۲۸ ارديبهشت ۱۴۰۰ - ۲۳:۰۴

فاجعه چرنوبیل چیست؟ / جنجال جدید در سال 2021

انفجار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل (فاجعه چرنوبیل) در بامداد ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، زمینه‌ساز سقوط حکومت شوروی در جهان شد. این فاجعه خسارت‌های جانی بسیاری را نیز به بار آورد.
کد خبر: ۳۹۲۱۸
تعداد نظرات: ۳ نظر

فاجعه چرنوبیل چیست؟

فاجعهٔ چرنوبیل یک حادثهٔ هسته‌ای بود که در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ (۶ اردیبهشت ۱۳۶۵) در رآکتور هسته‌ای شمارهٔ ۴ در نیروگاه چرنوبیل، در نزدیکی شهر پریپیات در شمال اوکراین، رخ داد. این فاجعه یکی از دو بحران هسته‌ای است که بر اساس مقیاس‌گر رویداد‌های بین‌المللی هسته‌ای و رادیولوژیک، در گروه شمارهٔ ۷ (بالاترین مقیاس) طبقه‌بندی شده است.

این درجه نشان‌دهندهٔ «حادثهٔ عظیم» است؛ به معنی «انتشار عمدهٔ مواد رادیواکتیو با اثرات گسترده‌ی بهداشتی و زیست‌محیطی که نیازمند اقدامات برنامه‌ریزی شده‌ی فوری و طولانی‌مدت در جهت مقابله است». حادثهٔ دیگر در این مقیاس، حادثه اتمی فوکوشیما ۱ است.
 
فاجعه چرنوبیل

این حادثه در جریان یک آزمایش ایمنی در یک رآکتور نوع آربی‌ام‌کی، که در شوروی رایج است، اتفاق افتاد. محتوای این آزمایش شبیه‌سازی قطعی برق الکتریکی بود. هدف از این آزمایش کمک به توسعهٔ یک روش ایمنی جهت تداوم گردش آب خنک‌کننده در صورت قطعی برق تا زمانی که ژنراتور‌های پشتیبان بتوانند برق را تأمین کنند، بود.

وقفهٔ بین قطعی برق و برقراری برق پشتیان حدود یک دقیقه بود. این شصت ثانیه به عنوان یک مشکل امنیتی بالقوه درنظر گرفته شده بود که می‌توانست باعث گرم شدن بیش از حد هستهٔ رآکتور شود. سه آزمون این چنینی از سال ۱۹۸۲ انجام شده بود، اما هیچ‌کدام موفق به ارائه یک راه حل نشده بودند.

در این تلاش چهارم، آزمون به مدت ۱۰ ساعت به تعویق افتاد، بنابراین شیفت عملیاتی که برای این آزمایش آموزش دیده بودند، حضور نداشتند.

به همین دلیل سرپرست آزمایش موفق به پیروی از دستورالعمل اجرایی فرایند نشد و شرایط عملیاتی ناپایداری را ایجاد کرد که به همراه با نقص‌های ذاتی در طراحی آربی‌ام‌کی و غیرفعال بودن چندین سیستم ایمنی اضطراری، منجر به وقوع واکنش‌های زنجیره‌ای کنترل نشده گردید. مقدار زیادی انرژی به‌طور ناگهانی آزاد شد و باعث بخار شدن آب خنک‌کننده‌ای شد که از قبل به شدت گرم شده بود. این اتفاق باعث شد که مخزن تحت فشار رآکتور در اثر یک انفجار بخاری مخرب به‌طور کامل از بین برود. این اتفاق بلافاصله با آتش‌سوزی سر باز در هستهٔ رآکتور ادامه پیدا کرد که در حدود ۹ روز آلاینده‌های هوایی رادیواکتیو قابل ملاحظه‌ای را وارد هوا کرد.

این آلاینده‌ها قبل از اینکه در نهایت در ۴ مه ۱۹۸۶ به‌طور کامل کنترل شود، به قسمت‌هایی از اتحاد جماهیر شوروی و غرب اروپا منتقل شد. آلودگی منتشر شده از آتش‌سوزی با مقدار آلودگی‌ای که در اثر انفجار اول منتشر شد، برابر بود. سی و شش ساعت پس از حادثه، یک ناحیهٔ قرنطینه‌ی ۱۰ کیلومتری با تخلیه‌ی سریع ۴۹۰۰۰ نفر که عمدتاً از پریپیات بودند، ایجاد شد.
 
فاجعه چرنوبیل

شعاع این ناحیه پس از اینکه ۶۸۰۰۰ نفر دیگر نیز از منطقه‌ای وسیع‌تر تخلیه شدند، به سرعت به ۳۰ کیلومتر افزایش یافت. جهت کاهش انتشار آلودگی رادیواکتیو از مخروبه‌ها و محافظت از محل در برابر فرسایش بیشتر در اثر هوا، بقایای رآکتور شماره‌ی ۴ نیازمند یک حصار بود که به سرعت در طی ماه‌های بعد ساخته شد و تا دسامبر ۱۹۸۶ به پایان رسید.

این پناهگاه «تابوت سنگ آهکی»، حفاظت تشعشعاتی لازم برای خدمه‌های دیگر رآکتور‌های سالم در نیروگاه، و امنیت لازم برای رآکتور شماره‌ی ۳ را فراهم کرد تا همچنان به تولید برق تا سال ۲۰۰۰ ادامه دهد. با توجه به ادامه‌ی زوال تابوت سنگ آهکی، این حصار و رآکتور شماره‌ی ۴ در سال ۲۰۱۷ توسط حصار ایمنی جدید چرنوبیل مورد حفاظت قرار گرفت؛ محوطه‌ای بزرگتر که حذف تابوت سنگ آهکی و باقیمانده‌های رآکتور را، در حالی که آلاینده‌ها را همچنان در خود نگه می‌دارد، ممکن می‌سازد.

در طول حادثه، انفجار بخاری باعث دو مرگ در داخل تسهیلات شد: یکی بلافاصله پس از انفجار و دیگری در اثر مقدار کشنده‌ای از تابش یوننده. در طی روز‌ها و هفته‌های آینده، ۱۳۴ نفر از افراد مشغول به خدمت در این منطقه به دلیل مسمومیت پرتوی بستری شدند که ۲۸ نفر از آن‌ها که آتش‌نشان و کارمند بودند، در طی ماه‌ها فوت کردند. در ۱۰ سال آینده، از این گروه تقریباً ۱۴ مرگ ناشی از سرطان ناشی از اشعه گزارش شد.
 
در قالب جمعیت وسیع‌تر و در سال ۲۰۱۱، بیش از ۱۵ مرگ و میر در اثر سرطان تیروئید کودکان به ثبت رسید. به دلیل مواجهه‌ی مستقیم با آلودگی هوا و رادون، تعیین کل تلفات جانی ناشی از فاجعه چرنوبیل به‌طور مستقیم امکان‌پذیر نیست.
 
معتبرترین پیش‌بینی‌ها، کل موارد مرگ و میر ناشی از آلاینده‌های چرنوبیل را از ۴۰۰۰ (زمانی که صرفاً سه کشور از کشور‌های شوروی سابق آلوده شده بودند) تا ۹٬۰۰۰–۱۶٬۰۰۰ (زمانی که کل قارهٔ اروپا درگیر شد) ارزیابی می‌کنند.
برای تعیین بیشترین خطر نسبی سرطان در میان گروه‌های درگیر، زمان و تحقیق بیشتری لازم است. فاجعهٔ چرنوبیل، هم از لحاظ هزینه و هم از لحاظ تلفات، بدترین حادثه‌ی هسته‌ای در تاریخ محسوب می‌شود.مبارزه برای محافظت در برابر خطراتی که بلافاصله پس از حادثه به‌وجود آمد و همچنین اقدامات در جهت پاکسازی محیط زیست، در نهایت بیش از نیم میلیون نفر پاکساز را درگیر کرد و تقریباً ۱۸ میلیارد روبل (حدود ۶۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹) هزینه دربر داشت. این حادثه موجب ارتقاء ایمنی در تمامی رآکتور‌های آربی‌ام‌کی باقی مانده در شوروی شد. ۱۰ عدد از این رآکتور‌ها تا کنون نیز فعال هستند.
 

فاجعه چرنوبیل چگونه رخ داد؟

 
در ۲۵ و ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ متصدیان رآکتور برای انجام آزمایش قطعی برق، خنک کننده اضطراری هسته (ECCS) رآکتور را غیرفعال کردند (کندکننده‌های نوترون را از آن خارج کردند). هدف متصدیان از این آزمایش این بود که بدانند آیا توربین‌های چرنوبیل در هنگام قطع برق قادر به تولید برق کافی برای ادامه کار نیروگاه خواهند بود یا خیر.
 
نتیجه آن رآکتوری بدون کندکننده مناسب و از کنترل خارج شدن آن بود. بدون توانایی در کنترل رآکتور، دمای آن به حدی رسید که بیشتر از میزان حرارت خروجی طرح‌ریزی شده بود. حادثه زمانی آغاز شد که در ۱۰:۱۱ شب ۲۵ آوریل ۱۹۸۶ نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت رآکتور برای تست را دریافت و نیروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا ۵۰ درصد کرد. چندین اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد؛ با به تأخیر افتادن زمان آزمایش به مدت ۱۰ ساعت و با توجه به اینکه نیروگاه با قدرت ۵۰ درصد مشغول به کار بود، عنصر زنون در هسته رآکتور تولید گشت (در صورت کار با حداکثر توان، زنون تولید شده قبل از اینکه بتواند مشکلی ایجاد کند می‌سوزد، ولی در این مورد به مدت ۱۰ ساعت زنون تولید شده و نمی‌سوزد) و هسته رآکتور به نوعی توسط عنصر زنون مسموم گردید. پس از ۱۰ ساعت تأخیر دستور انجام آزمایش صادر شد.
 
آن‌ها به آرامی شروع به کاهش قدرت رآکتور کردند و همچنین کنترل اتوماتیک میله‌های کنترلی را نیز به حالت دستی بردند. سپس پمپ‌های آبی را که از برق شهر تغذیه می‌کرد را قطع کردند. در این بین با توجه به خروج میله‌های کنترل‌کننده قدرت رآکتور فقط آب و زنون هستند که رآکتور را متعادل نگه داشته‌اند. پس از قطع برق آب خنک کننده در اطراف هسته رآکتور شروع به بخار شدن می‌کند و همچنین با توجه به بالا رفتن دمای هسته زنون تولید شده نیز می‌سوزد. پس در نتیجه رآکتوری بدون کنترل‌کننده (آب، میله‌های کنترلی و زنون) باقی می‌ماند و در کسری از ثانیه تعادل رآکتور به هم ریخته و شروع به افزایش دما می‌کند. متصدیان رآکتور دکمه‌ای که برای توقف کار رآکتور تعبیه شده است را فشار می‌دهند، ولی آن‌ها خبر ندارند که این دکمه یک نقص مخرب دارد. جنس میله‌های کنترلی از عنصر بور می‌باشد، ولی سر این میله از جنس گرافیت می‌باشد، که این گرافیت در دما‌های بالا نه تنها باعث خنک شدن رآکتور نمی‌شود بلکه سبب افزایش عملکرد رآکتور نیز می‌شود. پس از فشردن کلید توقف رآکتور، اولین چیزی که به هسته رآکتور وارد می‌شود سر گرافیتی میله‌های کنترلی است که باعث سر به فلک کشیدن فعل و انفعالات داخل رآکتور می‌شود. 
در ۱:۲۳:۴۵ صبح یک انفجار اولیه پوشش هزار تنی فولادی بالای رآکتور را بلند و راه را برای خروج مقدار زیادی بخار آب هموار کرد و این مقدمه‌ای بود بر انفجار دوم.
 
فاجعه چرنوبیل چیست


انفجار دوم در چرنوبیل

 
بلافاصله پس از انفجار اوّل، اکسیژن با گرافیت فوق گرم شده واکنش کرده و انفجار دوم سقف رآکتور را پاره می‌کند و ۲۵ درصد از تأسیسات ساختمان و کل هسته رآکتور را از بین برد. گرافیت (کندکننده) سوزان و مواد داغ هسته که در اثر انفجار بیرون ریخته بود، باعث ایجاد حدود ۳۰ آتش‌سوزی جدید شد، و این شامل سقف قیر اندود و قابل اشتعال واحد ۳ نیز می‌شد که مجاور واحد ۴ واقع شده بود. چرنوبیل حدود ۳۵ سال است که به منطقه‌ای مخروبه تبدیل شده است.

تعداد زیادی از کارکنان تأسیسات در عرض چند ساعت نشانه‌های مسمومیت پرتوی را نشان دادند. عده زیادی کارمند و آتش‌نشان که بدون محافظ مشغول به کار بودند، بیشتر بخاطر شروع آتش‌سوزی در سقف واحد ۳ بود که پیش‌بینی‌های ایمنی را نادیده گرفتند. عده افرادی که در بیمارستان‌ها بستری شدند، تا ساعت ۶ صبح به ۱۰۸ و تا پایان روز اول به ۱۳۲ نفر رسید.
پس از انفجار ابتدا محیط اطراف تأسیسات به امواج رادیواکتیو آلوده گشت و بعد به تدریج ابر‌های آلوده به نواحی دورتر سرکشیدند و بارش باران سبب شد که بخش‌های وسیعی از اروپا به مواد رادیواکتیو آلوده شود. در اثر انفجار در رآکتور بلوک چهار تأسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساختن حدود صد بمب اتمی آزاد شدند. اگرچه در آن سال مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبری را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند، اما از نظر زیان‌های مالی و انسانی، حادثه چرنوبیل بدترین حادثه نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان به‌شمار می‌آید.
 
در اثر فاجعه چرنوبیل قریب به ۵ میلیون نفر آسیب دیدند، حدود ۵ هزار مرکز مسکونی در بلاروس، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیو اکتیو آلوده شدند. از میان آنها، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲٫۴ میلیون نفر در محدوده‌ی اوکراین قرار داشتند، فاجعهٔ چرنوبیل جمعیت کشور‌های مذکور را تحت‌الشعاع قرار داد. غیر از اوکراین، جمهوری بلاروس و فدراسیون روسیه، کشور‌های فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، انگلستان و برخی کشور‌های دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند. عوامل اصلی فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط، سطح ناکافی ایمنی در رآکتور و اشتباهات پرسنل اعلام شد. 

عملیات امحای نتایج فاجعه در نیروگاه چرنوبیل از تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ تحت ریاست کمیسیون دولتی شوروی آغاز شد. این عملیات از نیمهٔ دوم روز ۲۶ آوریل آغاز شد و تا سال ۱۹۹۱ ادامه یافت. در اولین گام یک منطقه انزوا در محدوده ۳۰ کیلومتری اطراف نیروگاه چرنوبیل تعیین شد. از ۲۷ آوریل سال ۱۹۸۶ حکومت اوکراین ساکنین شهر‌های پریپیات و چرنوبیل، و روستا‌های درونِ منطقه انزوای سی کیلومتری -حدود صد هزار نفر- را به خارج این محدوده انتقال داد.
 
فاجعه چرنوبیل
 
پنهان کردن اطلاعات مربوط به فاجعه چرنوبیل باعث شکل‌گیری و گسترش شایعات باور نکردنی پیرامون نتایج فاجعه شد. ریاست شوروی از پذیرش همکاری بین‌المللی برای انجام عملیات امحای نتایج فاجعه هسته‌ای امتناع کرد. تنها در سال ۱۹۸۹ بود که حکومت شوروی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور ارزیابی کارشناسی عملیات امحا، درخواست کمک کرد. فاجعهٔ چرنوبیل وضعیت تشعشع در محدوده‌های بسیاری از کشور‌های اروپایی را به شدت تغییر داد. این آلودگی، در ماه مه سال ۱۹۸۶ در تمامی کشور‌های نیمکره جنوبی، در اقیانوس‌های آرام، آتلانتیک و منجمد شمالی مشاهده می‌شد.

با وجود گذشت سال‌ها از این حادثه، هنوز آثاری از مواد رادیواکتیو و جهش‌های ژنتیکی در مردم منطقه مشاهده می‌شود. در این میان می‌توان به ناقص شدن نوزادان در دو دهه اخیر، از قبیل بی‌دست و پا متولد شدن اشاره کرد. مقیاس این فاجعه بسیار بیشتر از آن بود که مقامات دولتی آن را اعلام می‌کردند. از رآکتور شماره چهار فقط اتم سدیم و پلوتونیوم، نبود که بیرون آمد، بلکه دروغی خطرناک‌تر از آن‌ها بود که مقامات سابق شوروی آن را اعلام کردند.
 
آثار فاجعه چرنوبیل

بر اساس گزارش‌های اعلام شده مقامات شوروی میزان استاندارد تشعشعات اتمی که یک انسان می‌تواند تحمل کند را در عدد پنج ضرب کرده بودند، که این جرمی بسیار بزرگ است. از پانصد هزار نفری که با حادثهٔ چرنوبیل مبارزه کردند، بیست هزار نفر مرده‌اند و دویست هزار نفر هم رسماً از کار افتاده اعلام شده‌اند. کسانی هم که زنده ماندند، از بیماری‌ها و سرطان‌های مربوط به تشعشعات اتمی رنج می‌برند. بسیاری از مردم اوکراین و حتی کشور‌های همسایه به دلیل وجود ید رادیواکتیو به سرطان تیروئید دچار شدند. شایان ذکر است که تشعشعات اتمی چرنوبیل همچنان پابرجا بوده و علی‌رغم ایزولاسیون نوین آن نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. آمار افزایش نرخ سرطان اوکراین هم گواه بر شرایط وخیم تشعشعات رادیواکتیو -که همچنان هم موجودند- می‌باشد.
 

فاجعه چرنوبیل در رسانه 

 
در سال ۲۰۱۹، شبکه اچ‌بی‌او، مینی سریالی با نام چرنوبیل با موضوع این فاجعه ساخت که به سرعت با استقبال مواجه شد و با پخش قسمت سوم، به رتبهٔ اول از ۲۵۰ سریال برتر جهان در آی‌ام‌دی‌بی رسید.
 
فیلم چرنوبیل

همچنین در صنعت بازی‌های ویدیویی نیز توسط شرکت Infinity Ward مورد اقتباس قرار گرفت و در یکی از اپیزودها، بازی تحسین شدهٔ «ندای وظیفه:جنگاوری مدرن ۱» (Call of Duty ۴: Modern Warfare) نیز مورد استفاده قرار گرفت. همچنین مستند ساعت صفر و مستند فاجعه چرنوبیل شبکه BBc مستند‌های نبرد چرنوبیل و کتاب صدا‌های از چرنوبیل بر گرفته از این فاجعه هستند.
 

جنجال چرنوبیل در سال ۲۰۲۱


گروهی از دانشمندان همزمان با افزایش ذرات نوترون در زیرزمین نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل نسبت به احتمال وقوع حادثه‌ای دیگر در این تاسیسات هشدار دادند.

به گزارش پایگاه «لایوساینس» فرایند شکاف هسته‌ای در توده‌های سوخت اورانیوم در راکتور نیروگاه چرنوبیل افزایش یافته است. امری که نگرانی‌هایی را نسبت به احتمال تکرار ناگوارترین حادثه هسته‌ای تاریخ پدید آورده است. بنا به همین گزارش دانشمندان اوکراینی هنوز موفق به تصمیم گیری در مورد لزوم دخالت احتمالی برای پیشگیری از حادثه‌ای دیگر نشده اند.

این در حالی است که تعداد ذرات نوترون در زیرزمین راکتور هسته‌ای چرنوبیل به شکلی یکنواخت در حال افزایش است. افزایش ذرات نوترون به معنای وقوع موارد جدیدی از فرایند شکاف هسته‌ای است.

ماکسیم ساولیف، محقق ارشد در انستیتوی معضلات ایمنی در نیروگاه‌های هسته‌ای در کی‌یف، پایتخت اوکراین درباره وضعیت فعلی در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل گفت: «در مورد بسیاری از امور اطمینان نداریم و نمی‌توانیم احتمال حادثه‌ای [دیگر]را رد کنیم.»

با این حال به گفته دانشمندان در صورت وقوع حادثه‌ای جدید در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل این رویداد به اندازه انفجار سال ۱۹۸۶ میلادی مرگبار و مخرب نخواهد بود.

سازه جدیدی که ساخت آن به دور راکتور شماره چهار نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در سال ۲۰۱۹ میلادی به پایان رسید قرار است مانع از پخش تشعشات رادیواکتیو پس از هرگونه حادثه مجدد در این محل شود. هزینه‌ای یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلاری به ساخت این سازه اختصاص یافته بود.
 
منبع: ویکی پدیا / یورونیوز
ارسال نظرات
انتشار نظرات حاوی توهین، افترا و نوشته شده با حروف (فینگلیش) ممکن نیست.
نظرات مخاطبان
انتشار یافته: ۳
در انتظار بررسی: ۰
شهرام
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۱۵ - ۱۴۰۰/۰۲/۲۹
اطلاعات خیلی خوبی بدست مان رساندید اما حتما این فاجعه قسمتهای پنهانی دارد که دست یافتن به این اطلاعات حیاتی است و اینکه ایران چقدر از این حادثه صدمه دیده شهرهای شمالی در دهه های 50 یا 60 حتما با موراد سرطان ناشی از حادثه برخورد داشته اند
فرزاد
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۹:۴۳ - ۱۴۰۰/۰۳/۳۱
سلام. اطلاعات خیلی مفیدی بود. ممنون از زحماتتون
نازی
|
Germany
|
۰۷:۳۹ - ۱۴۰۰/۰۸/۰۳
متن بالا پر از دروغ و مشتی چرندیات برای فریب عوام است و اصلا به دلیل اصلی بروز این حادثه هیچ اشاره ای نشده
گزارش خطا