راز کشاورزی موفق هلند

ایران منابع سرشار نفت و گاز و منابع طبیعی را در اختیار دارد، ولی بسیاری از کشور‌ها بدون بهره مندی از این منابع، اقتصادی بهتر از ایران دارند. یکی از این کشور‌ها هلند است که مساحت و میزان بارندگی اش با دو استان شمالی ما شباهت دارد، اما این کشور سالانه از کشاورزی حدود ۱۰ میلیارد یورو درآمد کسب می‌کند. امروز می‌خواهیم در این گزارش ضمن بررسی موقعیت هلند با دو استان شمالی از راز هلندی‌ها در موفقیت شان در کشاورزی بنویسیم؛ رازی که می‌تواند الگویی برای آینده کشاورزی کشور باشد.

در روز‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از کاربران اقدام به مقایسه دو استان شمالی کشورمان و هلند کردند. طبق گزارش‌های بین المللی، کشور هلند در سال ۲۰۱۸ میلادی درحالی با صادرات بیش از ۹۰ میلیارد دلاری در کنار کشور آمریکا دومین صادرکننده محصولات بخش کشاورزی و غذا بوده که کل صادرات ایران در این بخش طی سال‌های اخیر به طور میانگین سالانه ۶ میلیارد دلار بوده است. در ادامه شرایط این کشور را با دو استان شمالی کشور مقایسه کردیم.
۱- کل مساحت هلند ۴۱ هزار کیلومتر مربع یا ۴ هزار کیلومتر مربع بیشتر از مساحت ۳۷ هزار کیلومتری دو استان شمالی ایران یعنی گیلان و مازندران است.
۲- درحالی که در مساحت ۴۱ هزار کیلومتر مربعی هلند ۱۷ میلیون و ۱۸۱ هزار نفر زندگی می‌کنند، اما استان‌های شمالی ایران حدود ۵.۸ میلیون نفر (۲.۵ میلیون نفر در گیلان و ۳.۳ میلیون نفر در مازندران) جمعیت را در خود جای داده‌اند.
۳- جمعیت شاغل در بخش کشاورزی در استان‌های گیلان و مازندران حدود ۴۵۴ هزار نفر یا معادل ۸ درصد از جمعیت این استان‌هاست و در کشور هلند نیروی کار بخش کشاورزی معادل ۲۱۳ هزار نفر یا معادل ۱.۲‌درصد از جمعیت کل کشور بوده است.
۴- مقایسه مقدار متوسط بارندگی در استان‌های گیلان و مازندران در دوره درازمدت ۳۰ ساله نشان می‌دهد میانگین آن معادل ۸۳۱ میلی متر و در هلند در مدت مشابه برابر ۸۱۰ میلی متر بوده است. در همین زمینه، میانگین شاخص رطوبت نسبی در استان‌های گیلان و مازندران معادل ۷۲‌درصد و در کشور هلند حدود ۸۰‌درصد اندازه‌گیری شده است.
۵- بررسی‌ها نشان می‌دهد مجموع اراضی کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع دو استان شمالی ایران حدود ۳.۳ میلیون هکتار و این میزان در هلند ۳.۲ میلیون هکتار است.

بر اساس آمار ارائه شده و بررسی‌های انجام گرفته می‌توان گفت وضعیت دو استان شمالی کشورمان تقریبا از نظر شرایط محیطی و آب و هوایی مشابهت زیادی با یکدیگر دارد، اما نکته قابل تامل که در این گزارش براساس استنادات آماری به آن پرداخته شده، سطح بالای بهره‌وری تولید در کشور هلند در مقایسه با استان‌های شمالی و حتی کل کشورمان است، به طوری که بررسی‌های آماری نشان می‌دهد عملکرد تولید در هلند ۲ تا ۴ برابر بهتر و بیشتر از استان‌های شمالی ایران است. طبق مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد تفاوت عملکردی بخش کشاورزی هلند با دو استان شمالی ایران و در مقایسه بزرگ‌تر با کشاورزی ایران عمدتا به دلایل زیر است:

هر کدام از ما شهروندان ایرانی در فصل برداشت محصولات کشاورزی که در نقاط مختلف جغرافیایی کشور هم متفاوت است، به کرات تصاویر و فیلم‌هایی را از دور ریختن میوه و سبزیجات به دلیل نبود بازار مصرف توسط کشاورزان ایرانی مشاهده کرده‌ایم. اما برخلاف کشاورزی بدون برنامه در ایران، کشاورزان هلندی به دلیل وجود بندر آمستردام که بزرگ‌ترین بندر اروپاست، به سرعت محصولات تولیدی خود را به دست مصرف کنندگان در کشور‌های همسایه می‌رسانند، به طوری که از ۹۰.۳ میلیارد یورو صادرات بخش کشاورزی هلند در سال ۲۰۱۸، حدود ۴۶ درصد یا معادل ۴۱.۵ میلیارد یوروی آن به سه کشور همسایه هلند یعنی آلمان، بلژیک و انگلستان صادر شده است.

یکی از مزیت‌های برتر عملکرد بخش کشاورزی هلند نسبت به کشاورزی در ایران، اهمیت و جایگاه تحقیق و توسعه در فرایند تولیدات کشاورزی است. تحقیق و توسعه یا R&D (Research and Development عبارت از کشف دانش جدید درباره محصولات، فرایند‌ها و خدمات و به کارگیری دانش برای ایجاد محصولات جدید و توسعه یافته است که از طریق تغذیه تکنولوژیکی، شرکت یا سازمان یا یک مجموعه را در رقابت با سایر تولید کنندگان برتری می‌بخشد. اگر به آمار‌های زیر دقت کنیم، به خوبی به اهمیت هزینه‌کرد دولت هلند در R&D بخش کشاورزی پی خواهیم برد. براساس آمار‌هایی که از قانون بودجه هلند استخراج شده، بودجه R&D بخش کشاورزی این کشور از حدود ۱۰۹ میلیون دلار در سال ۱۹۶۰ میلادی به ۸۶۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ رسیده است. نتایج این هزینه‌کرد در R&D را می‌توان در عملکرد تولید به خوبی مشاهده کرد، به طوری که براساس مطالعه‌ای که در مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق بازرگانی ایران انجام شده، درآمد صادراتی هر هکتار سطح زیر کشت در گیلان و مازندران درحالی ۹۵۰ و ۲۸۵ دلار است که این میزان در هلند نزدیک به ۲۰ هزار دلار یا بیش از ۱۶ برابر میانگین دو استان شمالی ایران است.

فراوری محصولات کشاورزی و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی از جمله اولویت‌های کشور هلند به منظور توسعه فعالیت کشاورزی بوده و از سال‌های دور تلاش‌هایی برای سرمایه‌گذاری در این بخش کرده‌اند، به طوری که هم اکنون حدود ۳۴ درصد از ارزش تولید بخش کشاورزی ناشی از فراوری محصولات خام وارداتی است. با وجود اهمیت فراوان صنایع تبدیلی و تکمیلی در رشد و بهبود درآمد بخش کشاورزی می‌توان گفت که نه تنها در استان‌های گیلان و مازندران بلکه در کل کشور نیز برنامه و سرمایه‌گذاری مناسبی برای فراوری محصولات کشاورزی صورت نگرفته است، چرا که درحالی ۱۷ تا ۱۸ درصد از شاغلان کشور در بخش تولیدات بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند که ارزش افزوده این بخش کمتر از ۱۰ درصد در کل تولید کشور است. همچنین درحالی ۱۸ درصد از شاغلان کشور در بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند که این میزان در کشور هلند کمتر از ۱۰ درصد شاغلان است، بنابراین در هلند درحالی شاغلان زیادی در بخش تولیدات کارخانه‌ای و صنایع تکمیلی بخش کشاورزی مشغول فعالیت هستند که این وضعیت در ایران برعکس است و تعداد زیادی از کشاورزان در فصل تولید با بیکاری پنهان مواجه هستند و در فصول دیگر عملا مجبورند به مشاغل کاذب روی بیاورند.

 

منبع: روزنامه خراسان