به گزارش
تابناک جوان به نقل از چمدان، یکی از وجوه تمایز انسان با سایر جانوران، یافتن راهحلهایی نوآورانه برای زنده ماندن است و به همین علت با وجود اینکه نسبت به بسیاری از جانوران در طول زندگی فرزندآوری کمتر دارد جمعیتش بسیار بیشتر است.
یکی از این راهحلها، درمانها و مراقبتهای پزشکی و بهخصوص انجام عملهای جراحی است. شاید بسیاری از مردم فکر کنند که قدمت عمل جراحی در پزشکی به چند سده اخیر برسد. این در حالی است که سابقه جراحی همانند سایر مراقبتهای پزشکی و دارویی بسیار قدیمی و بهطرز شگفتانگیزی به حدود ۱۱ هزار تا ۱۲ هزار سال قبل بازمیگردد و شامل عملهای دشواری، چون جراحی اندام، ایمپلنت دندان، جراحی مغز و حتی قراردادن چشم مصنوعی میشود.
قدیمیترین شواهد تاریخی موجود از عمل جراحی مربوط به عمل ترفیناسیون (تراپانسیون) یا سوراخ کردن جمجمه با مته برای رسیدن به سختشامه و درمان مشکلات مربوط به فشار بینجمجمهای و بیماریهای دیگری، چون میگرن، صرع و بعضی از اختلالهای روحی است.
برایمثال از ۱۲۰ جمجمه ماقبلتاریخ که در گورستانی باستانی در فرانسه کشف شد و مربوط به ۶۵۰۰ پیش از میلاد است حدود ۴۰ جمجمه سوراخ داشتند.
عمل جراحی مغز در شهر سوختهیکی از یافتههای مهم شهرسوخته در استان سیستانوبلوچستان، جمجمه دختر دوازده یا سیزده سالهای است که ۴۸۰۰ سال پیش پزشکان بخش از استخوان جمجمه او را با هدف درمان بیماری هیدروسفالی سوراخ کردهاند. هیدروسفالی به حالتی گفته میشود که در آن، مایع مغزی نخاعی بیش از حد در بطنها و حفرههای مغز انباشته و در کودکان به افزایش حجم این حفرهها میانجامد. این افزایش حجم سبب افزایش فشار درون جمجمه، بزرﮒشدن غیرعادی ابعاد آن و آسیبهای مغزی و حتی مرﮒ میشود.
این دختر نوجوان تحت عمل جراحی ترفیناسیون (تراپانسیون) یا سوراﺥ کردن متهای جمجمه قرار گرفته و مقداری از مایع مغزی آن خارج شده است. شواهد نشان میدهد که در ابتدا سوراﺥ بزرﮒتر بوده، اما بهتدریج استخوان شروع به بازسازی خود کرده است. این مقدار بازسازی سوراﺥ نشان میدهد که بیمار حداقل یکسال بعد از عمل جراحی زنده بوده است. این عمل که قدیمیترین جراحی جمجمه است از اولین نمونههای موفق جراحی در جهان بهشمار میرود. نمونههای مشابهی از این عمل جراحی در چین (با قدمت ۳ هزار سال)، روسیه (با قدمت ۲ هزار سال)، پرو (با قدمت هزار سال) و در ترکیه (مربوط به قرون ۱۱ تا ۶ پیش از میلاد) کشف شده است.
دندانپزشکان باستانی
انسان از دیرباز میدانست که دندان عامل مهم غذاخوردن و بنابراین عضوی حیاتی برای بقاء است. به همین منظور براساس شواهد باستان شناختی قدمت علم دندانپزشکی دستکم به ۹ هزار سال قبل بازمیگردد که در تمدن دره ایندوس در مکزیک کشف شده و بهنظر میرسد که بیشتر برای زیبایی دندان بهکار رفته است. موارد مشابه دیگری از مرمت دندان، روی مومیایی ۴ هزار ساله مصری بهدست آمده که با استفاده از سیم طلا برای دندانهایش پل زدهاند.
چشم مصنوعی در شهر سوخته
دسامبر ۲۰۰۶ باستانشناسان در شهرسوخته موفق شدند یک چشم مصنوعی را در حدقه چشم بقایای اسکلت زن بسیار بلندقدی به ارتفاع ۱۸۲ سانتیمتر پیدا کنند. این زن که احتمال میرود بین ۲۸۰۰ تا ۲۹۰۰ سال پیش از میلاد زندگی کرده باشد، بسیار بلندتر از زنان عادی دوره خودش بوده است. این چشم مصنوعی شکلی نیمکرهای به قطر کمی بیشاز ۲٫۵ سانتیمتر دارد و با ماده بسیار نرمی ساخته شده و سطح آن با لایه نازکی از طلا پوشانده شده است. دایرهای در بخش مرکزی چشم کنده شده که تداعیگر عنبیه است.
جراحی پلاستیک و عمل زیبایی بینی
شاید باورش سخت باشد، اما حتی جراحی پلاستیک هم اختراعی مربوط به روزگار امروزی نیست و تمایل به زیبایی ظاهری از طریق دخالتهای پزشکی از دیرباز رواج داشته است. یکی از اولین شواهد مربوط به جراحی پلاستیک در کتاب هندی سوشروتا سمهیت ثبت شده است که بهعنوان یکی از بزرگترین کتابهای پزشکی به زبان سانسکریت است و تاریخ آن به قرن ششم پیش از میلاد بازمیگردد. در این کتاب، شرح کاملی از فرآیند عمل جراحی زیبایی بینی آمده است.