ماجرای قدیمی‌ترین مجسمه اروپایی در ایران + تصاویر
مجسمه‌ای مشهور به «فرشته آزادی» در حیاط جنوبی باغ بهارستان وجود دارد که قدمت آن به زمان قاجار باز می‌گردد و توسط مجسمه‌سازی فرانسوی در قرن نوزدهم میلادی ساخته شده است.
مجسمه‌سازی عمری دراز در تاریخ بشر دارد، تا جایی که عمر قدیمی‌ترین مجسمه یافت شده را حدود ۱۱ هزار سال تخمین زده‌اند؛ یعنی دو برابر عمر اهرام مصر.
همزمان با پیشرفت بشر، مجسمه‌سازی هم پیشرفت کرد و در اواخر قرون وسطی به ویژه در عصر رنسانس، به شکوفایی رسید. در آن زمان، نقاشان چیره‌دستی همچون «میکل آنژ» و «لئوناردو داوینچی»، مجسمه‌سازی را به اوج دوران شکوه خود رساندند. کمی بعدتر و پس از دوران «باروک»، با رشد طبقه متوسط و بورژوای اروپا، سبک «روکوکو» پدید آمد و خاستگاه آن هم فرانسه بود. اگرچه این دوران با قتل لویی شانزدهم در پایان قرن هجدهم به پایان رسید، اما فرانسه قرن نوزدهم همچنان مملو از مجسمه‌سازان مستعدی بود که این پیشینه را ادامه دادند.
همزمان با پیشرفت بشر، مجسمه‌سازی هم پیشرفت کرد و در اواخر قرون وسطی به ویژه در عصر رنسانس، به شکوفایی رسید. در آن زمان، نقاشان چیره‌دستی همچون «میکل آنژ» و «لئوناردو داوینچی»، مجسمه‌سازی را به اوج دوران شکوه خود رساندند. کمی بعدتر و پس از دوران «باروک»، با رشد طبقه متوسط و بورژوای اروپا، سبک «روکوکو» پدید آمد و خاستگاه آن هم فرانسه بود. اگرچه این دوران با قتل لویی شانزدهم در پایان قرن هجدهم به پایان رسید، اما فرانسه قرن نوزدهم همچنان مملو از مجسمه‌سازان مستعدی بود که این پیشینه را ادامه دادند.
یکی از این مجسمه‌سازان نه چندان مشهور، «ورباوت Verrebout» بود. از او در سال‌های پایانی قرن نوزدهم آثاری برنزی و گچی به جا مانده که منقش به امضایش است.
مجسمه اروپایی در ایران
اما جالب اینکه یکی از آثار این مجسمه‌ساز که بیش از یک قرن از مرگش می‌گذرد، در ایران وجود دارد. درباره اینکه این مجسمه چگونه به ایران وارد شده است، اطلاعاتی در دست نیست. اما مشخصاً نخستین مالک او، دوست‌محمد معیرالممالک (فرزند رئیس ضرابخانه و شوهر دختر دوم ناصر‌الدین شاه) بوده است.
پس از مدتی گویا این مجسمه برنزی توسط سردار اسعد بختیاری از معیرالممالک خریداری شده و به همراه دو شیر سنگی، زینت‌بخش خانه او می‌شوند. خانه‌ای که در سال ۱۲۹۱ شمسی در بقایای باغ ایلخانی (شمال غربی میدان توپخانه) ساخته شد و بعد‌ها در سال ۱۳۰۷ به تملک بانک ملی ایران درآمد و اکنون میزبان موزه خصوصی این بانک است.
سردار اسعد بختیاری در ۲۵ تیرماه ۱۲۸۸ تهران را فتح کرد و محمدعلی‌شاه مجبور به کناره‌گیری از قدرت شد. مجلس عالی، پسرش احمدمیرزا را که فقط ۱۲ سال داشت، به جای او نشاند که تا ۱۳۰۴ آخرین پادشاه قاجاریه بود.
سردار اسعد بختیاری در ۲۵ تیرماه ۱۲۸۸ تهران را فتح کرد و محمدعلی‌شاه مجبور به کناره‌گیری از قدرت شد. مجلس عالی، پسرش احمدمیرزا را که فقط ۱۲ سال داشت، به جای او نشاند که تا ۱۳۰۴ آخرین پادشاه قاجاریه بود.
با مرگ سردار اسعد بختیاری و سپس تغییر حکومت و روی کار آمدن پهلوی‌ها، خانواده بختیاری با مشکلاتی مواجه و مجبور به فروش برخی اموال او شدند. در این میان و در سال ۱۳۱۲، مجسمه «میکائیل مقدس» و برخی اشیاء دیگر هم به مجلس شورای ملی به مبلغ ۱۴ هزار ریال فروخته شد.
۸ سال بعد و پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ که منجر به برکنای رضاشاه پهلوی از سلطنت توسط نیرو‌های متفقین شد، رجال عصر مشروطه و آزادیخواهان از اختناق دوران پهلوی اول رهایی یافتند و فضای سیاسی اجتماعی کشور اندکی تلطیف شد.
۸ سال بعد و پس از وقایع شهریور ۱۳۲۰ که منجر به برکنای رضاشاه پهلوی از سلطنت توسط نیرو‌های متفقین شد، رجال عصر مشروطه و آزادیخواهان از اختناق دوران پهلوی اول رهایی یافتند و فضای سیاسی اجتماعی کشور اندکی تلطیف شد.
کمی بعدتر و در بهمن ۱۳۲۱، فرزندان سردار اسعد از جمله محمدتقی اسعدی بختیاری در نامه‌ای به محتشم‌السلطنه اسفندیاری رئیس مجلس شورای ملی، ضمن یادآوری «سابقه آزادی‌خواهی خانواده اسعد و خدمت‌گزاری آن‌ها به مشروطیت»، دریافت پول بابت اشیاء تقدیمی به مجلس را مباین و مغایر با این موضوع دانستند؛ بنابراین با عودت مبلغ ۱۴ هزار ریال، از رئیس مجلس استدعا کردند: «اشیاء نام برده را به عنوان هدیه ناقابل خانواده اسعد و یادگار خدمات صادقانه مرحوم جعفرقلی خان اسعد به مشروطیت ایران قبول و ما را به اعطای این افتخار مرهون و سرافراز فرمایند و اجازه فرمایند به اشیاء نامبرده پلاکی را که تهیه شده است و نشانه قبول خدمات مرحوم اسعد به مجلس شورای ملی است نصب کنند.»
پس از آن، علی دشتی (۱۲۷۶-۱۳۶۰) نماینده مجلس شورای ملی، طی نطقی این خواسته خانواده سردار اسعد را مطرح کرد و مجلس هم پذیرفت. سپس رئیس مجلس طی نامه‌ای از خدمات سردار اسعد بختیاری به مشروطه قدردانی کرد و دستور داد پلاک قدیمی روی این اشیاء نصب شود.
پس از آن، علی دشتی (۱۲۷۶-۱۳۶۰) نماینده مجلس شورای ملی، طی نطقی این خواسته خانواده سردار اسعد را مطرح کرد و مجلس هم پذیرفت. سپس رئیس مجلس طی نامه‌ای از خدمات سردار اسعد بختیاری به مشروطه قدردانی کرد و دستور داد پلاک قدیمی روی این اشیاء نصب شود.
مجسمه «میکائیل قدیس» از آن پس به «فرشته آزادی» هم مشهور شد، چرا که نمادی از آزادگی و مشروطه‌خواهی بود. حتی برای نزدیک‌شدن به این مضمون، این مجسمه برنزی را که به رنگ طبیعی برنز بود، به رنگ سفید تغییر دادند.
«در آسمان جنگی برپا شد. میکائیل و فرشتگانش با اژد‌ها و فرشتگان او جنگیدند. اژد‌ها شکست خورد...» (مکاشفه یوحنا)
به نظر می‌رسد مجسمه «میکائیل قدیس» از نقاشی «شکست اژد‌ها از میکائیل» اثر «رافائل» (نقاش و معمار ایتالیایی دوره رنسانس که در ۳۷ سالگی درگذشت) الهام گرفته است.
غلبه میکائیل قدیس بر شیطان، اثر: رافائل
این نقاشی که در سال ۱۵۰۵ میلادی روی تکه چوبی به اندازه ۲۶ در ۳۰ سانتی متر خلق شده است، نسخه دیگری هم دارد که در سال ۱۵۱۸ میلادی در ابعاد بسیار بزرگ ۱۶۰ در ۲۶۸ سانتی‌متر ترسیم شده است.
طراحی میکائیل مقدس، ۱۵۳۰ میلادی، اثر جولیو رومانو (شاگرد رافائل)
منبع: فارس
ارسال نظرات
تازه ها