پرنده نگری در ایران 3

کوچکترین پرندگان ایران

برای بهبود کیفیت پرنده نگری دو قانون ابتدایی و بسیار مهم وجود دارد: اول، صبوری؛ و دوم، رعایت سکوت. که به طور خاص در مورد این دو پرنده ی پر جنب و جوش باید مقدار بیشتری ازین ابزار را به علاوه ی دقت و تمرکز، به کار بگیریم.

کد خبر: ۴۰۵

تعداد نظرات: ۴ نظر

تابناک جوان:

در بین پرندگان مهاجری که وارد کشور می شوند و پرندگان بومی ایران؛ دو گونه از آنها به عنوان کوچکترین پرندگان ایران شناخته می شوند. گرچه سِسک تاج طلایی کوچکترین پرنده ایران است اما در میان پرنده نگران معمولا با الیکایی هر دو به عنوان کوچکترین پرندگان کشور به حساب می آیند.

سسک تاج طلایی / عکاس: Stev round

از لحاظ اندازه سسک تاج طلایی ۸_۹ و الیکایی ۹_۱۰ سانتی متر است. این دو از پرندگانی هستند که در اواسط فصل پاییز در پارکهای شهری و جنگل ها دیده می شوند. سسک تاج طلایی پرنده زیبایی است که تا کنون در استانهای مازندران، گیلان، گلستان، آذربایجانها، اردبیل، تهران، قم، اصفهان و فارس مشاهده شده است و با توجه به این پراکندگی احتمال دیدن این پرنده در استانهایی مثل البرز، قزوین و سیستان و بلوچستان نیز وجود دارد.

هر کدام از این پرندگان رفتار خاص خود را دارند. زیستگاه آنها جنگلها، پارکهای جنگلی، حاشیه رودخانه ها و ... است. سسک تاج طلایی بیشتر در درختان سوزنی برگ دیده می شود و بر روی سرشاخه های درختان به دنبال حشرات می گردد. این پرنده بخاطر رنگ زرد-نارنجی که بر روی تارک خود دارد به تاج طلایی معروف شده است. رنگ تارک در پرنده نر زرد-نارنجی و در پرنده ماده زرد می باشد.

در مورد زیستگاه الیکایی باید بگوییم که این پرنده کوچک و تُپل بیشتر در بین شاخ و برگهای زیرین درختان، بوته ها و در لابه لای برگهای ریخته شده بر روی زمین، در جنگلها و پارکها و حاشیه رودخانه ها دیده می شود و در لحظه احساس خطر به سرعت در بین بوته ها پنهان می شود. رنگ قهوه ای با خالهای کرم رنگ، ابروی بزرگ و بال و دم بسیار کوتاه، این پرنده را از سایر پرندگان کوچک مشخص تر کرده است. الیکایی را می توانیم در اکثر استانهای نیمه شمالی و غربی کشور تا خوزستان مشاهده کنیم. این پرنده در تمام ایرن دیده شده است به غیر از استان های بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، یزد، اصفهان، کرمان، خراسان، کهکیلویه و بویراحمد، لرستان و زنجان. اما پیش بینی می شود حداقل در نیمی از این استانهای مذکور بتوانیم در آینده نزدیک و با فعالیت بیشتر پرنده نگرهای این استانها این گونه بسیار خجالتی را مشاهده کنیم.

در این فصل علاوه بر این دو پرنده که وارد کشورمان ایران می شوند، می توانیم انواع سسک های دیگر را نیز در جنگلها و پارکها ببینیم. این سسک ها عبارتند از: سسک باغی، سسک سرسیاه، سسک سبز بیدی، سسک بیدی، سسک چیفچاف، سسک گلو سفید و .... اینها پرندگان کوچک، ظریف و حشره خواری هستند که صدها کیلومتر را از عرضهای شمالی مثل سیبری و شمال اروپا، پرواز می کنند تا به آفریقا و شبه قاره هند برسند و در این میان است که از ایران ما عبور میکنند. شاید این نکته جالب باشد که از میان ۵۵۱ گونه پرنده در ایران، سسکها از لحاظ تنوع دارای بیشترین تعداد یعنی ۴۷ گونه و تعداد زیادی زیر گونه هستند. پرندگانی کوچک و زیبا که مدام از این شاخه به آن شاخه می پرند. سسکها جزو آن دسته از پرنده هایی هستند که شناسایی آنها همیشه با چالش همراه است و به نظر می رسد بیشترین بحث ها و گفتگوها در بین دوستان پرنده نگر و کارشناسان حول همین پرنده شکل می گیرد.

برای شناسایی سسکها کلیدهای مختلفی وجود دارد که با توجه به هر کدام از آنها می توانیم تا حدودی آنها را بهتر شناسایی کنیم. از جمله کلیدهای کاربردی که به شناسایی سسک ها کمک می کند صدای آنهاست. پس توصیه می شود پرنده نگران علاوه بر مشاهده ی دقیق، بر عمق دقت خود در گوش سپردن به آوای پرنده ها نیز بیفزایند. البته شناسایی سسک تاج طلایی و الیکایی زیاد کار سختی نیست؛ چون هر دو پرنده کلیدهای واضح و آشکاری برای شناسایی دارند.

با ورود پرندگان مهاجر به ایران به نظر می رسد سسک ها و چکچک ها جزو اولین گروه از پرندگان مهاجر هستند که ما در شهرهایمان می بینیم. البته سنگ چشم ها هم جزو همین دسته از مهاجرین هستند که حتی قبل از پاییز هم دیده می شوند. این گروه مهاجرتشان را قبل از پاییز آغاز می کنند. اینها همه پرندگان مهاجری هستند که به سمت جنوب در حرکتند.

الیکایی/ عکاس: محسن ملاح

الیکایی معمولا هرساله در آبان ماه در بسیاری از شهرها قابل مشاهده است. این پرنده کوچک که بومی ایران نیز محسوب می شود در برخی از استانها مهاجرت دارد(یعنی از استانهای شمالی کشور به استانهای جنوبی تر در کشور و حتی از کشورهای شمالی و غربی وارد کشور می شوند و بعضی از آنها به سمت هند مهاجرت می کنند). الیکایی دارای سه زیرگونه در ایران است که یکی از این زیرگونه ها مربوط به زاگرس است.

سال گذشته متاسفانه مشاهده قابل قبولی از سسک تاج طلایی در ایران نداشتیم، امیدواریم امسال شما جزو کسانی باشید‌ که علاوه بر مشاهده الیکایی بتوانید تاج طلایی را نیز در ایران از نزدیک مشاهده کنید.

محسن ملاح/ پرنده نگر