روش تبلیغی امام جواد(ع) برای توسعه فرهنگ مهدویت

محمد صادق دهنادی، پژوهشگر حوزه دین و رسانه  گفت: در تحلیل سیره تبلیغی امام نهم ، باید توجه خاصی به کانتکس تاریخی دوران 16 ساله امامت آن حضرت داشته باشیم تا متوجه شویم حماسه امام تقی(ع) برای حفظ تشیع ناب و عدم انشعاب علویون چقدر مهم و ممتاز بوده است.

نویسنده کتاب نبرد صلح با اشاره به چالش‌های بزرگ امام جواد در رسالت تربیتی و تبلیغی شان اظهار کرد:امام محمد تقی با قدرت سیاسی رو به ضعف بنی عباس از طرفی و مدعیان زیدی و اسماعیلی حکومت روبرو شدند که همگی ادعای میراث پیامبر و امامت امیرمومنان را داشتند. علویون در همان سالها در طبرستان حکومت تشکیل دادند و امامان زیدی ادعاهای ناروایی را چه در عرصه نظر و چه به لحاظ عملی مطرح کرده بودند. در این فضا یک نوجوان 8 یا 9 ساله باید به امامت برسد که در امت پیامبر همان کاری را بکند که عیسی مسیح در نوزادی و یحیی در کودکی برای قوم بنی اسرائیل کردند.این در حالی است که نه فقط بنی‌عباس از زمان منصور دوانیقی اهل بیت را بزرگترین تهدید قدرت می‌دانند ، بلکه ادبیات مسلط علویون زیدی نیز که بر قیام مسلحانه تاکید دارد، در پذیرفتن این مسئله مردد و بلکه منتقد است. پس روش امام برای از بین بردن تردیدها بسیار مهم است.

وی در ادامه توصیف زمانه و چالش‌های حضرت جواد(ع) ادامه داد: مسئله توسعه ترجمه و توسعه‌ی علم در زمان امام بسیار مهم و حیاتی است و فرآیند ترجمه که از زمان هارون شروع شد ، در زمان مامون و ازادی معتزله به حد اعلای خود رسیده است. مسلمانان با شبهات و مسایل جدیدی روبرو هستند و حالا دانشوران اسلامی باید در کنار قران از ظرایف کلام حکمای یونان و هند و روم و ایران هم بدانند و جواب بدهند. بنی‌عباس توسعه‌ی علمی را به نیت از بین بردن مرجعیت فکری اهل بیت جلو می‌برد. بخش قابل توجهی از طالبیین علوی به فکر درگیری مسلحانه و بسط قلمرو خود در مصر و طبرستان هستند و حالا یک معجز نمای نوجوان قرار است وسیله بقای مکتبی باشد که می‌خواهد از پس درگیری‌های دویست ساله بعد از پیامبر ، میراث آن برای مسلمانان راستین بماند.

دهنادی با بیان این که نقشه‌ی شوم بنی‌عباس این بود که با ازدواج امام با ام‌فضل، حضرت جواد آخرین امام واقعی جامعه تشیع باشند ، گفت: امام جواد تهدید بنی عباس را با بهره برداری از وضعیت دربار عباسی در جامعه به فرصت تبدیل کردند‌. یعنی همانگونه که موسی در خانه فرعون رشد و نمو کرد و شناخته شد. حضور امام در دستگاه خلافت بزرگترین رسانه‌ی ایشان برای معرفی فضائل آل محمد بود.

نویسنده یادگاران روزهای سخت تاکید کرد:در جامعه‌ی کوچک و بسیط آن روزگار این اخبار حکومت است که به مردم می‌رسد و امام تصمیم می‌گیرند با بروز حکمت و معرفت به تبلیغ بپردازند. و تهدید تبعید اجباری اش به بغداد را با تبلیغ معارف حقه تشیع تبدیل به فرصت نماید.به عبارتی وقتی دشمن می‌خواهد به امامت رسیدن حضرت، در کودکی را به عاملی برای تخریب مذهب اهل بیت تبدیل نماید و به همین دلیل مجلس مناظره و پرسش و پاسخ تشکیل می‌دهد امام می‌تواند با قدرت نمایی علمی و شکست علمی بزرگان آن دوره فضیلت خودش را به رخ دوست و دشمن بکشاند. یعنی اگر خداوند مریم (س) را با همه خطرات به قلب بیت المقدس باز می‌گرداند تا معجزه‌ی سخن گفتن مسیح در قنداقه کاملا دیده شود، امام جواد هم باید در سن نوجوانی به وسط کاخ دشمن بیاید تا مشخص شود که میان آن همه مدعی علمی مذاهب جهان اسلام، آن همه مترجم و متکلم و نهایتا خیل عظیم مدعیان امامت در میان طالبیین، رسالت خداوند در جان و نهان چه کسی قرار گرفته است؟

دهنادی با بیان اینکه امام نهم از هر فرصتی برای تبلیغ حقانیت مکتب و هدایت مردم بهره می‌بردند، افزود:

خلیفه‌ی جور برای بی اثر کردن مقام امامت ، دختر خود را به ازدواج ایشان درآورد و در ادامه برای شکستن قداست امام در قاموس تشیع، مراسم عروسی ترتیب می‌دهد که در آن برای آن حضرت توطئه شده و مقرر است که دلقک مطرب در لباس لودگی به ایشان جسارت کند،‌ اما باز همان جا باز کرامت جوادالائمه بروز و ظهور دارد و باعث می‌شود در حضور خلیفه و شخصیت‌های حکومتی و ناظران بی‌شمار مشخص شود که چرا امام تشیع می تواند یک کودک باشد و چرا یک جوان می‌تواند زعامت جامعه اسلامی را بر عهده بگیرد و از همه مهمتر این که امامت در قاموس تشیع یک فضیلت الهی است و نه فقط یک پیوند وراثتی.

این پژوهشگر دین و رسانه با اشاره به تبعید مرموز امام جواد به بغداد و شهادت ایشان اظهار داشت: دوران امامت حضرت ، طلیعه‌ی دوران غیبت بود‌ . ما از زمان امام محمد تقی(ع) به دلیل حساسیت‌های طاغوت‌ها و از سوی دیگر کم توجهی عامه جامعه علویان به مسئله امامت و رواج قیام‌هایی که انرژی و تمرکز شیعه را به جای امام معصوم متوجه داعیان ناحق و بعضا منحرف می‌کرد، توفیق محضر معصوم را از دست دادیم. امام نهم در تبعید قرار می‌گیرند و ائمه بعدی عملا در محاصره اشرار بنی‌عباس قرار دارند. برنامه تبلیغی دیگر آن امام همام ارتقا کمی و کیفی شبکه وکلا و فقاهت است و این گونه گرچه جامعه از حضور امام محروم است اما بسط منظومه‌ی امامت از طریق وکلا ، تا حد زیادی جامعه را آماده وقایع بعدی و در صدر آن غیبت حضرت حجت می نماید. شیخ طوسی از یکصد و سیزده نفر به عنوان ناقلان حدیث امام نهم یاد می کند و آن چه مشخص است نمایندگان حضرت با توجه و اختیار لازم در اهواز، همدان، سیستان، ری، بصره، واسط و بغداد، کوفه و قم به ارائه خدمات علمی و شرعی می‌پرداختند.

وی افزود: بررسی زندگی این نمایندگان و محدثین نشان می‌دهد که علاوه بر چشمه‌های علمی که از وجود امثال عبدالعظیم حسنی، زکریا ابن آدم، فضل ابن شاذان،علی ابن مهزیار ، برزنطی و دیگر اصحاب آن حضرت در جامعه اسلامی جاری بوده، چگونه در آن غوغای مدعیان شمشیر به دست که از زمان مامون سعی در قدرت گرفتن دارند ، توانستند جریان های اجتماعی را مدیریت کنند و به جای قدرت سیاسی ، فهم اجتماعی را توسعه دهند.به نظر می رسد، پرورش نخبگان و تسهیل گران دینی و فرهنگی بزرگترین روش تبلیغی آن بزرگوار تلقی‌شود.

منبع: فارس