوفان و فرسایش ایجاد کرده است ولی نباید فراموش کنیم که مدت نیم‌قرن طول کشیده است تا ۳۰ درصد کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان کنترل و تثبیت شوند.
مدیریت سرزمین و مشارکت مردمی؛ مؤثرترین راه حل‌های کاهش بیابان‌زایی
وی اضافه کرد: حالا اگر فرض کنیم شدت بیابان‌زایی کاهش یابد یا صفر شود حداقل ۲۰۰ سال زمان برای تثبیت کانون‌های باقیمانده زمان و اعتبار نیاز است درحالی‌که می‌توان با مدیریت سرزمین و با مشارکت مردمی در کمترین زمان از اثرات سو تخریب سرزمین یا بیابان‌زایی کاست.
راه‌حل‌های پیشنهادی مؤثر کارشناسان در کاهش بیابان‌زایی عبارت از حفاظت جنگل‌های دست کاشت موجود در کشور و چشم‌پوشی از هرگونه اجرای طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی در آن، رعایت الزامات و برنامه‌های سند آمایش سرزمین استان اصفهان به‌عنوان مبنای علمی و قانونی توسعه، مشارکت بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در بخش اکو توریسم (طبیعت‌گردی یا بوم گردشگری) و صنایع انرژی‌های پاک (باد، آفتاب و غیره) به‌جای سرمایه‌گذاری در صنایع مخرب یا هزینه‌بر و نامتناسب با شرایط استان اصفهان است.
در یافت حق آبه گاوخونی؛ راه حلی که سال‌هاست در دستور کار مسئولان اصفهان است
در این میان وضعیت گاوخونی هر روز بیش‌ازپیش خطرناک می‌شود به‌نوعی که دریافت حق آبه آن سال‌هاست در دستور کار همه مسئولان استان اصفهان و اداره کل مدیریت بحران استانداری قرار دارد، درست همانند اقدامات دیگر مانند نهال‌کاری شرق اصفهان که به شکل قطره‌چکانی و فقط در حرف به‌پیش می‌رود.
دراین‌ارتباط منصور شیشه‌فروش در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به برنامه‌های اداره کل مدیریت بحران استانداری در کنترل و مدیریت ریزگردها اظهار داشت: کشور ایران در کمربندی خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و منشأ کانون‌های گردوغبار یا خارج از کشور و یا داخلی است.
وی افزود: با بررسی‌های صورت گرفته ۱۶ کانون گردوغبار در سطح استان اصفهان شناسایی‌شده است که برای پیشگیری و کنترل کانون‌های گردوغبار در هشت شهرستانی که در نوار شنزار قرار دارند ۳۰۷ هزار هکتار نهال‌های مقاوم به شوری و خشکی برای جلوگیری از حرکت شن‌ها کاشته شده است.
سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان در سطح استان اصفهان وجود دارد
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان اینکه عملیات مالچ باشی در شهرستان‌های خوروبیابانک، نائین، اردستان، بادرود، آران و بیدگل، کاشان، بر خوار و شرق استان اصفهان انجام شده است، تصریح کرد: در سطح استان اصفهان سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان وجود دارد که از این مقدار بالغ‌بر یک‌میلیون و ۹۰ هزار هکتار تحت تأثیر فرسایش باد و کانون گردوغبار است.
وی افزود: در دو سال گذشته هم اقداماتی در راستای ممانعت از بیابان‌زایی انجام شده است و چهار هزار هکتار نهال در این مدت در سطح استان اصفهان کاشته شده است.
شیشه‌فروش با بیان اینکه برای کنترل پدیده ریزگردها هماهنگی‌های بین استانی با استان‌های خراسان جنوبی، سمنان، قم و یزد انجام شده است، گفت: کانال‌های انحرافی، تغییر الگوی مصرف و تغییرات اقلیمی پدیده ریزگردها را تشدید کرده است.
شناسایی کانون‌های تولیدی گردوغبار
وی با تأکید بر اینکه بر اساس آئین‌نامه آمادگی مقابله با آثار زیان‌بار گردوغبار که در سال ۱۳۹۵ مصوب شده، ستاد ملی با مسئولیت سازمان محیط‌زیست تشکیل شده است، افزود: شناسایی کانون‌های تولیدی گردوغبار، تهیه برنامه‌های اجرایی تثبیت کانون‌های گردوغبار، کشت درختان، مالچ پاشی، نهال‌کاری، آموزش همگانی در تجهیز مراکز درمانی و تأمین حقابه بین‌المللی گاوخونی از تمهیدات ستاد مقابله با آثار زیان‌بار گردوغبار است.
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با بیان اینکه شهرداری شهر اصفهان با احداث کمربند سبز توانسته نقش مؤثری در کنترل پدیده ریزگردها ایفا کند، تصریح کرد: شهرداری اصفهان با ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها، در منطقه باغ رضوان و سگزی، ایجاد بادشکن و طرح‌های مدیریت زمین‌های کشاورزی توانسته در کنترل پدیده ریزگردها مؤثر واقع شود.
وی گفت: همچنین ستاد مدیریت بحران استانداری کارگروهی تشکیل داده و در تلاش است تا با همکاری استان‌های مجاور اقدام‌های مؤثری در کنترل ریزگردها داشته باشد.
دور باطل مسئولان اصفهان در ارتباط با رفع آلودگی هوا
سال‌های سال است اصفهان با مشکل آلودگی دست‌وپنجه نرم می‌کند، تابستان‌های اصفهان اسیر گردوغبار با منشأ داخلی و خارجی و زمستان‌ها درگیر آلودگی شدید توأم با وارونگی هواست و هیچ طرح کاغذی برای این استان چهره عمل و اجرا به خود ندیده است.
طرح‌های عملیاتی کاهش آلودگی هوا در گردباد رودربایستی با مسئولان کشوری گرفتار است چراکه مسئولان اصفهان جرأت ابراز این مطلب را ندارند که اصفهان ظرفیت این همه صنعت ندارد.
همچنین جدیتی برای دریافت حقآبه گاوخونی وجود ندارد و در ارتباط با مابقی طرح‌ها نیز چنین رویه‌ای را در پیش گرفته‌اند و این دور باطل ادامه دارد.