خوک و گراز پستاندارانی هستند که بسیار به هم شباهت دارند؛ به عنوان مثال مصرف گوشت هر دو آنها از نظر اسلام ممنوع است. در حقیقت گراز نوعی خوک است که در طبیعت رشد یافته و ویژگیهای خاصی دارد. یکی از مهمترین تفاوتهای خوک با گراز این است که خوک اصلاح نژاد یافته گراز است.
گراز
گراز (نام انگلیسی: Wild Boar) یا خوک وحشی (نام علمی: Sus scrofa) نوعی خوک است که نیای بیشتر خوکهای اهلی (اجداد خوکهای اهلی) به شمار میرود و پستاندار بزرگی است از راسته زوج سُمیها و زیر راسته خوک شکلان که بدنی سنگین دارد و از خوک اهلی بزرگتر و قویتر است.
این حیوان مناطق پر آب با پوشش گیاهی بلند را ترجیح میدهد و بیشتر در جنگلهای پست، بیشهزار، نیزار، بوتهزارهای کنار رود و مرداب زندگی میکند و در ایران نیز در بیشتر مناطق جنگلی، بیشهها و نواحی سبز در گیلان، مازندران، گرگان، خراسان، آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، همدان، لرستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان دیده شده است. این حیوان بیشتر بومی مناطق شمالی و مرکزی اروپا، نواحی مدیترانهای (از جمله کوههای اطلس در شمال آفریقا) و بیشتر مناطق آسیایی، چون ژاپن، چین، هند، پاکستان و افغانستان است. در مجموع گراز حیوان سازگاری است و در هر نقطهای که آب به اندازه کافی وجود داشته باشد، لانه خود را میسازد.
بیشتر بخوانید:
مشخصات ظاهری
گراز سری بزرگ و دراز، گردنی کوتاه، گوشی بزرگ و نوک دار، بدنی حجیم و سنگین و چشمهای نسبتا کوچکی دارد، پوزه این حیوان دراز و استوانهای شکل است که مقدار زیادی به سمت جلو امتداد پیدا کرده و به صفحهای پهن، مسطح، برهنه و مرطوبی منتهی میشود که در آن سوراخهای بینی قرار دارد. این حیوان قدرت بینایی ضعیفی دارد، اما در عوض حس بویایی و شنوایی فوق العاده قوی دارد؛ حس بویایی گراز ۲۰۰۰ برابر انسان است. پاهای گراز کوتاه و نازک است و در هر پا ۴ انگشت دارد که هر کدام به سم بلند و باریکی منتهی میشوند و تنها دو تا از این سمها روی زمین قرار دارد.
بدن مسطح، شانههای بلند و دم کوتاه و راستی دارد. بدن این حیوان دارای موهای زبر، ضخیم و بلندی است که در بالای سر و گردن و تا بالای شانه و قسمتی از وسط پشت، موها بلندتر هستند. رنگ این حیوان از قهوهای تا خاکستری تیره و سیاه متغیر است، انتهاهای پاها، گوشها و دم تیرهتر میباشد و رنگ بچههای این حیوان نسبت به بالغها کاملا تفاوت دارد؛ مو بچهها روشنتر و نرمتر و همراه با خطوط زرد وقهوهای میباشد که با افزایش سن این خطها کمرنگتر میشوند.
البته در نواحی مختلف تنوع رنگی زیادی وجود دارد به طوری که در آسیای میانه گرازهایی مایل به سفید دیده شدهاند. گرازها بنیه قوی دارند و میتوانند روزانه در حدود ۲۰ کیلومتر را با سرعت متوسط ۴۰ کیلومتر بر ساعت طی کنند، همچنین این حیوانات شناگران ماهری هستند که به راحتی از رودخانه عبور میکنند.
گرازهای نر بزرگسال بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر طول دارند و میانگین وزن آنها بین ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم است؛ با توجه به تفاوت زیاد وزن در میان گرازها، نمونههایی با وزن ۱۵۰، ۲۲۷ و حتی ۳۰۰ کیلوگرم نیز شکار شده اند.
گرازهای نر به صورت دسته جمعی و معمولا در گلههای ۲۰ تا ۵۰ تایی زندگی میکنند و مادهها نیز به همراه فرزندانشان هستند (معمولا چند خوک ماده با بچههای سال جاری و بچههای سال پیش با هم زندگی میکنند) نرها تنها در زمان جفت گیری در گروه مادهها دیده میشوند.
دندانهای نیش گراز در زمان جنگیدن و حفر زمین بسیار به او کمک میکند، این عاج که تقریبا ۱۰ سانتیمتر از آن بیرون از دهان و به شکل خمیده و به طرف بالا آمده است، ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر طول دارد و در جنس ماده کوتاهتر است.
گراز وحشی خجالتی است و به ندرت در نور دیده میشود. این حیوان معمولا شبگرد است و در طول روز در لانه و انبوه درختان پنهان میماند و شبها به شکار کردن، خوردن و غارت کردن بعضی مزارع میپردازد؛ گرازها در زمان بارندگی و وقوع سیلاب لانه را ترک میکنند. گرازها بسیار بد اخلاقتر از خوکها هستند و اگر احساس نگرانی و استرس کنند، مهاجم و وحشی میشوند.
در صورتی که لانه این حیوانات به محصولات کشاورزی نزدیک باشد، خسارت فراوانی وارد میکنند. گراز در جستجوی خوراکی و ریشه درخت، زمین را حفر میکند، این عمل او در بعضی مناطق باعث آسیب به درختان و محصولات میشود، اما در بعضی مناطق باعث گسترش گونههای گیاهی میشود.
در مجموع این حیوان از نظر اکولوژیک حیوان مفیدی است و آن را بهترین جنگلبان و باغبان طبیعت مینامند؛ این حیوان با عاجهای خود خاک زمین را زیر و رو میکند که این عمل چندین فایده دارد: خاک جنگل را مخلوط میکند و باعث پوک شدن خاک و رسیدن هوا به همه لایههای خاک میشود که در رویش گیاهان موثر است، باعث خروج حشرات مضر از زیر خاک و نابودی آنها در فصل سرما میشود و غذای مورد نیاز برای حیوانات دیگر را در دسترس آنها قرار میدهد.
این حیوانات تقریبا هر چیزی که قابل خوردن باشد میخورند و از این نظر با انسان رقابت میکنند؛ اما مواد گیاهی را ترجیح میدهند. از غذاهای گیاهی مانند ریشه، ساقه، برگ، دانههای مختلف، غلات، حبوبات و میوه جات و غذاهای حیوانی، چون حشرات، لارو آنها، بیمهرههای کوچک و حتی جوندگان و لاشه حیوانات بزرگ تغذیه میکنند. گرازها گاهی حیوانات کوچک مثل بچه گوزن را هم شکار میکنند و از جوجه و تخم پرندگان هم تغذیه میکنند.
این حیوانات به دلیل آن که میتوانند به خوبی از خود دفاع کنند دشمنان زیادی ندارند و در مجموع حیواناتی صلح جو هستند که کمتر حمله میکنند، اما وقتی زخمی میشوند یا راهی جز دفاع از خود ندارند، بسیار خطرناک و مهاجم میشوند و موهای پشت و پهلوی خود را سیخ میکنند تا بزرگتر به نظر برسند سپس با دندانهای نیش بلند خود به مهاجم حمله میکنند. در چرخه طبیعت این حیوانات و بچههای آنها مهمترین منابع غذایی برای ببر، گرگ، کفتار راه راه، خرسهای بزرگ، تمساح، مارهای بزرگ همچون پایتون مشبک، پرندگان شکاری بزرگ و بسیاری از گربهسانان وحشی هستند که شکارچی در یک فرصت مناسب به این حیوان حمله میکند. این حیوانات برای حفاظت از خود در برابر دشمن با حرکت سر خود از پایین به سمت بالا و با استفاده از دندانهای تیز خود زخمهایی بر بدی دشمن وارد میکنند و مادهها نیز که دندانها بزرگی ندارند به وسیله گاز گرفتن با دهان بزرگی که دارند از خود دفاع میکنند. این حملات برای انسان کشنده نیست، اما آسیبهای جدی بر بدن او وارد میکند.
صدای گرازها اغلب به شکل خرناس و دندان قروچه است که آنها از این صدا برای برقراری ارتباط با یکدیگر استفاده میکنند؛ مثلا در هنگام خطرخرناسی بلند میکشند. گراز وحشی یکی از مهمترین منابع غذایی جوامع شکارچی بوده است و اکنون نیز خوردن گوشت گراز یکی از اهداف شکار این حیوان میباشد. شکار بی رویه باعث شد نسل گراز در بسیاری از مناطق از جمله بریتانیا، اسکاندیناوی، بخشهایی از شمال آفریقا، شمال ژاپن و بخشهای بزرگی از شوروی سابق رو به انقراض رود و از آنجا که این حیوان به مزرعه آسیب وارد میکند در بخشهایی شکار آن آزاد است و زیستگاه او تخریب شده است.
این حیوان نسبت به بیماریهایی مانند تب برفکی نیز بسیار حساس است، اما به خاطر سازگاری با محیطهای مختلف، استفاده از مواد غذایی متنوع، قدرت استتار خوب، تعداد زیاد بچه و شکار کمتر در برخی نقاط به خاطر گوشت و پوست حرام هنوز به طور کامل منقرض نشده است. در ضمن این حیوان حدود ۲۰ سال عمر میکند.
این حیوان در مناطق سردسیر در اواسط زمستان و در مناطق گرمسیر در اواخر زمستان جفت گیری میکند، دوران بارداری آن ۴ ماه طول میکشد و در هربار ۴ تا ۸ بچه به دنیا میآورد، البته در مواردی ۱۰ بچه نیز دیده شده است. بچه گرازها بعد از تولد به سرعت رشد میکنند و از ۱۸ ماهگی از لحاظ جنسی بالغ میشوند.
در مورد اهمیت اقتصادی گرازها برای انسانها باید گفت در مجموع این حیوان برای انسان ضرر مالی به همراه دارد که به چند مورد از آن اشاره خواهیم کرد:
۱- عفونتهای انگلی قابل انتقال به انسان را با خود حمل میکنند.
۲- در برخورد با انسان باعث آسیب و زخمی شدن انسانها میشوند.
۳- جمعیت وحشی آنها باعث تخریب محیط زیست میشوند و پوشش گیاهی بومی را هنگام گشتن به دنبال غذا تخریب میکنند.
۴- در کشاورزی یک آفت به شمار میآیند که مقدار زیادی گندم و انگور را از بین میبرند.
۵- رفتارهای تهاجمی و مخرب آنها سبب شده به عنوان یکی از مخربترین گونهها در سراسر زمین معرفی شوند.
خوک
خوک اهلی (نام علمی Sus scrofa domestica) پستانداری از خانواده گرازسانان (Suidae) و راسته جفت سُم سانان است که جد آن گراز وحشی میباشد که حدود ۱۱ هزار سال پیش در خاورمیانه و چین اهلی شده است. احتمالا برای اولین بار این حیوان از زبالههای انسانها به عنوان منبع غذا استفاده میکرده و انسانها نیز آن را به منظور تغذیه، پرورش داده اند.
این حیوان در رژیم غذایی بسیاری از افراد نقش مهمی دارد و ۴۰ درصد گوشت مصرفی مردم جهان متعلق به خوک است؛ این گوشت عنوان پرمصرفترین گوشت در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است و حدود ۸۶۰ میلیون خوک در مزارع سراسر دنیا وجود دارد.
گوشت خوک (pork) در مقایسه با گوشت گاو و گوسفند چربتر است و در کشورهای غربی سوسیس تهیه شده از گوشت خوک فرآوری شده بیش از غذاهای دیگر طرفدار دارد. خوک به خاطر آن که زودتر از حیوانات اهلی دیگر بالغ میشود و در هر بار بارداری تعداد زیادی بچه به دنیا میآورد و میتواند بخشی از زبالههای انسانها را به عنوان غذا بخورد و حیوانی همه چیز خوار است.
خوک را نه تنها برای مصرف گوشت بلکه برای استفاده از چرم و مو نیز پرورش میدهند. مدت بارداری این حیوان ۱۱۴ روز است و در هر دوره ۸ تا ۱۲ بچه خوک متولد میشود که از ۱/۵ سالگی میتوانند عمل جفت گیری را انجام دهند و بین ۹ تا ۱۵ سال هم عمر میکنند.
خوک حس قوی بویایی دارد که انسانها از حس قوی این حیوان برای پیدا کردن قارچهای خوراکی زیر زمینی که برای ساخت نوعی غذای فرانسوی به کار میرود استفاده میکنند.
خوکهای اهلی حیواناتی باهوش و اجتماعی هستند که با صداهای خاصی، چون ندا، خمیازه، غرش و سوت با هم ارتباط برقرار میکنند. خوکها همه چیز خوار هستند، در طبیعت از برگها، علفها، ریشهی گیاهان، میوهها و گلها تغذیه میکنند و در مزرعه بیشتر به آنها دانهی ذرت و سویا به همراه مواد معدنی و ویتامینهای افزودهشده به غذا میدهند. همچنین مخلوطی از گیاهان و ریشهی سبزیجات که شامل کدو تنبل، کدو خورشی، کلم و چغندر، علف خشک، یونجه، سبوس، ذرت، گندم و برنج باشد نیز مورد علاقه این حیوان است.
خوکها سری بزرگ و پوزهای دراز دارند که غضروفی گرد در نوک آن قرار دارد، از این پوزه برای حفر خاک و یافتن غذا استفاده میکنند و عضو بسیار حساسی است. خوکها نیز در هر پای خود چهار سم دارند که بیشتر وزن حیوان را دو انگشت بزرگتر میانی تحمل میکنند. این حیوان ۴۴ دندان دارد که در جنس نر، دندانهای نیش به شکل عاج هستند و رشد میکنند که در اثر اصطکاک با زمین دائما تیز میشوند.
خوک همانند خرگوش و خوکچه هندی حیوانی مدفوع خوار است، اما از آنجا که این عمل خطر ابتلا به بیماری را در آنها افزایش میدهد در مزرعههای مخصوص پرورش اجازه خوردن مدفوع را ندارند.
نام خوک در قرآن آمده، و گوشت خوک تنها در اسلام حرام شمرده نشده است بلکه در ادیان دیگری نیز همین حکم را دارد. در سفر لاویان تورات صریحا خداوند خوک را بر یهودیان حرام میکند و در انجیل نیز خداوند پلیدی و پلشتی را به خوک مثال میزند.
تفاوت بین گراز و خوک، تفاوت بین حالت وحشی و رام یک حیوان است، در حقیقت گراز و خوک تفاوت چندانی با یک دیگر ندارند و تقریبا یکسان هستند، اما خوک را برای گوشتش پرورش میدهند، به همین دلیل اصلاح نژاد صورت گرفته است و شکل ظاهری آن با گراز فرق میکند. چون گراز و خوک با هم ارتباط نژادی دارند و هر دو نجاست خوار و حیوانی پلید هستند، گوشت هر دو در اسلام حرام است.
منبع: اینفو