چرا ترکیه مرز هوایی با ایران را باز نمی‌کند؟

ترکیه از اسفندماه ۹۸ همزمان با تایید سرایت ویروس کرونا به ایران، تمام مرز‌های مشترک را بست. اواخر خردادماه که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به ترکیه رفت، برای بازگشایی مرز‌های زمینی و هوایی دو کشور گمانه زنی‌هایی شد تا این که روزنامه‌های ترکیه به نقل از وزیر امور خارجه این کشور نوشتند: مرز هوایی دو کشور از اول ماه اگوست برابر با ۱۱ مردادماه باز می‌شود. با این وجود شرکت‌های هواپیمایی ایرانی زودتر از آن موعد، یعنی از اوایل تیرماه بلیت فروشی را آغاز کردند و در اطلاعیه‌هایی هم اعلام کردند این پرواز‌ها فقط برای شهروندان ترکیه، افراد دارای کارت اقامت و ویزای کار این کشور است. ترکیش ایرلاین هم اعلام کرد که پرواز‌های ترکیه به تهران از ۱۶ جولای (۲۶ تیرماه) از سر گرفته می‌شود، هرچند چندین بار این تاریخ را تغییر داد و هرگز پروازی را برقرار نکرد.

در همان روزها، حرمت‌الله رفیعی ـ رییس انجمن دفاتر مسافرت هوایی و جهانگردی ایران ـ تاکید کرد که مرز‌ها برای مسافران و سفر‌های توریستی باز نشده و هشدار داد که وضعیت بازگشایی مرز هوایی ایران و ترکیه قطعی نیست، چرا که ایرلاین ترک تا به حال چندین‌بار تعلیق پرواز‌های این مسیر را تمدید کرده و تاریخ برقراری پرواز‌ها را تغییر داده است.

حدود دو هفته بعد، درحالی که تعدادی از شرکت‌های هواپیمایی ایرانی و یک شرکت هواپیمایی ترک درحال فروش بلیت در مسیر تهران ـ استانبول بودند، سخنگوی سازمان هواپیمایی (۲۰ تیرماه) گفت که تبلیغات انجام تور و اعزام توریست به ترکیه صحت ندارد و مسافران باید از صحت و سقم بلیتی که دریافت می‌کنند، مطلع باشند.

بعد از آن (۲۱ تیرماه)، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از مردم خواست تا زمانی که به صورت رسمی و قطعی راه‌اندازی پرواز‌های خارجی اعلام نشده بلیت آن را از سایت‌هایی که آن را تبلیغ می‌کنند نخرند. مقصود اسعدی سامانی در ادامه آن اظهارات گفت که در گذشته که هواپیمایی ترکیه خرید بلیت برای مردم ایران را آغاز کرده بود هشدار داده بودیم که معلوم نیست که این پرواز‌ها چه زمانی انجام شود و اینکه ایرلاین‌های خارجی بلیت بفروشند و امکان پرواز وجود نداشته باشد تنها حاصل آن این است که پول بلیت مردم را پیش خودشان نگه خواهند داشت.

انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی هم به این اظهارات واکنش نشان داد و اعلام کرد: آژانس‌های مسافرتی کار غیرقانونی نمی‌کنند. اگر مرز باز نیست، چرا پرواز را برقرار کرده‌اند؟ اگر مرز باز است و هواپیمایی‌ها بلیت می‌فروشند، چرا به آژانس‌ها ایراد می‌گیرند که بلیت پرواز و هتل فروخته‌اند؟! پس مسافر از کجا باید این خدمات را بخرد؟ از طرفی مردمی که الان به ترکیه می‌روند قصد تفریح و آفتاب گرفتن در ساحل را ندارند و انگیزه‌ها بیشتر کاری و تجاری است.

یک هفته بعد از این کنش‌ها و واکنش‌ها، ترکیه اعلام کرد که مجوز پرواز‌ها از ایران و افغانستان را لغو کرده است. دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی ۲۹ تیرماه گفت که شب قبلش، کشور ترکیه اعلام کرده که از ساعت صفر بامداد امروز پرواز‌های ایران و افغانستان اجازه ورود به ترکیه را ندارند. برنامه‌ریزی شده بود که پرواز‌های ترکیش ایرلاین به شهر‌های ما بیاید همچنین پرواز‌های شرکت‌های هواپیمایی داخلی به ترکیه انجام شود، اما شب گذشته ترکیه با صدور این پیام، اجازه انجام پرواز از ایران و افغانستان به ترکیه را صادر نکرد.

همان روز دو شرکت هواپیمایی ایرانی که در این مسیر بلیت فروخته بودند به اطلاع مسافرانشان رساندند: «با توجه به اعمال محدودیت‌های جدید کشور ترکیه و بسته‌شدن مرز‌های این کشور، پرواز‌های تهران-استانبول-تهران تا «اطلاع ثانوی» لغو شد. بر اساس اعلام کشور ترکیه، این موضوع بنا به دستور وزارت حمل و نقل و وزارت بهداشت ترکیه صادر شده است و در حال حاضر مجوز پرواز‌های ایرانی به ترکیه کلاً لغو شد.»

گمانه زنی‌های غیر رسمی درباره علت لغو پرواز‌های تهران ـ استانبول زیاد است؛ از خبری که درباره عبور ۲۵ میلیون ایرانی از ویروس کرونا که در ۲۸ تیرماه اعلام شد تا تشکیک در صدور مجوز پرواز‌های تهران ـ استانبول. با این حال تعدادی از آژانس‌های ایرانی به ایسنا خبر داده‌اند که هواپیمایی ترکیه در نامه جدیدی، لغو ناگهانی این پرواز‌ها را بر گردن ویروس کرونا انداخته است. مقامات ترکیه تا کنون اظهارنظری در این رابطه نداشته‌اند. در نامه شرکت هواپیمایی ترکیه (ترکیش ایرلاین) نیز نوشته شده است: «در ادامه شیوع ویروس کرونا، تمام پرواز‌های این شرکت از مبدا ایران تا تاریخ ۱۵ اگوست ۲۰۲۰ برابر با ۲۵ مردادماه کنسل است.»

این آژانس‌ها برای حفظ منافع کاری، به رقم بدهی شرکت‌های هواپیمایی در ماه‌های گذشته اشاره دقیق نمی‌کنند، اما می‌گویند این شرکت هواپیمایی ترک و یکی از ایرلاین‌های ایرانی هنوز بدهی بلیت‌های کنسل شده در ماه‌های گذشته را کامل نداده‌اند، یک بدهی جدید بالا آورده‌اند و مردم را بار دیگر سرگردان کرده‌اند.

آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه نشان می‌دهد: ایران در سه ماه نخست سال ۲۰۲۰، پیش از مسدود شدن مرز‌های دو کشور به دنبال شیوع ویروس کرونا، جزء پنج کشور نخست بود که بیشترین تعداد گردشگر را در ترکیه داشتند. دولت ترکیه از اول ماه جولای (۱۱ تیر)، مرز‌های خود را به روی تعدادی از کشور‌ها که ویروس کرونا را کنترل کرده‌اند، باز کرد، اما هنوز مرز هوایی و زمینی ایران و ترکیه بسته است و دسترسی به دو کشور از طریق پرواز‌های قطر امکان پذیر است.