این همه دانشگاه برای صنعت چه کرده‌اند؟

فارغ التحصیلان؛ توانمند یا مدرک مند؟!

مدرک‌گرایی و پس از آن پشت میز نشینی یکی از معضلاتی است که جامعه دانشگاهی با آن مواجه بوده و اکثر افرادی که در مقاطع مختلف از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند، به دنبال رفتن به ادارات دولتی هستند. حضور در مشاغل فنی و کارآفرینی، حلقه مفقوده خروجی کارخانه‌هاست.

حجم بالای تعداد افرادی که در آموزش عالی کشور یعنی مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می‌کنند، تائیدکننده این مساله است. در این حالت، افراد با مدرک بالاتر کمکی به چرخه تولید و اقتصاد نمی‌کنند و بهره‌وری افزایش نمی‌یابد. ضمن آن که توقع مالی این افراد نیز بار مالی برای کشور و بار روانی منفی برای جامعه خواهد داشت.

نگاهی به آمار تعداد دانشجویان کشور می‌تواند این مساله را تا حد زیادی روشن نماید. در دوره کاردانی تعداد ۷۴۸ هزارو ۶۷۷ نفر، دوره کارشناسی ۲ میلیون و ۳۳۵ هزار و ۷۲۹ نفر، در دوره کارشناسی ارشد ۷۶۴ هزار و ۲۳۳ نفر، در دوره دکتری حرفه‌ای ۹۳ هزار و ۹۲۶ و دکتری تخصصی ۱۴۰ هزار و ۴۴۷ نفر مشغول به تحصیل هستند.


رابطه صنعت و دانشگاه چگونه باید باشد؟

البته بدیهی است که تعداد بالای متخصص، الزاما یک پدیده منفی اجتماعی نیست. دانشگاه به عنوان محور اصلی تربیت نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده است. این نیروی متخصص با برخورداری از خلاقیت و ایده‌های نو می‌تواند حرکت کشور در جهت پیشرفت را تقویت کند. این نیروی جوان تزریق شده به بازار کار می‌تواند صنعت را با جهش مواجه کرده و رونق تولید را فراهم کند.

در کشور‌های اروپایی و امریکا، ارتباط دانشگاه با صنایع در سطح بالایی قرار دارد. به عنوان مثال، در آمریکا دانشگاه‌ها از طریق فروش طرح‌های خلاقانه به صنعت، به درآمدزایی‌های فراوانی دست یافته‌اند. یکی از عوامل اساسی ارتباط تنگاتنگ دانشگاه با صنعت در این کشور، بازبودن سیستم دانشگاه‌ها و سهم رو به رشدی است که دانشگاه‌ها در تحقیقات پایه‌ای و صنعتی به خود اختصاص داده‌اند.

صنعت امریکا استعداد‌های تجاری قابل توجهی را در بسیاری از نتایج و یافته‌های تحقیقات دانشگاهی تشخیص می‌دهد. شرکت‌های تولیدی و صنعتی خارجی نیز با دانشگاه‌های امریکایی قرارداد‌های تحقیقاتی می‌بندند تا حدی که این امر موجبات نگرانی دولت را فراهم کرده که ممکن است شرکت‌های امریکایی در مقایسه با رقبای خارجی خود که حاضرند پول بیشتری بابت تحقیق و توسعه به دانشگاه‌های امریکا بپردازند، عقب بمانند.

به عنوان مثال دانشگاه استنفورد حدود ۱.۶۲ میلیارد دلار و دانشگاه هاروارد درآمدی بالغ بر ۱.۰۵ میلیارد دلار از طریق ارائه تحقیقات به بخش‌های مختلف داشته اند.

در سوئیس نیز همکاری دانشگاه و صنعت، اساس اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهد. در آلمان نیز ارتباط دانشگاه صنعت با دانشگاه ارتباط ریشه‌داری است. اما این ماجرا در برخی دیگر از کشور‌ها استثنائاتی نیز دارد. مثلاً در اتریش این ارتباط کم است. کشور‌های مالزی، تایلند، پاکستان و مکزیک نیز در این امر موفق نبوده‌اند. ژاپن نیز به عنوان یک کشور پیشرفته در این زمینه ناموفق بوده است. در ژاپن واحد‌های تولید و صنعتی ترجیح می‌دهند مسائل تحقیق و توسعه خود را با استفاده از منابع تخصصی خویش حل کنند. از نظر آن‌ها بهتر است دانشگاه‌ها به تربیت کادر فنی و محقق برای سازمان‌ها و صنایع بپردازند تا این که نیروی خود را صرف تحقیق برای حل مشکلات صنعت کنند.

چه باید کرد؟

دانشگاه‌ها در ایران می‌توانند از طریق ارائه خدمات مشاوره‌ای برای بهبود ساختار تولید، انتقال فناوری، انجام آزمایش‌های لازم، نمونه سازی و ارائه راهکار‌های لازم، تحقیق در زمینه فناوری‌های مناسب برای صنایع موجود، احداث و راه اندازی واحد‌های جدید تولیدی بر حسب تقاضا، با بخش صنعت کشور همکاری داشته باشند.

مساله کارآموزی دانشجویان در صنایع، تأمین نیروی انسانی فنی، پرورش محقق از دیگر زمینه‌های ارتباط دانشگاه با صنعت محسوب می‌شود. در واقع کشور‌هایی در برقراری این ارتباط موفق‌تر بودند که توانسته‌اند، به موفقیت بیشتری دست پیدا کنند.